Alle hoorcolleges + tutorials Verdiepend Staats- en Bestuursrecht
Master Rechtsgeleerdheid 2020/2021
Inhoud
Alle hoorcolleges + tutorials Verdiepend Staats- en Bestuursrecht Master Rechtsgeleerdheid
2020/2021 ..........................................................................................................................................1
Hoorcollege 1: Verdiepend Staats- en Bestuursrecht ......................................................................2
Hoorcollege 2: Verdiepend Staats- en Bestuursrecht ......................................................................9
Hoorcollege 3: Verdiepend Staats- en Bestuursrecht .................................................................... 16
Hoorcollege 4: Verdiepend Staats- en Bestuursrecht .................................................................... 23
Hoorcollege 5: Verdiepend Staats- en Bestuursrecht .................................................................... 31
Hoorcollege 6: Verdiepend Staats- en Bestuursrecht .................................................................... 38
Hoorcollege 7: Verdiepend Staats- en Bestuursrecht .................................................................... 43
Tutorial 1: Verdiepend Staats- en Bestuursrecht ........................................................................... 48
Tutorial 2: Verdiepend Staats- en Bestuursrecht ........................................................................... 53
Tutorial 3: Verdiepend Staats- en Bestuursrecht ........................................................................... 57
,Hoorcollege 1: Verdiepend Staats- en Bestuursrecht
De persoon als burger en de rechten van de burger
Representatie speelt een belangrijke rol middels representatie van de burger en het openbaar bestuur
en zijn gelede normstelling.
Rechtspraak speelt ook een belangrijke rol (niet alleen bestuurssrechtspraak). Normaal controleert de
bestuursrechter of het openbaar bestuur bij de vaststelling van de rechtspositie van de burger zijn
werk goed heeft gedaan door te toetsen of de besluiten in overeenstemming zijn met het recht en de
algemene rechtsbeginselen. Maar we hebben het ook over de burgerlijke rechter (bijvoorbeeld
Urgenda of rookverbod).
Spoorboekje voor vandaag
⚫ Deel I: Rechten van de burger/rechten van de mens
⚫ Deel II: Rechtsbescherming en constitutionele toetsing
⚫ Deel III: institutionele verhoudingen
Grondrechten = rechten van de mens + burgerrechten
⚫ Rechten hebben is juridisch persoon zijn (in het procesrecht: legal standing), stem hebben is
juridisch burger zijn.
⚫ Burgerrechten zijn de aan de staatsburgers gewaarborgde fundamentele rechten die hen in
staat stellen actief en volledig aan het openbare leven van hun staat deel te nemen. →
toegekend aan bepaalde groep, staatsburgers. Denk aan actief en passief kiesrecht. Het recht
dat toekomt aan een bepaalde groep mensen, namelijk staatsburgers.
⚫ Rechten van de mens komen aan iedere persoon zonder onderscheid toe en beschermen de
menselijke waardigheid.
⚫ “Burger” verwijst naar nationale verbondenheid.
⚫ “Persoon” verwijst naar de waardigheid van iedere mens, waarvan we verlangen dat die
universeel wordt erkend. Absoluut verbod van slavernij en van mensonterende behandeling,
zoals foltering. Vrijheid te gaan en te staan waar je wilt, behoudens beperkingen op wettelijke
basis. →
Déclaration des droits de l’homme et du citoyen van 26 augustus 1789
Het onderscheid tussen burgerrechten en mensenrechten is niet nieuw. Eén van de bekende
documenten uit de Franse revolutie, waarin mensenrechten en burgerrechten werden geformuleerd.
Document dat later ook als inspiratiebron heeft gediend voor de Staatsregeling van het Bataafsche
volk.
,Staatsregeling voor het Bataafsche Volk (1798)
Artikel 16
Iedere Burger mag zijn gevoelens uiten en verspreiden, op zoodanige wijze, als hij goedvindt, des niet
strijdig met het oogmerk der Maatschappij. De vrijheid der Drukpers is heilig, mids de Geschriften met
den naam van Uitgever, Drukker, of Schrijver voorzien zijn. Dezen allen zijn, ten allen tijde,
aansprakelijk voor alle zoodanige bedrijven, door middel der Drukpers, ten aanzien van afzonderlijke
personen, of der gantsche Maatschappij, begaan, die door de Wet als misdadig erkend zijn.
→ begrip burger zie je hierin terugkomen. Het verschil tussen mensenrechten en burgerrechten gaat
al ver terug.
Maar wie waren en zijn die burgers?
⚫ 1796 einde uitsluiting van Joden van de gilden (geen Jood zal worden uitgeslooten van eenige
rechten of voordeelen die aan het Bataafsch Burgerregt verknocht zyn)
⚫ 1863 opheffing slavernij (Engeland in 1833 en Frankrijk in 1848)
⚫ 1917 vrouwenkiesrecht (passief kiesrecht voor mannen en vrouwen, maar actief kiesrecht
alleen voor mannen; bij wet kon het actief kiesrecht ook aan vrouwen worden toegekend →
Wet Marchant van 28 september 1919)
⚫ 1954 één gelijkwaardig staatsburgerschap in het gehele Koninkrijk
⚫ 1956 opheffing handelingsonbekwaamheid van de gehuwde vrouw
Wat zijn de rechten van de burger volgens de Grondwet?
⚫ Artikel 3: gelijke benoembaarheid in openbare dienst.
⚫ Artikel 50: “De Staten-Generaal vertegenwoordigen het gehele Nederlandse volk.”
⚫ Artikel 4: actief en passief kiesrecht (vgl. artikelen 54 en 56).
⚫ Artikel 20, derde lid: bijstand.
ECLI:NL:HR:2015:1749 (vaststelling Nederlanderschap)
Art. 15 lid 2 RWN bevat drie uitzonderingen op de hoofdregel van art. 15 lid 1, aanhef en onder a,
RWN, volgens welke het Nederlanderschap verloren gaat bij het aanvaarden van een andere
nationaliteit. Die uitzonderingen houden in dat de Nederlandse nationaliteit niet verloren gaat indien
betrokkene (a) in het land van die andere nationaliteit is geboren en daar ten tijde van de verkrijging
zijn hoofdverblijf heeft, (b) voor het bereiken van de meerderjarige leeftijd gedurende een
onafgebroken periode van tenminste vijf jaren in het land van die andere nationaliteit zijn hoofdverblijf
heeft gehad, of (c) gehuwd is met een persoon die die andere nationaliteit bezit.
→ Daar ging het om de vraag wat verstaan moest worden onder sub a en b. wat moeten we onder een
‘land’ verstaan. Het ging om een meneer die in 1952 geboren was in Suriname. Toen was het nog een
district van het Koninkrijk der Nederlanden. Daarna is het een republiek geworden. Meneer had de
Nederlandse nationaliteit, na het zelfstandig worden van Suriname de Surinaamse nationaliteit
aangevraagd, Nederlandse nationaliteit verloren, Nederlandse nationaliteit weer aangevraagd, toen
de Surinaamse nationaliteit weer aangevraagd en toen rees de vraag of met het vrijwillig aanvaarden
van Surinaamse nationaliteit het Nederlanderschap verloren gaat. De HR oordeelt dat in dit geval
weliswaar op het moment dat betrokkene werd geboren in Suriname, dat dat nog geen zelfstandig
land was maar wel voor de uitleg van het artikel het wel zo zou moeten worden gezien. Ook al was dat
op dat moment geen land. Betekende dat de Surinaamse nationaliteit en het aannemen daarvan leidde
tot verval van Nederlandse nationaliteit.
, Wat zijn de rechten van de Europese burger volgens de EU-verdragen en het Handvest?
⚫ Artikel 9 VEU: burgerschap van de EU op basis van en naast het nationale burgerschap
(nationaliteit) = artikel 20, eerste lid, VWEU
⚫ Artikel 10 VEU: recht op democratische representatie en participatie (in EP)
⚫ Artikel 20, tweede lid, VWEU: vrij verkeer, actief en passief kiesrecht EP en gemeenteraden,
diplomatieke en consulaire bescherming en petitierecht, uitgewerkt in artikelen 21-23 VWEU
(vgl. artikelen 39-46 Handvest)
Artikel 20 VWEU
1. Er wordt een burgerschap van de Unie ingesteld. Burger van de Unie is een ieder die de nationaliteit
van een lidstaat bezit. Het burgerschap van de Unie komt naast het nationale burgerschap doch komt
niet in de plaats daarvan.
2. De burgers van de Unie genieten de rechten en hebben de plichten die bij de Verdragen zijn bepaald.
Zij hebben, onder andere,
a. het recht zich vrij op het grondgebied van de lidstaten te verplaatsen en er vrij te verblijven;
b. het actief en passief kiesrecht bij de verkiezingen voor het Europees Parlement en bij de
gemeenteraadsverkiezingen in de lidstaat waar zij verblijf houden, onder dezelfde voorwaarden als de
onderdanen van die staat;
c. het recht op bescherming van de diplomatieke en consulaire instanties van iedere andere lidstaat
op het grondgebied van derde landen waar de lidstaat waarvan zij onderdaan zijn, niet
vertegenwoordigd is, onder dezelfde voorwaarden als de onderdanen van die lidstaat;
d. het recht om verzoekschriften tot het Europees Parlement te richten, zich tot de Europese
ombudsman te wenden, alsook zich in een van de talen van de Verdragen tot de instellingen en de
adviesorganen van de Unie te richten en in die taal antwoord te krijgen.
Deze rechten worden uitgeoefend onder de voorwaarden en binnen de grenzen welke bij de
Verdragen en de maatregelen ter uitvoering daarvan zijn vastgesteld.
ECLI:EU:C:2006:545 (Eman & Sevinger / B&W Den Haag)
Het beginsel van gelijke behandeling staat er evenwel aan in de weg dat de gekozen criteria
meebrengen dat onderdanen die zich in vergelijkbare situaties bevinden, zonder objectieve
rechtvaardiging ongelijk worden behandeld.
→ beide heren wilden deelnemen aan de EP-verkiezingen. De Nederlandse Kieswet stond daaraan in
de weg, omdat er werd bepaald dat degene die aan de verkiezingen konden deelnemen dezelfde
waren die aan de TK verkiezingen konden deelnemen. Dat waren degenen die Nederlander zijn en +18,
muv degenen die op de dag van kandidaatstelling een woonplaats hebben op de Nederlandse Antillen
of Aruba. Dit stond eraan in de weg dat de heren niet konden deelnemen aan de EP-verkiezingen. Zij
zijn echter wel Unieburger, want Koninkrijk der Nederlanden is lid van de EU. Prejudiciële vraag gesteld
aan HvJEU. Het hof stelt dat er vw mogen worden gesteld aan het kiesrecht, maar het beginsel van
gelijke behandeling staat eraan in de weg dat ingezetenen ongelijk worden behandeld zonder
objectieve rechtvaardiging. Kiesrecht komt dus ook toe aan inwoners van de Nederlandse Antillen en
Aruba.
ECLI:EU:C:2010:104 (Rottmann)
Het Unierecht, met name artikel 17 EG (=artikel 20 VWEU), verzet zich er niet tegen dat een lidstaat
de door naturalisatie verkregen nationaliteit van die lidstaat van een burger van de Unie intrekt
wanneer deze door bedrog werd verkregen, mits deze intrekkingsbeslissing in overeenstemming met
het evenredigheidsbeginsel is.
→ het hof begint steevast met de overweging dat het aan de lidstaten is om te bepalen onder welke
voorwaarden iemand als een staatsburger wordt gezien en daarmee als unieburger wordt beschouwd.
Maar, het HvJEU stelt hier zekere grenzen aan. In deze zaak ging het om Rottman die uit Oostenrijk
kwam. Hij werd verdacht vanwege fraude in de uitoefening van zijn beroep. Hij besloot te emigreren
naar DE. Hij vroeg de DE nationaliteit aan. Hij verzweeg dat op datzelfde moment een SR-onderzoek
