In deze samenvatting heb ik 'hoofdstuk 9: Gedragsbiologie van 10voorBiologie' zoveel mogelijk kennis in een zo compact mogelijke vorm samengevat. De samenvatting heeft mij een erg hoog cijfer opgeleverd, omdat alles erin staat!
Hoofdstuk 9 Gedragsbiologie
Ethologie, gedragsbiologie, is een van de oudste vorm van de biologie. Uit het gedrag van dieren
konden de vroegere mensen uitvinden waar een kadaver te vinden was.
Burrhus Skinner ontdekte in de jaren twintig en dertig dat dieren in staat zijn om alles te leren. In de
door hem bedachte ‘Skinnerbox’, kon een rat d.m.v. een hendel over te halen een stukje voedsel
bemachtigen. De opvatting uit die tijd was, dat mensen als een onbeschreven blad ter aarde komen. En
de opvoeding heeft dus vrij spel (in de ogen van toen).
Iets later kwam de denkrichting van de gedachte dat mensen met instincten ter wereld kwam, die soms
uiterst ingewikkeld waren.
In de jaren ’50 ontstond de verhitte discussie over of gedrag aangeboren (nature) of aangeleerd
(nurture) was. Uiteindelijk kwam men tot de conclusie dat gedrag bepaald is door genetische
informatie en milieu.
9.1. Wat Is Gedrag?
Onder gedrag verstaat men ‘alles wat een dier of mens doet’.
9.1.1. Motivatie En Fitness
Gedrag ontstaat doordat organen samen gaan werken, nadat deze door het centrale zenuwstelsel hiertoe is
aangezet. Dit centrale zenuwstelsel stuurt pas signalen naar de organen, na het ontvangen van uitwendige-
en/of inwendige prikkels. De inwendige toestand zorgt meestal voor motivatie voor een bepaalde
handeling.
de drie functies van gedrag:
- de overlevingskansen vergroten.
- voor nakomelingen zorgen en/of de kans op nakomelingen produceren vergroten.
- de nakomelingen verzorgen of beschermen.
Onder fitness verstaat men de mate waarin het dier de genen door kan geven aan de nakomelingen. Veel
vogels gaan pas na twee jaar helpen met hun ouders zelf broeden en op zoek naar een nest. Dit is minder
efficiënt dan als ze meteen zouden broeden. Maar in werkelijkheid vergroten ze tweemaal hun fitness. Eerst
helpen ze broers en zussen (50% van hun genen), en daarna gaan ze zelf nakomelingen produceren (ook met
50% van hun genen). Onderzoek wijst uit dat de fitness van ‘nesthelpers’ inderdaad groter is dan van ‘niet-
nesthelpers’.
9.1.2. Gedragsonderzoek
Gedragsonderzoek bestaat uit drie delen: het ethogram, observeren en experimenteren.
- Het ethogram: door voor ieder gedragselement een code aan te maken, kun je snel en effectief
gedrag analyseren. Een ethogram is een gecodeerde beschrijving in het gedrag van een dier in een
bepaalde situatie.
- Observeren: een groot deel van onderzoek bestaat uit observeren en beschrijven.
- Experimenteren: variaties op onderzoeken kunnen veel informatie opleveren.
9.1.3. Gedragssystemen
, Gedragssystemen zijn reeksen van handelingen die te maken hebben met één doel. Bijvoorbeeld het zingen
van een vogel valt onder voortplantingsgedrag, hiermee lokt hij namelijk vrouwtjes. het behoort echter ook
tot territoriumgedrag: hij waarschuwt mannetjes doordat zij hem horen, en zo afstand houden van zijn
territorium. Wanneer sommige gedragssystemen tegelijk worden opgewekt, kan een dier in een
conflictsituatie terechtkomen. Bijvoorbeeld als een dier aan het zingen is voor een vrouwtje, kan hij
vergeten dat hij eerder opgemerkt wordt. een dier kan dit oplossen door gebruik te maken van een van de
volgende manieren:
- Ambivalent gedrag: Het kan zijn dat beide systemen even sterk zijn, en dat het dier tussen de twee
systemen afwisselt.
- Omgericht gedrag: Vogels die pikken op de grond i.p.v. in een andere vogel, mensen die hun vuist
op tafel slaan i.p.v. op iemand, enz.
- Overspronggedrag: Gedrag dat dieren iets volstrekt zinloos gaan doen om zich uit de
conflictsituatie te redden.. Zoals vogels die tijdens het vechten opeens hun veren gaan poetsen.
9.2. Leren
Bij ‘lage”en ‘hoge’ dieren berust veel gedrag op de erfelijke aanleg voor het gedrag van het desbetreffende dier
(aangeboren gedrag).
Het allereenvoudigste aangeboren gedrag is de reflex, waarbij de impuls direct of bijna direct overschiet van
een sensorische naar een motorische zenuw. Reflexen zijn automatisch en aangeboren.
Aangeboren gedrag, iets ingewikkelder dan de reflex, wordt ook wel instinct genoemd.
9.2.2. Sleutelprikkels En Supranormale Prikkels
Een dier vertoond pas bepaald gedrag als er een sleutelprikkel heeft plaatsgevonden.
Extreme reactiebereidheid is een goed teken. Want de keren dat het foutief zijn vallen in het niet bij de
voordelen ervan.
Wanneer er sleutelprikkels zijn, die sterker dan normaal zijn, spreekt men van supranormale prikkels. Hier
reageert een dier extra fel op.
de koekoek maakt bijvoorbeeld gebruik van supranormale prikkels. Voor een gewone vogel is een ei in een
nest een sleutelprikkel voor broeden. Als dit een groter ei (koekoeksei) dan normaal is, levert dit een
supranormale prikkel op. Wanneer dit jong is geboren, gooit hij de andere nog niet uitgekomen eitjes uit het
nest. Nu heeft hij het rijk alleen en krijgt al het eten.
9.2.3. Klassiek Conditioneren En Gewenning
Elk dier kan in principe iets leren. Dit betekent een gedragsverandering die veroorzaakt is door specifieke
ervaringen.
Conditioneren:
De onder nieuwe omstandigheden verkregen reflex, noemt men een geconditioneerd reflex; de reflex is
ontwikkeld door klassieke conditionering. In de natuur is conditionering erg handig voor dieren, om te
weten waar en wanneer het eten is.
Gewenning:
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper merlijnzwart. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,49. Je zit daarna nergens aan vast.
