Periode 1: Prehistorie
Tijdvak 1 - tot 3000 v.C
❖ De belangrijkste ontwikkeling is de verandering van levenswijze van
jager-verzamelaar naar boer, die gepaard gaat met de landbouwrevolutie.
➢ De prehistorie kenmerkt zich door de ontdekking van de mens in allerlei
verschillende ‘werkgebieden’, maar ook veranderingen in sociale
verhoudingen en verbanden tussen mensen
❖ Kenmerkend aspect 1; De levenswijze van jager-verzamelaars:
➢ Het leven van de jager-verzamelaar was in een kleine groep van ongeveer 10
man, die tezamen een nomadenbestaan doorleefden. De mannen jaagden en
vissten, waar vrouwen het eten bereidden, voor de kinderen zorgde en
bessen verzamelden.
❖ Kenmerkend aspect 2; Het ontstaan van landbouw en - samenlevingen
➢ Hoewel een revolutie bekend staat om zijn snelle omwenteling duurde deze
ontwikkeling eeuwen lang. Echter was het zo ingrijpend voor het bestaan van
de mens, dat de landbouwrevolutie toch een revolutie genoemd wordt.
■ Landbouw zorgde voor elementaire veranderingen in het leven van de
prehistorische mens; nomadenbestaan > sedentair bestaan. Gevolg:
het leven op een plek en het houden van bezittingen.
■ De landbouw kon ontstaan door: a) klimaatverandering 2) ontdekking
veredeling, zaaien en oogsten van gewassen 3) afname jachtdieren 4)
ontdekking gebruik van dieren voor melk,kaas en vlees
■ Door bevolkingsgroei in het sedentaire bestaan werd de mens
gedwongen meer en meer van landbouw te leven
❖ Kenmerkend aspect 3; Het ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen
➢ Door een overschot in de landbouw - voornamelijk bij rivieren/ vruchtbare
gebieden - ontstond er ruimte voor het ontstaan van andere banen die nodig
waren om de productie, verdeling op de inmiddels volle akkers en de handel
die er ontstond te controleren.
■ er ontstaan politieke - en sociale verhoudingen oa in de vorm van
koningen, ambtenaren en boeren. Er worden ook regels
opgeschreven en vastgelegd over het bestuur in de stedelijke
gemeenschappen.
■ Het schrift was een noodzakelijke ontdekking bij de administratie die
gepaard ging met de komst van nieuwe beroepen en de stedelijke
samenleving
,Periode 2 : Oudheid
Tijdvak 2 - 3000 v.C. tot 500 n.C
❖ Het tijdvak wordt gekenmerkt door de ontwikkelingen in de Griekse en daarna de
Romeinse cultuur, die hun invloeden hebben laten doorwerken tot in de
hedendaagse Europese - en Westerse beschaving. Daarnaast zijn ook de eerste
monotheïstische godsdiensten ontstaan in deze periode.
➢ De landbouw verspreidt zich vanuit het midden-oosten als eerste naar
Griekenland, waar een landbouwsamenleving ontstaat die zal uitgroeien tot
verschillende stadstaten , poleis
■ De verschillende poleis zijn alle onafhankelijk en hebben om die reden
eigen wetten, bestuur en legers. De cultuur, maar ook politiek komen
in de Griekse stadstaat tot bloei > ontstaan verschillende politieke
vormen.
❖ Kenmerkend aspect 4: De ontwikkeling van wetenschappelijk denken en het denken
over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat
➢ Vanaf de zesde eeuw v.C. nemen verschillende filosofen een
wetenschappelijk-rationele denkwijze aan, waarbij er niet strikt meer alles
wordt toegekend aan de wil of het plan van de goden maar aan natuur,
gezond verstand en wiskunde bijvoorbeeld.
■ Er ontstaan in de griekse stadstaat verschillende wetenschappen;
wiskunde, natuurkunde, geneeskunde etc.
➢ Door de verschillende opvattingen ontstaan in de poleis verschillende
politieke besturen
■ In 507 v.C. ontstaat in Athene de eerste directe democratie > veel
andere steden zijn een monarchie, aristocratie of een tirannie
❖ Kenmerkend aspect 5; De klassieke vormentaal van de Grieks-Romeinse cultuur
➢ De Romeinen kopiëren vrijwel de gehele cultuur van de Grieken, die door de
kring van de toen reeds overleden Alexander de Grote in stad werd gehouden
in het Griekse land dat tot aan de Indus liep.
■ niet alleen werden beelden en kunsten meegenomen, ook
kunstenaars werden naar het Romeinse Imperium gehaald
■ De Romeinen voegden zelf nog bogen, koepels, gewelven en beton
toe aan de vormentaal en maakte de kunst zo realistisch mogelijk
❖ Kenmerkend aspect 6; De groei van het Romeinse Imperium waardoor de
Grieks-Romeinse mengcultuur zich in Europa verspreidt
➢ Al vanaf 264 v.C - de eerste Punische oorlog - zorgden de overwinningen
van de Romeinen op andere culturen ervoor dat de Romeinse cultuur
geïntegreerd werd buiten Rome.
■ Het imperium kon goed groeien omdat het voor velen een
aantrekkingskracht had; volkeren konden wel eens profiteren van de
economische drijfkracht van het rijk > de Romeinen waren
meedogenloos voor vijanden maar tolerant voor andere godsdiensten
> een goed georganiseerd leger en de dienstplicht + pensioen.
,❖ Kenmerkend aspect 7: De confrontatie tussen de Grieks-Romeinse cultuur en de
Germaanse cultuur van Noordwest-Europa
➢ De eerste confrontatie tussen de twee culturen was al met de komst van
Julius Caesar in Gallië 50-58 v.C.
■ De Germanen stonden bekend als mensen met vechtlust, maar
onbeschaafd, zonder schrift of steden, maar moedig en met
mankracht.
■ De confrontatie bij het Teutoburgerwoud in 9 v.C. waarna de
Romeinen, na de enorme nederlaag, achter de limes (de Rijn) bleven.
➢ De Germanen die aan de grens woonden profiteerden van de handel en de
economie van het Rijk en mochten in sommige gevallen zelfs in het
Romeinse Rijk werken.
➢ Het verspreiden van de cultuur zorgde voor het aanleggen van wegen,
bouwen van steden en het krijgen van schrift in de ook noordelijkere
gebieden van Europa.
■ Door invallen van Germaanse stammen in het Romeinse rijk , in
combinatie met epidemieën en hongersnood, komt er in 476 n.C een
eind aan het Romeinse rijk, met alle gevolgen van dien.
❖ Kenmerkend aspect 8: De ontwikkeling van het Jodendom en het Christendom als
eerste monotheïstische godsdiensten
➢ De Joden zijn het eerste volk met maar één God, Jahweh, die hen onder
leiding van Mozes uit Egypte zou hebben geleid, waarna ze rond 1000 v.C in
een stad tezamen onder koning David zouden hebben geleefd tot het
moment van de diaspora. De leefregels van Jahweh werden opgeschreven in
de Thora en Tien Geboden
■ Uit het Jodendom ontstaat in de eerste eeuw v.C het Christendom met
God en zijn zoon, de messias, Jezus. Deze leefregels staan in de
Bijbel.
● Door zowel overeenkomsten als verschillen tussen de
godsdiensten ontstaan er door de eeuwen heen verschillende
conflicten op basis van godsdienst.
, Periode 3: Middeleeuwen
Tijdvak 3 - 500 tot 1000
❖ Waar Romeinse cultuur volledig vervaagd met alle gevolgen van dien, onstaat er in
de vroege middeleeuwen zowel een nieuw politiek- als sociaalsysteem: het hofstelsel
en het feodale stelsel van bestuur.
➢ In de vroege middeleeuwen vallen de steden weg, vervaagde de
geldeconomie en werd bestaan zo gevaarlijk dat men zijn toevlucht zocht
naar manieren die in de Romeinse tijd slechts voor slaven geldden; horigheid.
■ De geestelijkheid en de adel bezetten de belangrijkste posities in de
maatschappij waar zekerheid en veiligheid gegarandeerd konden
worden op het land van de heer of van het klooster waartegen
herendiensten of betalingen in natura verricht moesten worden.
■ De gevaarlijke tijd werd bepaald door invallen van de vikingen,
plunderingen, rovers en massamoordenaars die van streek naar
streek bewogen.
❖ Kenmerkend aspect 9: De verspreiding van het Christendom door geheel Europa
➢ Na lange vervolgingen in de Romeinse wereld werd vanaf 313 met het Edict
van Milaan het Christendom de staatsgodsdienst. Vanaf toen kon de
verspreiding van dit geloof op Europees continent voet krijgen
■ Het rijk valt uiteen, maar de Christelijke kerk zeker niet > de opbouw
van kerk blijft bestaan maar ook vorsten gebruikten het om hun gebied
in eenheid te houden
● Vanaf +- 600 worden missionarissen ingezet om naar het
Europees continent af te vaardigen om de mensen,
bijvoorbeeld de Friezen, te bekeren. Hier stuiten ze vaak op
geweld
● Na de invallen van de Vikingen die in 1000 stoppen, krijgt het
Christendom meer invloed als verschillende landen overgaan
op deze godsdienst en het geloof meer en meer samenvalt
met Heidense gebruiken
❖ Kenmerkend aspect 10; Het ontstaan en de verspreiding van de Islam.
➢ De Islam ontstaat ongeveer een eeuw nadat het Christendom ontstaat met
Allah en profeet Mohammed, die in de Koran de verzen liet neerschrijven
■ Vanaf moment één begint de Islam - net als de andere godsdiensten-
aan het verspreiden van de godsdienst, de Jihad, waarbij ze in 711
ook Europa betreden, waar ze pas in 732 bij Poitiers door het
Christendom worden weggeslagen.
● Ook de Islam krijgt conflict, maar dan binnen het geloof na de
dood van Mohammed. Wie is de kalief? Sjiieten versus
Soennieten > continuïteit
➢ Hoe konden ze zich als Nomadenvolk zo goed verspreiden?
■ Goed voor hen uit het boek, niet tolerant voor andere religies
■ Een gezamenlijk doel en een grote beloning voor het uitvoeren van de
Jihad.
■ De beschikking over volbloed paarden, die met grote snelheid en
kracht in korte tijd afstanden konden afleggen.
.
