Deze samenvatting is van Hoofdstuk 12 Afweer uit het Nectar 3e editie biologie 5 vwo leerboek. Het behandelt de belangrijke aspecten van elke paragraaf! Alle belangrijke BINAS tabellen zijn benoemd per stukje samenvatting. Zo weet je precies wat en waar je het terug kunt vinden in BINAS en voorkom ...
§1 Planten en afweer
mechanische afweer: harde delen stekels en doornen
chemische afweer: planten produceren (vaak bittere) stoffen bijtende, brandende of giftige stoffen
AFWEERMAATREGELEN
plantencellen herkennen schadelijke schimmels en bacteriën via receptoren op celmembranen
vb. → huidmondjes sluiten → verhinderen dat meer bacteriën binnenkomen
vb. → aanmaak H2O2 → celwand verdikt en biedt meer bescherming
beschadigde cel → vrijkomen NO: dodelijk voor ziekteverwekkers en plantencel →
plantencel maakt stof die het NO binnen cel onschadelijk maakt
vraat aan plant → vb. geurstoffen afscheiden → signaal voor de rest van de bladeren
→ signaal voor kleine carnivoren (maaltijd)
→ vb. planten produceren nectar → signaal voor de vijand van de vijand
§2 Bescherming
bacteriën 78 + 79A + 92A
dekweefsels vormen een fysische barrière voor ziekteverwekkers en gevaarlijke stoffen 80B
nauw aaneensluitende cellen schermen het inwendige milieu af van het uitwendige milieu
bv. opperhuid 87A
in de huid maken melanocyten pigment als bescherming tegen uv-straling 87A
pigment hoopt zich op in naburige cellen in de kiemlaag en beschermt zo het DNA
het verdikken van de opperhuid is de belangrijkste beschermfactor
slijmvliezen beschermen inwendige organen tegen ziekteverwekkers
in slijmvlies scheiden slijmbekercellen slijm af dat bacteriedodende stoffen bevat
in longen werkt slijm als een kleeflaag waaraan bacteriën en stof blijven plakken
dekweefselcellen van luchtwegen hebben trilharen die slijm richting keelholte brengen →
inslikken → bacteriën overleven de lage pH in de maag niet 84J2
§3 Niet-specifieke afweer
niet-specifieke afweer: ‘opruimsysteem’ van witte bloedcellen en bloedeiwitten dat
lichaamsvreemde deeltjes die binnendringen, onschadelijk maakt 84J3
, virussen maken gebruik van cellen om zich te vermeerderen
bestaan uit erfelijk materiaal (DNA of RNA) met daaromheen een eiwitkapsel (capside) en
soms, bij dierlijke virussen, daar omheen een membraan met eiwitten
- daarmee hecht een virus zich aan receptormoleculen in membraan van gastheercel 77
1. gastheercel neemt virus op via endocytose
2. ribosomen op RER van gastheercel vertalen virus-RNA naar viruseiwitten
3. afwerking van virus vindt plaats in het Golgi-systeem
4. nieuwe virussen verlaten de gastheercel die daarbij sterft (apoptose)
complementeiwitten ruimen geïnfecteerde en vreemde cellen zo veel mogelijk op 84J1
in bloedplasma
eiwitten van binnendringende organisme (antigenen) komen in contact met
complementeiwitten → aantal complementeiwitten vormt een eiwittengroep die bindt aan
het oppervlak van de ziekteverwekker → eiwitgroep maakt gaten in celmembraan →
ziekteverwekker sterft
- eiwitten hinderen de ziekteverwekker in zijn bewegingen en trekken aandacht van witte
bloedcellen van de algemene afweer: macrofagen en dendritische cellen 84L →
macrofagen en dendritische cellen ruimen de ziekteverwekker op
complementsysteem: bloedeiwitten die ziekteverwekkers opruimen 84J
witte bloedcellen ontstaan in het rode beenmerg (bevat stamcellen die voortdurend delen)
dochtercellen differentiëren tot allerlei typen bloedcellen 84I
vb. granulocyten: witte bloedcellen met een veelvormige, niet ronde kern
- grondplasma bevat blaasjes met gifstoffen voor bacteriën, schimmels en parasieten
- hebben enzymen om ‘gevangen’ indringers te verteren
- ontdekken een ziekteverwekker → afscheiden cytokinen: signaalstoffen voor
communicatie op celniveau
cytokinen hechten aan cellen van de bloedvatwand → markeren plaats van de
infectie voor andere type witte bloedcellen
cytokinen hebben een ontspannende werking op spiercellen rond de slagadertjes in
de buurt → extra bloed op plaats van infectie → plek kleurt rood en voelt warm aan
(ontstekingsreactie)
toename ruimte tussen de epitheelcellen van haarvaten → macrofagen en
dendritische cellen komen makkelijker bij de infectie
macrofagen ruimen alles op dat niet in het lichaam thuishoort
- omvatten deeltjes en nemen ze via fagocytose op
- voegen enzymen toe die het opgenomen deeltje verteren
dendritische cellen fagocyteren ziekteverwekkers
- schakelen ziekteverwekkers uit met geproduceerde stoffen
- na contact met ziekteverwekker activeren ze cellen van de specifieke afweer
GEÏNFECTEERDE CEL
antigenen op het celmembraan zijn gekoppeld aan MHC-I moleculen
met een virus besmette cel koppelt virusantigenen aan zijn MHC-I moleculen → wordt
ontdekt door de natural killercellen (NK-cellen): witte bloedcellen die celmembranen van
lichaamscellen controleren op lichaamsvreemde antigenen → scheidt perforine af → gaten
in celmembraan van besmette lichaamscel → cel loopt leeg en sterft → virusdeeltjes in de
cel die nog niet zijn afgewerkt gaan ook te gronde
- NK-cellen kunnen ook eiwitten uitscheiden die de geïnfecteerde cel aanzet tot apoptose:
geprogrammeerde celdood
eiwitten activeren in de cel het enzym DNase (breekt DNA af → cel sterft)
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Ribizlik. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
