Grip
Stephan Enter
Waardering
Vier vrienden, Paul, Vincent, Martin en Lotte, vormen in hun jongere jaren een
alpinisten groepjes en maken een gezamenlijke trip naar de Lofoten, een
eilandengroep voor de kust van Noorwegen. Tijdens de trip valt Lotte door een
dunne laag gletsjerijs en komt er door Paul met niets meer dan een gebroken arm
vanaf. Tijdens diezelfde reis verklaart Lotte haar liefde aan Vincent, die niet met
relaties kan omgaan en haar hierom ook afwijst. Woedend zweert ze hem dat ze de
eerstvolgende kans op een standvastige en stabiel relatie zal aangrijpen en geheel
onverwacht weet ze Martin op de terugweg naar Nederland te verleiden. Na deze
reis gaat ieder zijn eigen weg. Vincent krijgt een baan in Tokio, Paul blijft in
Nederland als beheerder van het familiekapitaal en Lotte en Martin trouwen, krijgen
een dochtertje Fiona en eindigen uiteindelijk in Wales. Twintig jaar later, op initiatief
van Martin, komen de vier weer samen. Je volgt om beurten de gedachten van de
drie mannen, die terugdenken aan hun verleden en de rol van Lotte daarin.
Om te beginnen ben ik erachter gekomen dat achter Nederlandse literatuur altijd wel
een gedachte ligt. Dit was zo bij Beatrijs, bij Nooit meer slapen en nu ook bij Grip.
Tijdens het lezen herkende ik meerdere verwijzingen naar de titel, die op meerdere
manier geïnterpreteerd kan worden. De titel verwijst zowel naar Vincent, die grip
probeert te krijgen op zijn leven, maar op hetzelfde moment letterlijk grip probeert te
vinden als hij een rotswand beklimt. Grip liet me zien hoe weinig grip de mens
eigenlijk heeft op het leven. Hoe hard we ook proberen, er zijn dingen als tijd, ziektes
of de dood waar niemand iets aan kan doen. Bij deze gedachte voelde ik me klein en
nietig, alsof de mens niets voorstelt. Ik bewonder de schrijver erom dat hij dit soort
vragen bij zijn lezers weet op te roepen en mensen dieper te laten nadenken over de
filosofische aspecten van het leven, ondanks dat deze gedachten niet altijd even
prettig en soms zelfs verwarrend zijn. (Kraan. 2011.)
Opvallend in het boek vind ik Lotte. Ze is naar mijn idee de eigenlijke protagonist in
het boek, ondanks het feit dat ze niet aan het woord komt. Bij zowel Paul, Vincent
als Martin komt ze voor in hun overpeinzingen over het verleden. Geen enkel van de
drie weet haar los te kunnen laten. Opnieuw een verwijzing naar de titel; de grip die
Lotte op de drie mannen heeft. Hoe hard de mannen de grip te willen behouden op
het verleden, zo hard lijkt Lotte de grip kwijt te willen raken. In hun overpeinzingen
kom je er ook achter dat ze minder goede vrienden zijn dan dat ze dachten. Ze
blijken elkaar eigenlijk slecht te kennen en Paul heeft op meerdere momenten het
gevoel dat hij een vreemde voor zich heeft. Gevoelens als jaloezie en onzekerheid
spelen in op deze al onstabiele relatie en ruzies breken uit. Dit is dan ook wat onder
, andere voor de spanning zorgt in het boek, want opwindende gebeurtenissen zijn er
niet echt. (Stroobants. 2012.)
Ten tweede vond ik het ontbreken van klokken en het kapotte horloge van Paul
interessant. Dit was me tijdens het lezen niet opgevallen, maar ik werd hier tijdens
het lezen van secundaire literatuur op gewezen. De stilstaande tijd is een symbolisch
aspect op de titel. Wij als mensen hebben immers geen grip op de tijd. Kleine,
simpele details verwerkt als deze maken Grip een boek met veel beweging, ook al
lijkt het op het eerste gezicht een simpel verhaal. (Kraan. 2011)
Ten derde iets over de schrijfstijl van Stephan Enter. Grip is opgebouwd uit een
flashback structuur. Afwisselend neem je een exclusief kijkje in de gedachten van de
drie mannen. Er bestaat veel twijfel, veel overpeinzingen en veel onzekerheid, wat in
lange, specifieke zinnen wordt omschreven. Geen detail wordt weggelaten, niet in de
gedachten, niet in het landschap. Zijn woordgebruik en zinsbouw zijn mooi, maar
dikwijls ook verwarrend. In sommige gevallen waren de zinnen te lang of werden er
te veel details gegeven, waardoor je de draad kwijtraakte en de zin een aantal keer
opnieuw moest lezen voordat je hem doorhad. Hierdoor heeft het me lang gekost om
het boek uit te krijgen. Het was geen boek dat ik ‘s avonds voordat ik ging slapen
even kon lezen. Ik moest wakker zijn en mijn aandacht erbij kunnen houden, anders
kon ik de volgende dag weer opnieuw beginnen. Daan Stoffelsen heeft in zijn
recensie een mooi voorbeeld van zo’n zin gevonden: ‘Wat een gift, wat een raadsel
hoe je al die tijd alles paraat had – maar er zelden naar omkeek, vluchtig soms als
naar een foto die je eens van een vergezicht had gemaakt; en dat je herinnering
bedolven raakte onder knisperende laagjes nieuwe gebeurtenissen, boordevol
mensen en vakanties en boeken en oudjaarvieringen en omwentelingen in de wereld
en dat nu, domweg door Martins uitnodiging in te gaan en in een trein te stappen,
een bries opstak die alle opgetaste tijd wegblies en je toonde dat het daaronder fris
en levend bleek als twintig jaar geleden.’ (Stoffelsen. 2011.)
Als laatste wil ik ingaan op verfrissende afwisseling van de personages die de rol
van de schrijver overnemen. Het is een leuke, nieuwe leeservaring om door middel
van herinneringen en gedachtes van de protagonisten door het verhaal te worden
geleid. Je leert zo de persoon en zijn karakter beter kennen dan wanneer de
schrijver deze persoon omschrijft. Vooral in dit boek was goed te merken dat je Paul,
Vincent en Martin leerde kennen, terwijl Lotte een vaag figuur bleef omdat je alleen
informatie over haar kreeg van de drie mannen, die ieder anders over haar dachten.
Nu is het zo dat Lotte vaag hoort te zijn, om dit verhaal passend te maken, maar het
liet het contrast tussen wie je wel en wie je niet leerde kennen door deze schrijfstijl
duidelijk zien.
Alles samenvattend vond ik dit een apart, maar sterk boek. Het was geen spannend
verhaal overgoten met nagelbijtende gebeurtenissen, maar er werd ingezoomd op
de gedachtegang en het nietige bestaan van de mens. Ik zou dit boek niet aanraden
