Bedrijfsethiek
Hoorcollege bespreken tentamen bedrijfsethiek
> Schrijf niet buiten de tekst vakken
> Bij 16,5 punten heb je een voldoende (max 26 punten).
> Bij de discussie vraag mag je zelf kiezen of je ervoor of ertegen bent en je moet je
eigen standpunt verdedigen met argumenten. Je krijgt niet zo zeer een casus, maar
een discussievraag waar een standpunt over in kunt nemen. Er zit geen discussievraag
in het proeftentamen. Voorbeelden zijn diversiteitsbeleid, belastingontwijking,
misleidende marketing. Ongeveer 400 woorden, je kan hier max 5 punten voor
krijgen. In het boek staat na elk hoofdstuk een research exercise. Daar zou je mee
kunnen oefenen.
> Het tentamen duurt 2.5 uur
Week 5 clip 1.1
Ethiek en moraliteit
Ethiek en moraliteit worden veel door elkaar gebruikt, maar dit is niet terecht.
> Moraliteit: de normen, waarden, en geloven die verankerd zijn in sociale processen en
definiëren wat goed en slecht is voor een individu en een gemeenschap.
> Ethiek: Het bestuderen van moraliteit en het toepassen van rationele argumentatie
om regels en principes te specificeren die definiëren wat goed en slecht is in
verschillende situaties
• Die regels en principes heten dan weer ethische theorieën.
Ethiek en bedrijfsethiek
In een groot deel van de ethiek ligt de nadruk op het individu en individuele handelingen. In
bedrijfsethiek kijken we breder: bedrijfsethiek is het bestuderen van situaties, activiteiten, en
beslissingen binnen het zakenleven met een focus op wat goed en slecht is.
Voorbeelden van bedrijfsethische vragen:
> Zou er een maximum salarisgat moeten bestaan binnen mijn organisatie?
> Houden we ons simpelweg aan de klimaatregels, of gaan we verder dan dat?
> Sluiten we toeleveranciers die gebruikmaken van kinderarbeid uit?
Descriptief en normatief
> Descriptief / beschrijvend: Hoe zijn dingen?
• Voorbeeld: Hoe hoog is het BBP van Gambia?
> Normatief: Hoe zouden dingen moeten zijn?
• Voorbeeld: Is de verdeling van het BBP in Gambia rechtvaardig?
Instrumenteel en intrinsiek
> Instrumenteel: Ten dienste van een ander doel
• Voorbeeld: Wij stoppen met plastic verpakkingen gebruiken om meer winst te
behalen.
> Intrinsiek: iets is intrinsiek wanneer het waardevol is op zichzelf
• Voorbeelden: Schoonheid. Welzijn. Schone leefomgeving.
, Week 5 clip 1.2 bedrijfsethiek? Nee, dank je!
3 argumenten tegen de relevantie van ethiek voor zakenmensen:
1. Te subjectief (wie ben ik nu om te bepalen wat goed is?)
2. Te klein (wat maakt ik nu voor verschil?)
3. Te lief (waarom zou je om anderen geven?)
1. Te subjectief
Argument tegen ethiek voor zakenmensen: Ethiek is te subjectief. We hebben iets
objectievers nodig: De wet!
Reactie 1: Nee! Recht en moraal zijn niet altijd hetzelfde.
> Er kunnen immorele wetten zijn:
• Tot 1971 waren vrouwen in Zwitserland
uitgesloten van actief en passief kiesrecht.
• In 80 landen is homoseksualiteit nog illegaal, in
10 landen staat er de doodstraf op.
> En moraliteit kan tegen wetten ingaan:
• Onderduikers op zolder niet verklikken tijdens
de Tweede Wereldoorlog
• Klokkenluiden om misstanden aan te kaarten
Reactie 2: Ethiek is niet compleet subjectief
Het valt te betwijfelen of moraliteit tot compleet subjectief is:
> Is het echt een kwestie van meningen dat slecht is om een kat in brand steken en pijn
te zien lijden voor je eigen plezier?
> Of dat het slecht is om mensen te laten werken in erbarmelijke omstandigheden
2. Te klein
Argument tegen ethiek voor zakenmensen: ik ben te klein om verschil te maken. het systeem
moet veranderd worden!
Reactie 1: Ethiek is niet alleen maar doen
Het kan nuttig zijn om te weten dat iets moreel slecht is, zonder dat je er gelijk iets aan kunt
veranderen:
> Jaap Korteweg dacht als slager op een gegeven moment dat het moreel slecht is dat
mensen vlees eten. Hij kon daar niet direct wat aan doen. Maar het inspireerde Jaap
Korteweg wel om een nieuw bedrijf te starten, de Vegetarische Slager: “Met als
belangrijkste reden voor mij de ethische kant hoe we omgaan met dieren. We
slachten dieren als ze eigenlijk nog kinderen zijn” (Volkskrant, 23 februari 2020). Zijn
doel? Over 25 jaar, 80 procent van dierenvlees vervangen door vlees van planten
Reactie 2: Soms maken kleine dingen juist het verschil
Denk bijvoorbeeld aan Rosa Parks, die in 1955 in Montgomery, Alabama, weigerde om in het
‘coloured’ deel van een bus te gaan zitten. Ze ontketende daarmee een serie rechtszaken die
bijdroegen aan het verminderen van systematisch racisme in de Verenigde Staten
,Reactie 3: Een bedrijf kan je juist macht geven om dingen te veranderen.
Als individu heb je misschien weinig macht om dingen te veranderen, maar als bedrijf wel.
Spiderman principe: ‘With great power, comes great responsibility’. Ik kan weinig doen aan
slavernij op koffieplantages, Starbucks wel. Je kan binnen een bedrijf dus juist meer
veranderen.
3. Te lief
> Waarom zou je om anderen geven?
> Gordon Gekko: ‘Greed, ladies and gentlemen, is good’
> 2 varianten:
• Puur egoisme
• Egoïsme is uiteindelijk goed voor iedereen (Gordon Gekko; Mandeville, Fable
of the bees; Luyendijks bankier)
Reactie op puur egoïsme: dat is ook een ethische positie à Je zegt dat andere ethische
posities onjuist zijn. En dat je niet meer morele verplichtingen hebt dat je eigenbelang
behartigen. En dit is dus ook een ethische positie. Zelfs als je een puur egoïst bent, wil je nog
steeds dat andere bijvoorbeeld je spullen niet stelen. Dus zelfs zij hebben ook bepaalde
verwachtingen over hoe andere mensen zich wel en niet gedragen.
Reactie op egoïsme is goed voor iedereen: misschien wel niet altijd
1. Tragedy of the commons
• Er is een weiland, het weiland is van het hele dorp. Er zijn verschillende
boeren in het dorp die allemaal hun koeien in de wei laten grazen. Als
iedereen zomaar meer koeien in de wei zet omdat dit voor hen gunstig is,
zullen uiteindelijk de koeien niet meer genoeg te eten hebben. Dus als
iedereen egoïstisch zou handelen is iedereen uiteindelijk slechter af.
2. Externaliteiten
• Negatieve externaliteiten zijn kosten van een transactie die terecht komen bij
een derde partij die daarmee niet heeft ingestemd. Een bekend voorbeeld
hiervan is uitstoot van een fabriek. Als de fabriekseigenaar puur uit
eigenbelang zal handelen, zal het als je denkt aan de negatieve externaliteiten
zeker niet leiden tot de beste uitkomsten voor iedereen.
Week 6 clip 2.1 theorieën van welzijn
Hedonisme
Welzijnshedonisme: welzijn bestaat uitsluitend uit de aanwezigheid van genot en de
afwezigheid van lijden.
> Beroemde verdediger: Jeremy Bentham
Varianten van hedonisme
Hedonisme heeft 2 varianten:
1. Kwantitatief hedonisme: om te bepalen hoe goed het met iemand gaat, neem je de
som van (i) de intensiteit en (ii) de duur van al het genot wat die persoon ervaart.
, > Tegenwerping: maar is elk genot wel hetzelfde? (e.g. (1) Als iemand
bijvoorbeeld heel veel genot ervaart van heel de dag grassprietjes tellen, gaat
het dan wel goed met deze persoon? (2) Is het genot dat een varken ervaart
van het rollen in de modder hetzelfde als het genot dat iemand ervaart van
een klassieke muziek concert?).
2. Kwalitatief hedonisme: om te bepalen hoe goed het met iemand gaat, neem je de
som van (i) de intensiteit, (ii) de duur, en (iii) de kwaliteit van al het genot wat die
persoon ervaart.
> Beroemde verdediger: John Stuart Mill, hij kwam met het idee dat er
verschillen kwaliteiten van genot zijn.
> Tegenwerpingen:
• Wie bepaalt de kwaliteit van genot?
• Is kwalitatief hedonisme eigenlijk wel hedonisme?
Meer dan hedonisme: ervaring
Mental state theorieën: om te bepalen hoe goed het iemand gaat, kijk je naar de ervaringen
die iemand heeft (inclusief genot).
Als verdediger van de mental state theorie kun je zeggen: “Genot is de enige ervaring die
bepaald hoe goed het met iemand gaat”, maar je kunt ook zeggen “Het is niet alleen genot
wat bepaald hoe het met mensen gaat, maar ook diversiteit aan ervaringen”. Hiermee los je
een belangrijk probleem op. Bijvoorbeeld als je kijkt naar het voorbeeld van de persoon die
veel genot ervaart van heel de dag grassprietjes plukken. Deze persoon heeft heel weinig
diversiteit in ervaringen en aan de hand van de mental state theory kun je dus zeggen dat het
niet goed gaat met deze persoon door het tekort aan diversiteit in ervaringen.
> Mental state theorie is een wat bredere categorie van theorieën van welzijn, waar
het hedonisme onder valt.
> Tegenwerping: is de illusie dat je voorkeuren bevredigd zijn genoeg?
• Als iemand in zijn/haar ervaring een hele gelukkige relatie heeft, maar hun
partner gaat achter hun rug vreemd zonder dat ze hier ooit achter zullen
komen, maakt dit voor de mental state theory niets uit. Dit wordt door critici
van de mental state theory gezien als een probleem.
Meer dan ervaring: voorkeuren
Preference theory: om te bepalen hoe goed het met iemand gaat, kijk je naar de mate waarin
iemands behoeften bevredigd worden. Dit is een oplossing voor het probleem dat ontstaat
bij de mental state theory.
> Tegenwerping:
• Mensen hebben allerlei voorkeuren die niet gaan over hoe het met hun leven
gaat.
• Voorkeuren kunnen gebaseerd zijn op verkeerde informatie, slordig denken.
Je zou dus eigenlijk voorkeuren die gebaseerd zijn op verkeerde informatie en voorkeuren die
niet over mensen hun leven gaan niet mee moeten nemen. Maar wanneer je dat doet
idealiseer je de preference theory. Je gaat dan namelijk kijken naar wat mensen hun
voorkeuren zouden moeten zijn. Dit brengt ons bij de objectieve theorie.