Een samenvatting van de hoofdstukken die bestudeerd dienen te worden voor het tentamen TMS voor 4e jaars mondzorgkunde.
Stralingshygiene voor medische toepassingen rontgenstraling
KNMT richtlijn tandheelkundige radiologie
Samenvatting TMS
Instructie
Richtlijn tandheelkundige radiologie
- Hoofdstuk 1
- Hoofdstuk 3: 3.1-3.4
- Bijlage VII 1e pagina
Richtlijn KNMT
Hoofdstuk 1 inleiding
De KNMT richtlijn
De KNMT richtlijn tandheelkundige radiologie is gericht o peen verantwoorde en effectieve
uitvoering van de röntgendiagnostiek in de tandhelkunde en geeft aanbevelingen voor de
juiste toepassing van röntgenstraling in het kader van tandheelkundige diagnostiek.
De tandarts is als regisseur van het zorgproces en TMS thk basis daarbij de eerst
verantwoordelijke voor een goede uitvoering van de procedure die betrekking hebben op
zowel een effectieve toepassing van de stralingsbescherming als een adequate
röntgendiagnostiek.
Uitgangspunten
- Tandarts is de regisseur binnen tandheelkunde zorg.
- Ondernemer
o Is verantwoordelijk voor de omstandigheden om stralingshandelingen veilig uit
te kunnen voeren, op advies van de stralingsbeschermingsdeskundige.
- Stralingsdeskundige
o Oefent toezicht uit op de stralingsbescherming in de praktijk o.a. door
beoordeling stralingsrisicoanalyse en adviezen over naleving Bbs.
- Toezichthoudend medewerker stralingsbescherming TMS
o Geeft instructies om stralingshandelingen veilig uit te kunnen voeren en houdt
hierbij lokaal toezicht of voert de handelingen zelf uit.
- Werknemer
o Voert de daadwerkelijke opname uit, indien aantoonbaar voldoende extern
geschoold hiervoor, volgens de instructies van TMS.
Mondhygiënisten
Toepassen röntgen is een voorbehouden handeling die niet functioneel zelfstandig
uitgevoerd mag worden. Als de nieuwe wet met betrekking tot taakherschikking van kracht
wordt, mogen de geregistreerde zelfstandig werkende MH wel zelf een röntgenapparaat
bedienen en foto’s indiceren, mits zij TMS toets hebben gehaald.
,Hoofdstuk 3 stralingsbescherming – basisprincipes
Basisprincipes
Rechtvaardiging
De rechtvaardiging houdt in dat een opname alleen mag worden gemaakt als daar een
medische reden voor is en het voordeel van die opname voor de patiënt opweegt tegen de
kans op nadelige effecten. Het is de tandarts(specialist) die deze afweging zal moeten
maken, omdat hij op grond van zijn opleiding kan vaststellen welke aanvullende informatie hij
nodig acht en wat het beoogde doel is in het kader van de behandeling. Deze afweging mag
pas worden gemaakt nadat een klinisch onderzoek heeft plaatsgevonden waaruit een
vraagstelling voorkomt die met behulp van röntgendiagnostiek kan worden beantwoord.
Optimalisatie (ALARA)
Indien aan het eerste basisprincipe ‘rechtvaardiging’ is voldaan en er dus een reden bestaat
voor het toepassen van straling, dient het ALARA-principe te worden toegepast. Het doel is
het bereiken van een ‘acceptabel’ risiconiveau. ALARA is een streven de dosis te verlagen
en is afhankelijk van processen, procedures en inschattingen; daarmee is er geen
vastgestelde standaarddosis. Welke dosis acceptabel is, hangt af van specifieke
blootstellingscondities en van ethische en economische overwegingen. Het ALARA-principe
geldt voor alle typen blootstelling aan straling: diagnostisch voor patiënten, beroepsmatig
voor medewerkers en voor de omgeving van tandartspraktijken.
Dosislimieten
Dosislimieten geven aan wat de maximaal toegestane jaarlijkse effectieve dosis
röntgenstraling is voor leden van de bevolking binnen en buiten de locatie en voor
werknemers van de praktijk. Indien men na het toepassen van ALARA beneden de
dosislimiet blijft, is het risico aanvaardbaar; dit neemt niet weg dat men er altijd naar moet
streven zo ver mogelijk onder de dosislimiet te blijven. Mocht een werknemer, ondanks het
toepassen van ALARA en extra afscherming, een effectieve dosis kunnen ontvangen die
hoger is dan de dosislimiet van 1 mSv/jaar dan zal deze werknemer moeten worden
aangemerkt als blootgestelde werknemer. Voor patiënten geldt geen dosislimiet. Men moet
er immers van uit gaan dat de rechtvaardiging en het ALARA principe de dosis al op een
aanvaardbaar niveau voor de patiënt hebben gebracht, waarbij het nut van de opnamen voor
de patiënt opwegen tegen de mogelijke schade.
Rechtvaardiging
Rechtvaardiging vloeit voort uit een klinische vraag. De voordelen die de röntgendiagnostiek
moet gaan opleveren worden dus bepaald op basis van de (diagnostische)
informatiebehoefte vanuit het klinisch onderzoek. Om die reden is het niet gerechtvaardigd
opnamen te maken op routinebasis, omdat dan niet eerst kan worden vastgesteld:
- of de patiënt in die specifieke situatie baat heeft bij de opnamen;
- of de diagnose niet ook gesteld kan worden zonder de opnamen;
- of dat de behandeling ook uit te voeren zou zijn zonder de opnamen.
De voordelen moeten worden afgewogen tegen de nadelen van röntgendiagnostiek. Die
nadelen bestaan onder andere uit de potentiële gezondheidsschade die wordt veroorzaakt
door de straling. Op basis van langjarig onderzoek (onder andere de ‘Life Span Study’ die na
de bombardementen op Hiroshima en Nagasaki is gestart) is vastgesteld dat het
stralingsrisico 5% per Sievert is. Dat wil zeggen dat er een kans van 5% per Sievert
stralingsdosis is dat zich een fatale tumor ontwikkelt. De doses van tandheelkundige
opnamen variëren van 2 tot 20 microsievert (voor intra orale en panoramische opnamen)
hetgeen betekent dat het stralingsrisico per opname beperkt is. Echter kinderen en
jongvolwassenen lopen een 2 tot 3 keer hoger risico6 .
, In de afweging van voor- en nadelen spelen ook de nadelen die het gevolg zijn van onjuiste
diagnostiek (foutpositieve en fout-negatieve diagnosen) een rol. Bij iedere opname is er een
kans dat de diagnostische uitkomst niet correct is, deze kans wordt groter naarmate de
gekozen opnametechniek minder geschikt is voor de diagnostische taak (bijvoorbeeld
panoramaopnamen zijn voor cariësdiagnostiek minder geschikt dan Bitewings). Het Bbs
meldt hierover dat de doeltreffendheid van de gekozen radiologische techniek een factor is
waarmee rekening dient te worden gehouden bij de afweging van voor- en nadelen in het
kader van rechtvaardiging.
Optimalisatie
ALARA
Het optimaliseren van de stralingsdosis is één van de drie basisprincipes van de
stralingsbescherming en derhalve een verplichting van degene die verantwoordelijk is voor
de betreffende stralingstoepassing, zoals ook blijkt uit bovenstaande wetgeving. Het
optimalisatieprincipe in de stralingshygiëne wordt ook wel aangeduid met ALARA; As Low As
Reasonably Achievable (verklaring ‘reasonable’ zie lid 1 van artikel 8.3 hierboven) en is van
toepassing op doses die patiënten ontvangen in het kader van het radiologisch diagnostisch
onderzoek (de röntgenopname(n)) en ook op de dosis die praktijkmedewerkers en personen
buiten de erfgrens van de praktijk op kunnen lopen.
ALADA – optimalisatie röntgenopnamen
Het optimalisatieprincipe van de stralingsdosis van röntgenopnamen bij patiënten wordt ook
wel aangeduid met ALADA; As Low As Diagnostically Acceptable. Het maken van
röntgenopnamen volgens het ALADA principe omvat feitelijk de zes punten genoemd onder
lid 2 van artikel 8.3 van het Bbs. De geplande opname heeft een vastgesteld
(gerechtvaardigd) diagnostisch doel. Dit doel vereist een bepaalde hoeveelheid
diagnostische informatie, die in sommige gevallen een beperkte stralingsdosis en in andere
gevallen een hogere stralingsdosis betekent.
Diverse voorbeelden van ALADA en ALARA in de tandheelkundige praktijk
Het rechthoekige diafragma in het intra orale röntgentoestel met een veldgrootte aan het
einde van de tubus van 3x4 cm is een schoolvoorbeeld van het tegen beperkte kosten
realiseren van een enorme stralingsdosisvermindering enkel door de veldgroottebeperking
van meer dan 50%. Als ook wordt meegerekend dat door de beperking van de veldgrootte
minder gevoelige organen worden blootgesteld, blijkt dat de reductie van de effectieve dosis
oploopt tot 70%. De KNMT en NVDMFR stellen zich op het standpunt dat röntgentoestellen
standaard zouden moeten worden geleverd met een rechthoekig diafragma resulterend in
een veldgrootte die nauwelijks groter is dan de röntgendetector/film.
De optimale hoogspanning van röntgentoestellen voor intra orale röntgenopnamen bevindt
zich tussen 60 en 70 kilovolt piekspanning. Een lagere piekspanning geeft een relatief hoge
huiddosis met als gevolg een hogere effectieve dosis voor de patiënt en meer verstrooide
straling in de omgeving. Een hogere piekspanning dan 70 kV geeft een te hoge
stralingsdosis voor de dieper gelegen organen (onder andere thyroid) resulterend in een
hogere effectieve dosis. Het kunnen ‘schakelen’ tussen 60 en 70 kV bij een röntgentoestel
heeft geen aantoonbare bijdrage aan de dosisreductie.
Het gebruik van instelapparatuur (richtapparatuur) bij intra orale opnamen vermindert het
aantal mislukte opnamen en verbetert de kwaliteit van de opnamen. Het gebruik van
instelapparatuur wordt aanbevolen, waarbij aangetekend dat de tandarts de
‘bissectriceregeltechniek’ ook dient te beheersen, omdat niet in alle situaties instelapparatuur
kan worden toegepast.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper kimvanhulten. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
