Hoofdstuk 1. Economisch handelen, bedrijfsomgeving en duurzaamheid
1.1 Economisch handelen
Welvaart: Het beschikken over goederen en diensten voor bevrediging van behoeften.
Middelen: Iets wat een behoefte bevredigd (zijn alternatief aanwendbaar of schaars).
Schaarste: Als er niet genoeg voor iedereen van is.
Economisch handelen: Het streven naar maximale welvaart met behulp van schaarse middelen. Het
economisch handelen speelt zich af in en tussen diverse organisaties. Dit kan zijn van transacties
tussen verschillende personen en organisaties waarmee geldstromen zijn gemoeid.
Economische wetenschap: Bestudeert economisch handelen.
De economisch handelen kan men op verschillende niveaus bestuderen:
- Meso- en micro-economie
- Macro-economie
- Monetaire economie
- Internationale economische betrekkingen
1.2 Bedrijfsomgeving
Voor het bevredigen van behoeften hebben mensen meestal goederen en diensten nodig die
bedrijven en de overheid produceren. Ondernemingen en overheden voegen waarde toe aan
producten zodat ze beter aan de vraag van klanten en burgers voldoen. De mensen die werken in de
organisaties voor inkomen. Met hun verdiensten kunnen zij zichzelf en hun gezin onderhouden. Ook
betalen zij belasting, premies en zorgverzekeringen, zodat de overheid haar taken kan uitvoeren.
Ondernemingen produceren 80%, de rest de overheid.
Ondernemingen zijn sterk verbonden met hun omgeving. De DESTEP-factoren hebben grote invloed
op de ondernemingen en omgekeerd hebben ondernemingen ook invloed op de omgeving. De
omgeving van de onderneming die invloed uitoefent op de resultaten noemt men de
bedrijfsomgeving.
Directe omgeving (Intern, meso):
De markt van de onderneming, waarop zij veel invloed kunnen uitoefenen. Verschillende afdelingen.
- Leveranciers
- Onderneming
- Concurrenten
- Afnemers
Indirecte omgeving (Bedrijfstak, meso):
De aspecten waarop de onderneming enige invloed op kan uitoefenen.
- Technologie
- Overheidsinvloed
- Milieu
- Cultuur
- Publieke opinie
- Media
Ruime omgeving (DESTEP, macro):
Op deze omgeving heeft de onderneming geen invloed.
- Conjunctuur
- Loonkosten
- Wisselkoersen
- Energieprijzen
1
, - Rente
1.3 Kapitalen en duurzaamheid
Een kapitaal is een soort bezit dat een voorwaarde is voor de welvaart, de sociale relaties en de
natuurlijke omgeving. Het in stand houden van deze kapitalen is belangrijk voor het voortbestaan van
mensen en samenlevingen op de aarde.
We onderscheiden: economisch kapitaal, sociaal kapitaal en ecologisch kapitaal
Economisch kapitaal
Het economische kapitaal bestaat uit: machines, gebouwen en infrastructuur.
Van de totale productie besteden de rijke landen ongeveer 20% aan investeringen om de
kapitaalgoederenvoorraad te behouden en uit te breiden. Deze productie kan dus niet gebruik
worden voor consumptiegoederen. De huidige generatie moet dit kapitaal onderhouden en
vervangen en zo nodig uitbreiden. Het economisch kapitaal is zo ingericht dat een efficiënte
productie mogelijk is voor het verwerven van welvaart. Efficiëntie is een doel bereiken met zo min
mogelijk middelen. Efficiëntie is goed om verspilling tegen te gaan en is daarmee ook een duurzaam
uitgangspunt. Het economisch kapitaal is essentieel voor het sociaal kapitaal. Als het economisch
kapitaal afneemt met werkloosheid en verlies van welvaart als gevolg, zal ook het sociaal kapitaal te
lijden hebben.
Sociaal kapitaal
Sociaal kapitaal bestaat kennis, vaardigheden en houdingen opgebouwd over de meest wenselijke
vormen van samenleven in gezinnen en andere organisaties. Het is de wijze waarop mensen in
ondernemingen met elkaar omgegaan en de gezinnen van de medewerkers. Tot het sociaal kapitaal
behoren ook de mogelijkheden om kennis op te doen die belangrijk is om te produceren: human
capital. Het is voor het behoud van het sociale kapitaal nodig dat er een zekere rechtvaardige
verdeling is van goederen en diensten.
Ecologisch kapitaal
Bestaat uit voorraden grondstoffen, schone lucht, water en zonlicht, de mogelijkheid in de natuur de
recreëren en de mogelijkheid van de natuur om afvalstoffen op te nemen en te zuiveren. Het is
belangrijk dat het ecologisch kapitaal veerkrachtig blijft om functies ook in de verre toekomst te
kunnen uitoefenen.
Er zijn dus met betrekking tot de kapitalen drie leidende principes: economisch efficiëntie, sociale
rechtvaardigheid en ecologische veerkracht.
Duurzaamheid
Lange termijn
Duurzaamheid betekent iets wat lang meegaat, wat houdbaar blijft. Duurzaamheid staat tegenover
verval en dingen die men een korte tijd kan gebruiken. Duurzame activiteiten binnen een
onderneming aan langer dan een half jaar mee.
Natuurlijke bronnen
Duurzaamheid staat tegenover de dreiging van de uitputting van de bronnen en vervuiling van de
fysieke leefomgeving. Bij een duurzaam gebruik van de bronnen gaat het erom dat de natuur haar
functies ook op lange termijn kan blijven vervullen. Het rapport our common future gaat over het
denken over duurzaamheid en het stimuleren van duurzaam gedrag. In dit rapport is duurzame
ontwikkeling een ontwikkeling waarbij in de behoeften van de huidige generatie kan worden
voorzien zonder de mogelijkheden van de behoeftebevrediging voor komende generaties te tasten.
2
,Duurzame ontwikkeling
Men spreekt liever van een duurzame ontwikkeling dan van een duurzame economisch. De
economie is altijd in beweging. Bovendien is de huidige economie niet duurzaam. Deze zou in de
richting van duurzaamheid moeten gaan.
Economisch, sociale en ecologische omgeving
Een duurzame samenleving is een samenleving waarin de mensen hun behoeften kunnen bevredigen
zonder hun economische, sociale en ecologische omgeving aan te tasten en zonder inbreuk te maken
op de mogelijkheden van behoeftebevrediging van mensen in eigen land en anderen landen, nu en in
de toekomst
1.4 Het goede leven
Mensen proberen hun leven zo in te richten dat zij er globaal gesproken tevreden mee zijn. Vooral op
economische gebied is de vrijheid groot. Mensen hebben bepaalde individuele voorkeuren. Zij
proberen deze zo goed mogelijk te verwezenlijken met een bepaald inkomen. Zij kopen goederen die
hun behoefte bevredigen en bouwen zo nut op. Zij streven naar een maximale hoeveelheid plezier en
minimale hoeveelheid pijn. Als zij hun nut maximaliseren vinden zij het leven blijkbaar fijn.
Levenskwaliteiten geven invulling in de waarde die mensen belangrijk vinden in hun leven. Het is
geen goed idee om mensen te dwingen de levenskwaliteiten na te volgen. Keuzevrijheid hoort bij de
waardigheid van het menselijk leven. Mensen zijn autonoom, zij mogen zelf beslissen.
Rechten
Mensen hebben in hun activiteiten bepaalde doelstellingen. Deze noemen we waarden. Vrijheid is de
meest bedeelde belangrijkste waarde. De activiteiten rondom deze waarde mogen geen schade
toebrengen aan andere mensen. Vrijheid is dus gebonden aan veel regels. Negatieve rechten zijn
rechten waarop niemand inbreuk mag maken. Menselijke waardigheid geeft mensen een zekere
onaantastbaarheid op de gebieden van deze rechte. Positieve rechten zijn middelen die tot
beschikking worden gesteld om rechten te waarborgen.
Needs = noodzakelijke behoeften
Wants = behoefte aan luxgoederen
Levenskwaliteiten
Levenskwaliteiten bestaan uit een aantal mogelijkheden tot functioneren op het gebied van
economie, sociale omgeving en ecologie. Mensen moeten over een aantal mogelijkheden beschikken
om hun leven vorm te geven, om de dingen te doen die zij zelf belangrijk vinden. Deze mogelijkheden
noemen we de levenskwaliteiten. Als mensen aan alle levenskwaliteiten in zekere evenwichtige mate
aandacht schenken, spreken we van een goed leven.
Kapitalen Levenskwaliteiten
Economisch Materiële levensstandaard
Zekerheid en veiligheid
Arbeid
Sociaal Sociale netwerken en relaties
Persoonlijke ontplooiing
Onderwijs
Gezondheid
Politieke democratie en bestuur
Ecologisch Natuurlijke omgeving
3
, Soorten levenskwaliteiten
Materiële levensstandaard
De materiële levensstandaard weerspiegelt de economische aspecten van het leven. Het inkomen,
de consumptie en het vermogen hebben betrekking op de welvaart. Het gaat om hun mogelijkheden
zich te omringen met goederen en diensten door middel van een regelmatig inkomen en het
opbouwen van een zeker vermogen. Een woning, hulpmiddelen voor huishouding, meubels,
materiaal voor hobby’s, boeken en communicatiemateriaal zijn nodig voor de persoonlijke
ontplooiing.
Gezondheid
Een fit lichaam en een vitale geest helpen mensen bij hun functioneren en het benutten van hun
mogelijkheden
Onderwijs
Een goede opleiding is belangrijk voor de economische groei en voor het vinden van werk. Een goede
opleiding schept de mogelijkheden voor deelname aan democratische en anderen maatschappelijke
organisaties.
Persoonlijke ontplooiing en arbeid
De persoonlijkheid van mensen verlangt naar een gebied wat van henzelf is. Dit zorgt voor identiteit.
Men doet dit onder andere door middel van arbeid. Dit maakt deel uit van iemand zijn status.
Identiteit is aangeboren en gevormd door de sociale omgeving. Bij het opgroeien komen mensen in
contact met waarden, die zij vervolgens internaliseren. Zij proberen als vanzelf vorm te geven aan de
waarden door middel van hun activiteiten.
Politieke democratie en bestuur
Politieke invloed door middel van stemrecht is een teken dat politici burgers serieus nemen. Bij het
burgerschap behoren ook vrijheden, zoals vrijheid van meningsuiting en afwijkende mening.
Sociale netwerken en relaties
Mensen die deel uitmaken van een sociaal netwerk hebben vaak een hoog welzijn. De netwerken
behoren tot hun sociale kapitaal en zorgen voor een soort vangnet.
Natuurlijke omgeving
De natuur beïnvloedt het welzijn van mensen op vele manieren. De natuur bevat grondstoffen. De
natuur is tot zekere hoogte in staat om afvalstoffen te absorberen en kan tot slot dienen voor
recreatie.
Zekerheid en veiligheid
Zekerheid is een gerechtvaardigde verwachting dat het leven zijn loop heeft op de manier die
gewoon is. Er zijn verschillende factoren die veiligheid op het spel zetten: criminaliteit, oorlogen,
ongelukken, rampen en schade aan het klimaat.
Autonomie en dwang
Mensen hebben een onvervreemdbaar recht op individuele vrijheid. Ze zijn autonoom. Dat maakt
het onmogelijk deze mensen te dwingen om een goed leven te leiden. De samenleving mag wel
prikkels aanbrengen die individuen ertoe brengen een goed leven te leiden.
4