Capita Selecta Europees en Internationaal Belastingrecht: hoorcolleges
Hoorcollege 1: Opfrissen van fundamenten van EIBR
Karakterschets van het vak CS EIBR
• Leukste fiscale vak, tenzij je pas vlak voor het tentamen begint met studeren!
• Sterke relatie tussen EU-recht en IBR
• Vak dat voortbouwt op Grondslagen EIBR
• Paraplukarakter
• Academisch
• Nadruk ligt op zelfstudie
• Systematische aanpak van groot belang
• Sterk in beweging
• Minder uitgekristalliseerd dan andere vakken
• Toenemend van belang
• Invloeden van buitenlandse stelsels
• Lees aandachtig voorwoord in casusboek
• Begin op tijd met studeren!!
Verplichte literatuur CS EIBR
• B.J.M. Terra en P.J. Wattel, European Tax Law, Volume 1: General topics and direct taxtion, FED Fiscale
Studieserie, 7e druk, 2018
• C. van Raad, Cursusbelastingrecht (Internationaal Belastingrecht), studenteneditie 2020-2021
• Pocket belastingwetten, 2021
• Teksten Internationaal belastingrecht, 2020-2021
• Teksten Europees belastingrecht 2020-2021
• Reader Capita Selecta Europees en Internationaal Belastingrecht 2020- 2021
• Casusboek Capita Selecta Europees en Internationaal Belastingrecht 2020-2021 (Canvas)
Onderwerpen
• Opfrissen van fundamenten van EIBR
• Private pensioenen en soortgelijke uitkeringen
• Inkomsten uit bijzondere dienstbetrekkingen
• Transfer pricing
• Staatssteun en belastingen
• Dividend
• Vervreemdingswinsten op aandelen
• Rente, vervreemdingswinsten op vorderingen, royalty’s en vervreemdingswinsten op auteursrechten en
dergelijke
• Voorkoming van dubbele belasting
• Belastingverdragen en Europees belastingrecht gebaseerd op het oorsprongsbeginsel als alternatief
• De economische gevolgen van belastingverdragen: meer investeringen en belastingontwijking
• Enige formeelrechtelijke thema’s en responsie
Opfrissen van fundamenten van EIBR
Programma
1. Maatschappelijke discussie en cruciale ontwikkelingen
o Debat over fairness en legitimiteit van het internationaal belastingrecht
o BEPS 1.0., BEPS 2.0. en het Multilaterale Instrument
2. Back-to-basics
o Juridische beginselen en afbakening van heffingsrechten
o Basisvragen EIBR
o Opfrissen EU recht en fundamentele verdragsvrijheden
,Capita Selecta Europees en Internationaal Belastingrecht: hoorcolleges
Maatschappelijke discussie en cruciale ontwikkelingen
Nederland belastingparadijs?
Recht is altijd in beweging en ontwikkelt zich in relatie tot de ontwikkelingen in de samenleving. Dat geldt ook voor
het Europees en internationaal belastingrecht.
Voor lange tijd, tot ongeveer 2010, was het iets voor ‘nerds’/experts. Er waren niet zoveel mensen die zich daar druk
om maakte. Als er nieuwe belastingverdrag werd afgesloten moest dat formeel worden goedgekeurd in parlement,
maar meestal ging dat zonder veel gedoe en werd dat gewoon goedgekeurd. Dat betekent eigenlijk dat het recht niet
zo bekend was bij de gewone Nederlander; het was gewoon een afgebakend gebied waar mensen zich mee
bezighielden.
Vanaf 2010, de tijd van de vorige economische crisis, is dat rechtsgebied een politiek thema is geworden. Eigenlijk is
dat ook niet gek, want het gaat grof gezegd over de verdeling van het geld, wie betaalt hoeveel in welk land.
Misschien is het wel raar dat het lang niet politiek was, dat mensen er niet bij stilstonden wat een enorme invloed het
internationale belastingrecht en Europese belastingrecht had op de verdeling van belastinginkomsten en daarmee
dus ook de verdeling van welvaart binnen samenleving. Juist door allerlei ontwikkelingen, ongelijkheid in
samenleving, betalen de rijken wel genoeg, dat soort discussies wat we met elkaar voeren, daardoor kreeg ook het
internationaal belastingrecht een spiegel voor zich: moesten ze ook niet wat gaan aanpassen? Dat zag je terugkomen
in allerlei deeltermen.
Een van de dingen die naar voren kwam in NL was: zijn we niet stiekem een belastingparadijs? Je ziet Fokke en Sukke;
over welke discussie hebben we het hier? Wat was het probleem bij U2 en Starbucks? Royaltystromen naar
Nederland laten stromen. Op papier waren ze dan in NL gevestigd en dan lieten ze rente en royalty’s doorstromen die
dan onbelast weer het land uit konden. Dus NL was blijkbaar een heel interessant land om voor mensen met met
name intellectueel eigendom, U2 gaat over intellectueel eigendom van muziek, om die royaltystromen via NL te laten
stromen. Waarom was NL zo interessant? U2 en Starbucks schoven een Nederlandse vennootschap in een
geldstroom, en door het tussenschuiven van Nederlandse vennootschap in de structuur konden ze ervoor zorgen dat
als gevolg van het belastingverdrag de bronstaat (waar het geld vandaan kwam) eigenlijk bronbelasting misliep, dus
NL had belastingverdrag waardoor royaltybelasting naar beneden ging, maar NL kende zelf geen royalty- of
interestbelasting (bronbelasting). Dus dat betekent dat dat geld eigenlijk met kleine heffing VPB verder ongemoeid
door NL kon stromen. Daar kwam internationaal gezien veel kritiek op, want moet je dat wel willen als land dat je dit
soort mogelijkheden biedt? Daarmee kwam al snel een sticker te staan op NL dat NL een belastingparadijs zou zijn.
Dat is een ingewikkeld begrip, want wat is nu een belastingparadijs? Vraag is: hoe moet je dat definiëren? OESO
heeft al lang vrij objectieve criteria daarvoor gebruikt, en als je die criteria toepast is het moeilijk te zeggen dat NL
een belastingparadijs is. Je ziet ook wel dat NGO’s (non governmental organisations) wat lossere definities hanteren,
maar ook subjectieve begrippen spelen ook rol bij definiëring van wat een belastingparadijs is. Dat leidt politiek
gezien tot vervelende ingewikkelde discussies. We zien dus dat het tij echt aan het keren is. Er zijn al veel
aanpassingen geweest in Nederlandse wetgeving, ook internationaal gezien. Nederlandse wetgever is er klaar mee
om als belastingparadijs bestempeld te worden en daarom zien we veel nieuwe wetgeving. Bijv. dat we bronbelasting
op royalty’s hebben ingevoerd. Met dit soort nieuwe heffingen wordt NL minder interessant voor dit soort structuren.
,Capita Selecta Europees en Internationaal Belastingrecht: hoorcolleges
Belastingcompetitie: grensvlak van politiek, economie en recht
Competitie en coördinatie zijn 2 belangrijke begrippen als het over internationaal belastingrecht gaat. Het is lang zo
geweest dat competitie de doorslaggevende rol/betekenis gaf in internationaal belastingrecht. Er was coördinatie, er
waren belastingverdragen, maar voor veel landen was en is het nog steeds interessant om hun belastingverdrag en
belastingwetgeving competitief in te richten en op die manier ervoor te zorgen dat investeerders en werkgelegenheid
naar hun land toe gingen komen. Wat we nu zien is dat er meer en meer coördinatie is, meer en meer internationale
samenwerking om negatieve gevolgen van die competitie tegen te gaan. Competitie geeft het multidisciplinaire
karakter van dit vak weer; we hebben juristen en die kijken naar het recht, maar we hebben ook economen en die
kijken ook naar politiek. En bij competitie zie je dat die elementen op elkaar inspelen en dat zag je mooi terugkomen
in de discussie over afschaffing dividendbelasting van 2 jaar geleden.
Op slide zie je Mark Rutte die probeert uit te leggen wat hij nu precies wil zeggen. Waar ging discussie over 2 jaar
geleden? Het was een poging om de DB af te lassen. Je had Unilever met dubbele nationaliteit, zowel Engels als NL,
en met Brexit in het vooruitzicht was er discussie waar ze zich nu permanent gingen vestigen. Toen is de discussie
over DB ontstaan om hen daarin te faciliteren en dat is ook als voornaamste argument gebruikt door Mark Rutte.
Uiteindelijk is er veel weerstand op gekomen en toen is Unilever ook in UK gebleven door pressie van de Britse
aandeelhouders. → Dus wat je zag is dat DB steeds meer onder druk stond, want er was allerlei Europese
jurisprudentie die allerlei beperkingen aanbracht om DB te kunnen heffen en de facto is die belasting in steeds minder
gevallen relevant.
Toen kwam politiek om de hoek kijken, want de bedoeling was om de belasting af te schaffen zodat we een goed
vestigingsklimaat zouden behouden, want het was duidelijk dat we misschien iets extra’s moesten doen voor de
bedrijven die werden genoemd. Politiek gevecht, want aan de ene kant had je mensen die zeiden dat ze moesten
proberen de belasting af te schaffen, want dat levert hen economisch voordeel op. Toen kwam er in die discussie
weerstand van andere kant van politieke spectrum en die zeiden dat dat niet kon, dan zouden bedrijven nog meer
voordeel krijgen en ze krijgen al zoveel voordeel. Uiteindelijk is de druk te groot geworden en zijn die ideeën niet
doorgegaan. Dus DB bestaat nog steeds. Sterker nog, we zien nu dat er allerlei nieuwe initiatieven zijn op het gebied
van DB. Er komt nog een soort extra DB en er ligt een wetsvoorstel van GroenLinks dat ervoor wil zorgen dat als een
bedrijf zijn zetel verplaatst vanuit NL (zoals we hebben gezien bij Unilever) dat dan NL een DB -claim legt op
winstreserves die niet als dividend zijn uitgekeerd, als dan het bedrijf verhuist krijgen die aandeelhouders een DB-
claim over alle winstreserves die er maar in zitten. Daar is nu veel discussie over of je dat A) wel moet willen als NL en
B) is het in strijd met belastingverdragen of in strijd met Europees recht. De RvS heeft daar iets over gezegd. Maar
discussie gaat nog wel door. Hier zie je dus dat discussie over competitie, proberen om Unilever en Shell en andere
grote ondernemingen hier te krijgen; dat heeft een politiek aspect en dat wordt juist nu zo duidelijk.
, Capita Selecta Europees en Internationaal Belastingrecht: hoorcolleges
Belastingcompetitie vs. (gebrekkige) coördinatie
Er is continue spanning tussen competitie en coördinatie. Hier zien we een structuur, double Irish Dutch Sandwich, die
veel werd gebruikt, maar nu kan dat niet meer. Het gaat nu niet om hoe die dan werkte en wat precies de bedoeling
was daarvan, maar van belang is dat je ziet dat als de wereld nauwelijks coördinatie zou hebben tussen
belastingsystemen en tussen belastingverdragen en als we bovendien met elkaar het spel van competitie spelen (dus
proberen om zo snel en zoveel mogelijk) bedrijven naar ons toe te trekken met belastingsystemen, dan ontstaan er
gaten en dan is het makkelijk voor multinationale opererende ondernemingen om daar de gaten te zoeken en
structuren op te bouwen zoals bovenstaand op slide die ervoor zorgen dat belastingdruk nogal gereduceerd worden.
Wat je hier dus ziet is een hole of non authority, er was internationaal geen autoriteit; er was niemand die ervoor
zorgden dat de boel op elkaar afgestemd werd. Het enige wat er gebeurde was dat er competitie met elkaar gespeeld
werd, dat creëerde allerlei mogelijkheden voor Lego om op die manier goede structuren te bouwen. Bovenstaande
structuur is niet meer mogelijk en we zien dus dat er meer coördinatie is, maar dat betekent misschien ook wel dat
competitie verhevigd is op andere elementen (sterkere drang op tarief etc.). Dus het spanningsveld tussen competitie
en coördinatie speelt continue een rol als je goed internationaal belastingrecht wil begrijpen.
Wel spanningsveld of versterken factoren elkaar? Ten eerste wat je ziet is dat bovenstaande structuur mogelijk werd
doordat er wel belastingverdragen waren (bijv. NL-Ierland), maar die verdragen waren dan weer relatief voordelig
zodat je er gebruik van kon maken. Dus die schepte mogelijkheden en het nationale recht van bijv. Ierland sloot daar
ook bij aan. Dus Ierland probeerde competitief te zijn. Dus je had een oude groep belastingverdragen, maar ook
situaties waarbij je geen belastingverdrag had (bijv. Ierland-Bermuda) dus dat schepte mogelijkheden voor
belastingontwijking. Dus het feit dat er relatief weinig coördinatie was, schepte mogelijkheden voor
belastingontwijking en dat werd verder aangedreven door die landen die daar wat meer op in speelden, dus op die
manier was het fijn dat er niet meer coördinatie was. Dus dat hield met elkaar verband. Wat je nu dus ziet is dat er
meer coördinatie komt, dan zou je zeggen dat er dan ook minder competitie komt en minder mogelijkheden tot tax
planning structuren, en dat is ook zeker zo, want juist door de toegenomen internationale samenwerking is het voor
landen moeilijker om een eigen weg te gaan en om structuren toe te staan en mogelijk te maken die misschien
ingaan tegen de belangen van de samenleving als geheel, maar tegelijkertijd is het zo dat doordat er wat meer
samenwerking komt (meer coördinatie), gaan landen wel proberen om overblijvende beleidsruimte maximaal te
benutten (om competitief systeem op te blijven zetten). Bijv. over het tarief, daar komt niet zo snel een afspraak over.
Dus dat is ook iets wat landen zullen blijven gebruiken om hun competitief te blijven opzetten. Wat we dus zien is dat
er lange tijd een netwerk was van belastingverdragen die niet zo vergaand waren en die bovendien ook lang niet
compleet waren en daardoor had je een incompleet netwerk en incomplete coördinatie en dat schepte mogelijkheden
voor belastingontwijking en ook voor competitie want landen speelden daar nog verder op in. Vraag: hoe moet je 2
factoren (competitie en coördinatie) nu zien? Er zijn mensen die zeggen dat hele competitie mag worden afgeschaft,
dus één groot Europees of wereldsysteem bouwen zodat landen niet meer gebruik kunnen maken van hun
belastingsysteem om investeringen aan te trekken. Is dat dan goed? Misschien kunnen we beter wel een beetje
competitie handhaven om ervoor te zorgen dat bedrijven de overheden scherp houden om niet te veel uitgaven te
doen, dus een beetje competitie is wel goed, maar we zijn nu aan het zoeken naar ideale balans tussen competitie en
coördinatie. Ze houden dus op allerlei manieren met elkaar verband.
