Verpleegkunde blok 4 – KBS 4 t/m 6
Inhoudsopgave
Gezondheidsbevordering en zelfmanagement door verpleegkundigen en verpleegkundig specialisten
(Sassen) .......................................................................................................................................................... 2
Hoofdstuk 1 – Gezondheid, gezondheidsindicatoren en volksgezondheid ......................................................... 2
Hoofdstuk 2 – Gezondheid, gezondheidsrisico’s en volksgezondheid in kaart brengen ..................................... 5
Hoofdstuk 3 – Preventie binnen de verpleegkundige beroepsuitoefening ......................................................... 7
Hoofdstuk 5 – Gezondheidsbevordering en gezondheidsvoorlichting door verpleegkundigen ........................ 15
Hoofdstuk 6 – Patiëntenvoorlichting en het bevorderen van zelfmanagement door verpleegkundigen ......... 21
Kritisch denken binnen het verpleegkundig proces (Wilkinson) ..................................................................... 23
Hoofdstuk 3 – Diagnose .................................................................................................................................... 23
Hoofdstuk 4 – Resultaten.................................................................................................................................. 27
Hoofdstuk 5 – Interventies ................................................................................................................................ 29
Hoofdstuk 6 – Evaluatie en verslaglegging ....................................................................................................... 32
Hoofdstuk 7 – Zorgplan .................................................................................................................................... 37
Hoofdstuk 9 – Anamnesefase; gegevens verzamelen ....................................................................................... 43
Leerboek psychiatrie voor verpleegkundigen (Clijsen) ................................................................................... 44
Hoofdstuk 1 – Inleiding op psychiatrie en psychiatrische verpleegkunde ......................................................... 44
Hoofdstuk 3 – Persoonlijkheidsstoornissen....................................................................................................... 46
Hoofdstuk 5 – Angststoornissen + obsessief-compulsieve en verwante stoornissen ........................................ 47
Hoofdstuk 7 – Stemmingsstoornissen............................................................................................................... 50
Hoofdstuk 8 – Schizofreniespectrum en andere psychotische stoornissen ....................................................... 58
Hoofdstuk 9 – Eetstoornissen ........................................................................................................................... 60
Evidence-based practice voor verpleegkundigen (Hoegen et al.) ................................................................... 62
Hoofdstuk 1 – Evidence-based practice ............................................................................................................ 62
Hoofdstuk 2 – De methodiek van evidence-based practice .............................................................................. 64
GGZ Nederland “De herstelspecial”............................................................................................................... 65
,Gezondheidsbevordering en zelfmanagement door verpleegkundigen
en verpleegkundig specialisten (Sassen)
Hoofdstuk 1 – Gezondheid, gezondheidsindicatoren en volksgezondheid
§1.1 Visie op gezondheid
Gezondheid (medisch) = de afwezigheid van ziekte of lichaamsgebrek à klassieke + monocausale
benadering
Gezondheid (biologisch) = de aanpassing van het menselijk lichaam aan externe omstandigheden
Gezondheid (psychologisch) = als een persoon zijn zelf gestelde doelen in het leven kan behalen en in
zijn geestelijke behoeften kan voorzien
Gezondheid (sociaal) = als iemand zijn sociale rollen in de maatschappij kan vervullen binnen de
geldende waarden en normen
Gezondheid (WHO) = ‘a state of complete physical, social and mental well-being and not merely the
absence of disease or infirmity’
Gezondheid (dynamische dimensie) = als iemand in balans is met zowel zichzelf als zijn externe
milieu
Gezondheid = het vermogen van mensen om zich aan te passen en de eigen regie te voeren in het
licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen in het leven
Pijlers voor positieve gezondheid van Machteld Huber:
1. Lichamelijke gezondheid
o Medische feiten, medische waarnemingen, fysiek functioneren, klachten en pijn, energie
2. Mentaal welbevinden
o Cognitief functioneren, emotionele toestand, eigenwaarde/zelfrespect, gevoel controle
te hebben, zelfmanagement en eigen regie, veerkracht
3. Spirituele/existentiële dimensie
o Zingeving, doelen/idealen nastreven, toekomstperspectief, acceptatie
4. Dagelijks functioneren
o Basis ADL, instrumentele ADL, werk vermogen, health literacy
5. Sociaal-maatschappelijk participeren
o Sociale communicatieve vaardigheden, betekenisvolle relaties, sociale contacten,
geaccepteerd worden, maatschappelijke betrokkenheid, betekenisvol werk
6. Kwaliteit van leven
o Geluk beleven, genieten, ervaren gezondheid, lekker in je vel zitten, levenslust, balans
§1.2 ICF, Disability and Health
ICF = International Classification of Functioning
- Classificatie van de gezondheid en gezondheidsgerelateerde domeinen
- Geeft weer hoe mensen omgaan met hun gezondheid en neemt het gezondheidsprobleem
van de patiënt of patiëntgroep als uitgangspunt
- Gezondheid wordt bekeken vanuit een biopsychosociaal model en de mens wordt gezien als
holistische eenheid
- Wordt gebruikt als een planningsinstrument voor het nemen van beslissingen in de
gezondheidszorg
2
,§1.3 Gezondheidsindicatoren en volksgezondheid
Gezondheidsindicatoren = objectiveerbare en meetbare grootheden van gezondheid en ziekte
- Geven aan welke gezondheidsproblemen veelvuldig voorkomen en welke
gezondheidsproblemen leiden tot hoge sterfte of veel ziekten
- Kunt er mee bepalen of bepaalde ziekten uitzonderingen zijn en welke verschuivingen in
ziekte en sterfte er zijn
- Laten zien hoe ‘gezond’ de bevolking is
§1.4 Epidemiologie
Epidemiologie: richt zich op het vóórkomen van gezondheidsproblemen en op de samenhang tussen
gezondheidsproblemen en het vóórkomen van aan het gezondheidsprobleem gerelateerde
verschijnselen
Etiologische factoren: bepalend voor het ontstaan van een gezondheidsprobleem en gaan dus aan
de ziekte vooraf
- Vb. erfelijke aanleg voor hoge bloeddruk
Prognotische factoren: maken dat een al aanwezig gezondheidsprobleem verergert of stopt à
hebben invloed op het verloop van de aandoening
- Vb. abdominale obesitas voor het ontstaan van DM type 2
Diagnostische factoren: maken duidelijk of er sprake is van een bepaald gezondheidsprobleem à
mogelijk een ziekte op te sporen
- Vb. verandering in moedervlekken die kan duiden op huidkanker
§1.5 Epidemiologisch onderzoek
Het doel is een relatie aan te tonen tussen het gezondheidsprobleem en bepaalde verschijnselen.
Een significant verband duidt erop dat de gevonden relatie tussen de (risico)factoren en het
gezondheidsprobleem niet op toeval berust, het is een statistische, rekenkundige maat.
§1.6 Veelvoorkomende gezondheidsindicatoren, mortaliteit, morbiditeit en
multimorbiditeit
Gezondheidsindicatoren: geven cijfermatig inzicht in het niveau van gezondheid en ziekte onder de
bevolking
Mortaliteit: geeft het percentage personen weer dat sterft aan een bepaalde aandoening gedurende
een bepaalde tijdseenheid
Levensverwachting = het aantal verwachte levensjaren gemeten vanaf de geboorte
- Mannen 79 jaar en vrouwen 83 jaar
- Laatste jaren flink gestegen à te danken aan maatregelen om ziekten te voorkomen en een
betere gezondheidszorg
Gezonde levensverwachting: het aantal jaren dat in goede gezondheid wordt doorgebracht
- Geeft zowel de levensduur als de kwaliteit van het leven weer
- Drie soorten
o Levensverwachting in goede ervaren gezondheid
o Levensverwachting zonder lichamelijke beperkingen
o Levensverwachting in goede geestelijke gezondheid
Vrouwen leven langer in ongezondheid à brengen meer jaren door met een ziekte of aandoening
3
,QALY’s: quality-adjusted life years
- Wordt een waarde, een weegfactor toegekend aan de te verwachten resterende levensduur
en de kwaliteit van leven van een persoon
- QALY van 1 betekent een optimale kwaliteit van leven
DALY’s: disability adjusted life years
- Informatie over mortaliteit, morbiditeit en kwaliteit van leven gecombineerd
- Een maat die is opgebouwd uit het aantal verloren levensjaren en het aantal jaren met
gezondheidsproblemen, gewogen naar de ernst van de ziekte
- 1 DALY staat voor 1 verloren levensjaar
- Biedt de mogelijkheid om gezondheidsproblemen onderling te vergelijken
ADL-maten: geven aan in welke mate functiestoornissen het dagelijks leven belemmeren en bieden
een handvat bij de indicatiestelling voor opname in bijvoorbeeld een verpleeghuis + bieden inzicht in
kwaliteit van leven
SIP: sickness impact profile
- Als doel om de gezondheidstoestand van een persoon inzichtelijk te maken
- Gegevens worden verzameld met behulp van een vragenlijst
Kwaliteit van leven = het functioneren van mensen op het fysieke, psychische en sociale gebied en
de subjectieve evaluatie daarvan
Naarmate we ouder worden verslechteren de ervaren gezondheid, lichamelijke kwaliteit van leven
en het gevoel van regie en nemen de beperkingen toe. De psychische kwaliteit van leven en de
tevredenheid met het leven worden niet minder met het ouder worden.
Verloren levensjaren = het aantal jaren dat een persoon verliest door een gezondheidsprobleem
- Staat voor het aantal jaren dat iemand die overlijdt nog geleefd zou hebben op basis van de
resterende levensverwachting
Morbiditeit = percentage mensen met een gezondheidsprobleem; hoe vaker een ziekte voorkomt,
hoe hoger de totale ziektelast van die ziekte in de bevolking
Incidentie = aantal nieuwe ziektegevallen dat in een bepaalde periode optreedt
- Hoogste incidentie: nek- en rugklachten en privéongevallen, infecties van de onderste
luchtwegen, influenza, maagdarminfecties, sportblessures, verkeersongevallen
Prevalentie = totaal aantal bestaande ziektegevallen
- Hoogste prevalentie: artrose, DM en gehoorstoornissen
Compressie van morbiditeit: het aantal jaren dat mensen leven met beperkingen is sterk gedaald
Medische consumptie = het gebruik van voorzieningen in de gezondheidszorg
4
,Hoofdstuk 2 – Gezondheid, gezondheidsrisico’s en volksgezondheid in kaart brengen
§2.1 Health Concept van Lalonde
Health Concept van Lalonde: model om invloeden op gezondheid een plaats te geven
- Gezondheid en het bevorderen van gezondheid staan centraal
- 4 deelgebieden:
o Intern milieu: de factoren die zich in het menselijk lichaam afspelen en die van
invloed zijn op de gezondheid
o Leefstijl & gedrag: geeft de invloed weer die het gedrag van mensen heeft op de
gezondheid en op het ontstaan of verergeren van gezondheidsproblemen
o Extern milieu:
§ Fysieke omgeving betreft factoren buiten het menselijk lichaam die van
invloed zijn op de gezondheid en het ontstaan of verergeren van
gezondheidsproblemen
§ Maatschappelijke omgeving geeft de plaats van mensen weer binnen de
maatschappij
o Gezondheidszorg: gezondheidszorgvoorzieningen die zowel curatief als preventief
worden ingezet in de zorg voor gezondheid en het voorkomen of verergeren van
gezondheidsproblemen
§2.2 Endogene, persoonsgebonden gezondheidsdeterminant
Verworven eigenschappen: hoge bloeddruk; afwijking in immuunsysteem; hoog cholesterolgehalte;
wisselende glucosespiegel; overgewicht en obesitas; psychische (on)gezondheid; veroudering
Erfelijke factoren: van invloed op de gezondheid als sprake is van afwijkingen in de genen,
afwijkingen in chromosomen of multifactoriële gezondheidsproblemen en als aanleg bestaat voor
een bepaalde ziekte à leidt veelal tot blijvende schade aan de gezondheid
§2.3 Gezondheidsdeterminant leefstijl & gedrag
Leefstijl en gedrag: omvat allerlei gedragingen die een positieve of negatieve invloed hebben op de
gezondheid en/of een gezondheidsprobleem, zoals gezondheidsvaardigheden, voedingsgedrag,
alcohol- en drugsgebruik, rookgedrag, bewegingsgedrag en seksueel gedrag
Gezondheidsvaardigheden = tamelijk complexe vaardigheden die bepalen of mensen hun ‘weg
kunnen vinden’ in de gezondheidszorg
- Worden ingezet om informatie te verwerven over gezondheid
§2.4 Extern milieu: gezondheidsdeterminant fysieke omgeving
De invloed van de omgeving op de gezondheid en op het ontstaan van gezondheidsproblemen:
fysische, chemische en biotische factoren
Extern milieu: bodem, water, lucht, klimaat en de ons omringende organismen
Fysische factoren: fijnstof, verkeersgeluid, tabaksrook en radon
Chemische factoren: dioxinen, PCB’s, smog, stank, luchtvervuiling
Biotische factoren: levende organismen of resten daarvan, zoals micro-organismen in het drink- of
zwemwater à allergenen, schimmel en huisstofmijt
Kinderen die tijdens de zwangerschap worden blootgesteld aan hoge geluidsniveaus kunnen zelfs al
voor de geboorte gehoorschade oplopen.
5
, Mensen melden zich minder vaak ziek door werk. Psychische werk gebonden aandoeningen (burn-
out en overspannenheid) komen het meest voor, vooral in de onderwijssector. Deze aandoeningen
worden met name veroorzaakt door werkinhoud, werkhoeveelheid en problemen tussen mensen.
§2.5 Extern milieu: gezondheidsdeterminant maatschappelijke omgeving
Invloed van werk op gezondheid:
- Vooral psychisch belastend
- Belasting heeft te maken met relaties met leidinggevenden en collega’s, maar ook met de
taakcomplexiteit en de eigen invloed op de planning
- In de gezondheidssector sprake van gebrek aan autonomie en onvoldoende beloning
Invloed van school op gezondheid:
- School heeft een belangrijke verantwoordelijkheid in het bevorderen en beschermen van de
lichamelijke en geestelijke gezondheid van kinderen en jongeren
- Belangrijk dat school een veilige omgeving biedt, dat men op school zicht heeft op de
thuissituatie van het kind of de jongere, eventuele ontwikkelingsstoornissen en -problemen
tijdig signaleert en zo nodig deskundigen inschakelt
- Belangrijke oorzaken van psychische gezondheidsproblemen hangen samen met genetische
factoren, hersenbeschadiging of neurologische afwijkingen, problemen in gezinsrelaties en
een ongunstige fysieke omgeving
Invloed SES en sociale omgeving:
- Mensen met een lager opleiding-, beroeps- of inkomensniveau hebben een minder gunstige
gezondheidstoestand en hebben zowel meer lichamelijke als meer psychische
gezondheidsproblemen
- Hoe hoger de opleiding van mensen, hoe meer positieve ervaringen zij hebben met sociale
relaties
- Gevoelens van eenzaamheid nemen af naarmate de opleiding van mensen hoger is
- Het ontvangen van meer sociale steun heeft een verband met een lagere bloeddruk en een
lager serumcholesterolgehalte in het bloed + betere immuunreactie en minder stressreacties
Welke combinaties van factoren leiden tot gezondheidsverschillen?
- Rookgedrag + alcoholgebruik
- Te lage groente- en fruitconsumptie + het eten van voeding die rijk is aan verzadigde vetten
- Lichamelijke inactiviteit + overgewicht à verlaagd gehalte van HDL-cholesterol en hoge
bloeddruk
- Arbeids- + woonomstandigheden
- Stress + sociale steun
Mensen met een lage SES bezoeken vaker een huisarts en minder vaak een specialist dan mensen
met een hoge SES.
§2.6 Gezondheidsdeterminant medische zorg & preventie
Positieve effecten: daling sterfte, grotere kwaliteit van leven, vroegtijdige zorg en behandeling
Negatieve effecten (iatrogenese): resistentie tegen antibiotica, ziekenhuisinfecties en bijwerkingen
van geneesmiddelen
6
