Samenvatting Collectief Arbeidsrecht
Minor: Arbeidsrecht
Auteur: Lucy Plomp
,College 1:
Collectief arbeidsrecht gaat over regels mbt:
- verenigingen voor werknemers en werkgevers > Dat zijn de collectieven, (collectieve
onderhandelingen zoals arbeidsvoorwaarden.)
Collectieve onderhandelingen over arbeidsvoorwaarden > die monden
uiteindelijk uit in collectieve arbeidsovereenkomsten (CAO).
Invloed overheid op collectieve onderhandelingen: Overheid heeft bijvoorbeeld
invloed op de totstandkoming van een CAO. De overheid bepaalt met name door
de algemeen verbindend verklaring of een CAO wel of niet van toepassing is op
een groot deel van een sector. (bijvoorbeeld industrie, metaal of onderwijs) Het
CAO recht is een onderdeel van het collectief arbeidsrecht.
Collectieve conflicten > groep werknemers
Medezeggenschap > tegendeel van het collectief conflict, daar gaat het om
inspraak en samen met elkaar beslissingen nemen binnen een onderneming.
WOR > Wet op de ondernemingsraden regelt en hoe de wor ook invloed heeft op
arbeidsvoorwaarden.
Collectief arbeidsrecht heeft een flinke impact op het arbeidsrecht gehad, het heeft een
leidende invloed gehad op het ontstaan van het arbeidsrecht zoals we dat nu kennen,
voornamelijk via dat stakingsrecht, stevige stok achter de deur om regels tot stand te brengen.
Regels die vaak in CAO's terecht kwamen, maar die uiteindelijk in wetgeving terecht kwamen.
Dus in zover is collectief arbeidsrecht dan hebben we het over iets dat aan de basis staat van
het moderne arbeidsrecht.
Het collectief arbeidsrecht draait heden ten dage om het invullen van arbeidsvoorwaarden. En
die arbeidsvoorwaarden die zie je dus voornamelijk in cao's terug. Voor wat betreft
medezeggenschap: ook daar kan in beperkte mate een ondernemingsraad invloed hebben op
hoe arbeidsvoorwaarden tot stand komen binnen een onderneming, dus dat aspect waar
uiteindelijk de nadruk op gaat liggen als we het hebben over een medezeggenschap. Dus
totaalplaatje als we het hebben over collectief arbeidsrecht > ligt een rode draad: hoe brengen
we arbeidsvoorwaarden tot stand in het kader van dat collectieve arbeidsrecht.
Tentamen bevat een stakingscasus, vragen dat draait om het cao recht, hoe werkt een cao,
arbeidsrelatie, en een casus over medezeggenschap.
Stakingsrecht
lange geschiedenis
Plaatje (spoorwegstaking) van een stakende arbeider en dat mensen aan zijn been trekken
omdat ze niet willen dat hij staakt. Het treinverkeer lag stil door de staking. Vroeger toen
bestond er nog geen stakingsrecht, er werd gestaakt, maar het was strikt genomen verboden.
Als je staakte betekende dat in feite ontslag nemen. Dus die mensen die dat toen deden
hadden een probleem, want je hebt geen inkomen meer. En met z'n allen het werk neerleggen
op deze manier uit de overeenkomst stappen betekent ook dat elk bedrijf ronduit stil lag. En
dat had nogal een forse impact, net zo goed als dat tegenwoordig voor het stakingsrecht het
geval is. Wat het verschil is in elk geval is tegenwoordig dat je inderdaad als stakende
werknemer geen recht hebt op loon, maar wat niet meer zo is, is dat het staken wordt gezien
als het collectief ontslag nemen, of überhaupt het ontslag nemen. De arbeidsovereenkomst
blijft namelijk tijdens het staken wel in stand. Maar het stakingsrecht is veel ouder dan deze
staking en je zou met een beetje goede wil hoogstwaarschijnlijk duizenden jaren terug kunnen
kijken voor slaven die het werk neerlegden, denk aan de spartacus opstand in het oude
Romeinse Rijk.
,Moderne stakingsrecht > 1 van de dingen die we nu helemaal vinden is een 8-urige werkdag
en dat is 1 van die voorbeelden van arbeidsvoorwaarden, regels die zijn ontstaan als direct
gevolg van stakingen. Hier hebben we het over stakingen eind 19e eeuw in de VS, een land wat
je niet meteen associeert met werknemersrechten en krachtige ontwikkeling van
arbeidsregelgeving. Desalniettemin, 1884 een staking die uiteindelijk zou inluiden dat er een 8-
urige werkdag werd ingevoerd. Die dag, die staking daar is uiteindelijk de 1 mei viering
uitgekomen. In Nederland is dit geen feestdagen, maar in heel veel andere landen wel. Dat is
de dag waarin men die staking herinnert, ook wel de dag van de arbeid. Die directe link met
een staking dat is iets wat natuurlijk heel erg mooi is om je even te realiseren voor wat betreft
Nederland zijn er ook een hele hoop stakingen te bedenken die relevant kunnen zijn. In 1888
Veenarbeiders in Appelscha een groot staking en dat is 1 van de oudere modernere stakingen
van Nederland. 350 veenarbeiders legden vervolgens het werk neer met het oog op eisen van
hoger loon en de vrijheid te krijgen om het loon te mogen besteden op de manier die hun goed
dunkte. Dat was de tijd dat je van het loon standaard een deel inleverde bij je werkgever,
omdat je daar bijvoorbeeld je boodschappen moest doen. en die staking verspreidde zich over
de provincie Groningen en duurde van maart tot juni 1888, dus forse stakingen. Het was een
enorm omvangrijke staking voor wat betreft de tijd, maar het resultaat was relatief dunnetjes.
De lonen werden verhoogd naar weinig en uiteindelijke de afspraken die werden gemaakt over
gedwongen loonbesteding bij de werkgever, die werden voor een groot deel door de
werkgevers genegeerd. Mede als gevolg daarvan overigens dat laatste aspect is wel
interessant. De afspraken werden genegeerd, vervolgens werden ze na die stakingen ook
schriftelijk vastgelegd en dan zie je dat het schriftelijk vastleggen van afspraken ook een
gemeengoed is geworden, mede naar aanleiding van deze les die men heeft geleerd. De
afspraken die toen werden vastgelegd naar aanleiding van deze latere stakingen die werden in
de overeenkomst vastgelegd en dat werd de collectieve arbeidsovereenkomsten (CAO). Dat is
1 van de aspecten en die CAO die dus mede toen zijn ontstaan, in ieder geval in Nederland,
eind van de 19e eeuw. Die legden in elk geval loonafspraken vast. En dat was wel 1 van de
belangrijke onderdelen van de arbeidsvoorwaarden die je in CAO's tegenkomt.
Stakende werknemers staan vaak onder leiding van een vakbond, de vakbondsleden zijn vaak
vergrijsd. Die vergrijzing is wel een probleem voor de vakbond en het belang dat aan
vakbonden wordt gehecht dat is ook talende geleidelijk aan erodeert enigszins de impact die
vakbonden hebben ook en voor wat betreft ontwikkelingen in het arbeidsrecht er niet door
laten verleiden, in die zin realiseer dat een vakbond veel voor je kan betekenen.
Staking heeft impact voor derden. Denk aan wanneer trein- en bus personeel gaat staken, dan
heb je daar zelf ook last van. Stakingsrecht wordt hier ook door bepaald
Recht op collectieve actie: mag er gestaakt worden?
Rechtspositie van werknemers tijdens staking: welke gevolgen heeft de staking
voor de individuele werknemer?
Centraal staat het huidige juridisch kader voor het Nederlands stakingsrecht
Collectieve actie
Wat is een staking? Het collectief neerleggen van het werk door werknemers,
o als drukmiddel inzetten
o om hun werkgever onder druk te zetten
o of derden
o Tot een bepaald handelen (kom een mooie cao met ons overeen,
betere arbeidsvoorwaarden of betere arbeidsomstandigheden) of
nalaten te bewegen
, o Met de bedoeling het werk weer te hervatten als de beoogde
doeleinden zijn bereikt
Recht op collectieve actie?
Het stakingsrecht wordt mede bepaald door de stakings-
o Methode > de wijze waarop de staking is ingericht, op welke
manier het werk wordt neergelegd.
o Organisatie > het moet niet met een vakbond om een beschermde
staking te zijn. Maar de manier waarop de staking is vormgegeven,
vandaar organisatie en de manier waarop de rechter daarnaar kijk
> hoe heeft hij impact? Hoe ziet die eruit?
Wilde staking > zonder vakbond, (soms) zonder aankondiging.
o Doel >
En voorts: schade van derden
Hoe spelen deze elementen een rol in het stakingsrecht?
Er kwam pas een wetsvoorstel van het stakingsrecht in 1969, maar dat voorstel voor een
werkstaking dat heeft 11 jaar lang op de bureaus gelegen en is in 1980 ten onder gegaan.
Maar het stakingsrecht is voornamelijk vormgegeven in het kader van juiste
jurisprudentie en voornamelijk na de WO II. Maar de grootste rechtsprekende activiteit
die kennen we van de periode, juist van de jaren 70/80, maar tot op de dag van vandaag
wordt er nog jurisprudentie gemaakt. Werkstaking is de klassieke staking, dat is dus het
werk neerleggen. Er zijn ook andere manieren waarop een staking vormgegeven kan
worden.
Prikacties > waarbij 'even' gedurende een uurtje bijvoorbeeld het werk wordt
neergelegd. Dit is dus van korte duur en eerst even prikken van 'he word wakker jongens
wij gaan staken'
Stiptheidsacties > daarbij wordt het werk niet zo zeer neergelegd als wel werknemers
dan heel stipt hun werk uitvoeren, alles precies volgens de regeltjes doen. dat betekent
dat het veel langzamer gaat en veel minder klanten geholpen worden, veel minder
producten van de loopband komen rollen in een fabriek, of waarbij treinen veel
lager/later gaan rijden, omdat conducteurs alles volgens het boekje doen. dus we doen
ons werk, we leggen het niet neer, maar doen het heel langzaam.
Estafettestaking > Het ene bedrijf staakt een dag en een ander bedrijf de volgende dag.
Zo wordt een staking als een estafette stokje doorgegeven (van het ene bedrijf naar een
ander binnen branche).
Dominostaking > Uitbreiden, er begint 1, dan 2, vervolgens nemen 5 bedrijven het over.
Zo ontstaat een hele reeks van bedrijven en misschien wel een hele sector.
Dambordstaking > afwisselende staking. Repeteerstaking. We staken nog een keer.
Tegenwoordig worden er ook flashmob acties gecombineerd met organizing, direct
contact zoeken met werknemers op de werkvloer, door werknemers van het bedrijf die
willen staken, die hup naar hun collega's toestappen of juist vakbondsleden, leiders,
medewerkers die op de werkvloer naar werknemers toestappen (organizing). Die zeggen
dan we moeten jullie informeren over jullie rechten en daarmee werknemers uitnodigen
om voor de duur van dat informerende praatje het werk neer te leggen, dat zie je ook
steeds vaker komen.
Geen wettelijke regels
Wetsontwerp stakingsrecht (1969-1980) is er dus niet meer.
Grondrecht/Grondwet > aanknopingspunt, we hebben geen grondrecht wat
betreft staking, maar we kennen wel een ander grondrecht dat in verband wordt
