College 1: Wat is ontwikkeling en hoe veranderen wij sociaal-emotioneel tijdens onze levensloop?
Leerdoel 9: Je kent het ontwikkelingsperspectief op de mens en weet hoe en waarom sociaal werkers
ontwikkelingspsychologie gebruiken.
Leerdoel 10: Je weet hoe de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen en volwassenen verloopt
volgens de levenslooptheorie van Erikson en kunt dit toepassen op een sociaalwerksituatie.
Ontwikkelingspsychologie: Bestudeert de psychologische veranderingen bij toenemende leeftijd.
Ontwikkeling:
- Proces van groei en verandering dat wordt bepaald door de interactie tussen erfelijkheid en
omgeving.
- Gaat een leven lang door.
- De meeste aandacht gaat uit naar de kindertijd en adolescentie.
Psychologie:
- Wetenschap van gedrag en mentale processen.
Pedagogiek: De wetenschap van het opvoeden. (Letterlijk: kinderleiding)
Opvoeden: Het proces waarin een kind wordt gevormd naar de normen en waarden van de
opvoeders en de samenleving.
Psychosociaal functioneren:
Psyche = geest - ons denken, voelen en gedrag.
Sociaal = onze interactie met andere mensen.
Opgroeien en ouder worden betekent je steeds opnieuw aanpassen aan veranderende vermogens en
verwachtingen van anderen. Wij ontwikkelen ons op psychosociaal gebied als onze relatie met onze
sociale wereld verandert en wanneer onze ideeën veranderen over onszelf.
Psychosociale ontwikkeling volgens Erikson (1963)
- Psychosociale ontwikkeling is een levenslang proces.
- Mensen doorlopen 8 levensfasen, van babytijd tot ouderdom, met ieder zijn eigen typische
uitdaging. Die uitdaging aangaan is meestal niet gemakkelijk, vandaar dat hij het een crisis
noemt. Deze crisis kan nooit helemaal opgelost worden of helemaal onopgelost blijven. Het
gaat om de mate waarin en de manier waarop je succesvol met die uitdaging omgaat.
- Iedere fase wordt afgesloten met een crisis, een ontwikkelingstaak die typisch is voor die
fase.
- Pas als wij de voor onze levensfase typische crisis hebben opgelost, dan sluiten we hem af en
zijn we toe aan de volgende. Komen we er niet uit, dan loopt onze psychosociale
ontwikkeling vast. De balans slaat dan door naar het negatieve uiterste.
- Het onvoldoende afsluiten van een ontwikkelingstaak heeft zijn weerslag op het volbrengen
van de ontwikkelingstaken die nog volgen. Het zal de keuzes die we daarna maken in onze
sociale relaties beïnvloeden.
Ontwikkelingstaken volgens Erikson
Levensfase: Ontwikkelingstaak of crisis:
Babyfase (0-1,5 jaar) Vertrouwen vs wantrouwen
Peuterleeftijd (1,5-3 jaar) Autonomie vs schaamte & twijfel
Kleuterleeftijd (3-6 jaar) Initiatief vs schuldgevoel
Basisschoolleeftijd (6 jaar tot puberteit) Vlijt vs minderwaardigheid
Adolescentie Identiteit vs rolverwarring
Jongvolwassenheid Intimiteit vs isolement
, Middelbare leeftijd Generativiteit vs egocentrisme
Ouderdom Ik-integriteit vs wanhoop
Waarom moet je deze kennis hebben als sociaal werker?
- Je krijgt in je werk te maken met mensen van verschillende leeftijden.
- Zij zijn volgens Erikson allemaal met hun eigen specifieke ontwikkelingstaak bezig.
- Het helpt om de kwetsbaarheid of problematiek van je cliënten te plaatsen in het perspectief
van hun levensloop.
Babytijd (0-1,5 jaar)
- Vertrouwen vs wantrouwen.
- Veiligheid, geborgenheid vinden.
- Gevoel van vertrouwen groeit wanneer een baby merkt dat hij wordt geknuffeld, gevoed en
verschoond wanneer hij daar behoefte aan heeft. Zijn verzorgers bieden hem zo een ‘veilige
basis’ van waaruit de wereld kan worden verkend.
Peutertijd (1,5-3 jaar)
- Autonomie vs schaamte & twijfel.
- + Ontwikkeling van zelfstandigheid, de wereld verkennen, dingen ‘zelf doen’ autonomie.
- - Te veel kritiek of bescherming leidt tot twijfel aan zichzelf en schaamte.
- Voor een goede afronding van deze ontwikkelingstaak is het erg belangrijk dat een kind zelf
keuzes mag maken, maar ook dat het zijn eigen grenzen leert kennen.
Kleutertijd (3-6 jaar)
- Initiatief vs schuldgevoel.
- + Ontwikkeling van geweten, eigen initiatieven ontplooien, zelf dingen in gang zetten.
- - Schuldgevoel door te hoge eisen en/of correcties.
Schoolkindtijd (6 jaar tot puberteit)
- Vlijt vs minderwaardigheid.
- + Gevoelens van competentie en zelfvertrouwen (vlijt). Door successen en aanmoediging van
anderen.
- - Laag zelfbeeld, minderwaardig voelen. Door mislukkingen, te veel kritiek of te hoge eisen.
Adolescentie (puberteit tot…)
- Identiteit vs rolverwarring.
- Vormen van eigen identiteit is de centrale taak.
- Een antwoord vinden op de vraag: ‘Wie ben ik?’
- Identiteit = een doorleefd ik-gevoel dat eenheid aanbrengt in alle belevingen.
Jongvolwassenheid
- Intimiteit vs isolement.
- + Aangaan van een langdurige, hechte, intieme relatie.
Trouwen/samenwonen of hechte vriendschap.
Jezelf openstellen voor anderen, kwetsbaar durven zijn.
- - Eenzaamheid, isolement.
Middelbare leeftijd
- Generativiteit vs egocentrisme.
- Deze levensfase is zijn/haar meest productieve periode.
- + Zorg dragen voor anderen, bijdragen aan de maatschappij = generativiteit.
, Gezin stichten.
Carrière maken/nieuwe ideeën voortbrengen.
Vrijwilligerswerk.
- - Verveling, gebrek aan toekomstvisie en frustratie = stagnatie/egocentrisme.
Ouderdom
- Ik-integriteit vs wanhoop.
- + Terugkijken op het leven met tevredenheid = ik-integriteit.
- - Spijt, opnieuw willen beginnen = wanhoop.
Kritiek op de theorie van Erikson:
Maken mensen uit andere culturen op dezelfde leeftijd dezelfde ontwikkelingstaken door? Doorloopt
iedereen de acht levensfases in deze vaste volgorde? En is het per se nodig dat je een
ontwikkelingstaak helemaal afsluit?
3 krachten van ontwikkeling:
- Nature = factoren die aangeboren zijn (door aanleg/genen). ‘’De aard van het beestje.’’
- Nurture = factoren die aangeleerd zijn (door sociale omgeving, opvoeding). ‘’De mens is
maakbaar.’’
- Rijping = Veranderingen die voor een groot deel genetisch geregeld worden en waarop
omgevingsinvloeden een kleine invloed hebben.
Verloopt ontwikkeling via een continu of
discontinu proces?
Continue verandering: Geleidelijke
ontwikkeling waarbij prestaties op een
bepaald niveau voortvloeien uit die van de
vorige niveaus. Continue verandering is
kwantitatief.
Discontinue verandering: Ontwikkeling in
aparte stappen of stadia. Elk stadium levert
gedrag op dat kwalitatief anders is dan
gedrag in eerdere stadia.
Biologische veranderingen: puberteit
- Hormonale turbulentie.
- Groeispurt, lichamelijke processen die leiden tot vruchtbaarheid.
- Uiterlijk als bron van onzekerheid.
- Omgaan met seksuele verlangens en verliefdheid.
Rites de passage (volwassen worden in andere culturen):
- In niet-westerse culturen is er vaak sprake van een overgangsritueel. Een moment dat de
overgang van kind naar volwassene markeert. Hierbij is ook duidelijk welke
verantwoordelijkheden er bij de nieuwe rol horen.
- In westerse landen duurt de adolescentieperiode veel langer. Ze krijgen een langere tijd om
te kunnen experimenteren met verschillende rollen en welke mogelijkheden er het beste bij
passen. Zonder hier al verantwoordelijkheden/consequenties voor te hebben.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper JillKloppenberg. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,99. Je zit daarna nergens aan vast.