Bijeenkomst 7 – (I) de ‘verpubliekrechtelijking’ van het privaatrecht en (II) opmaken van de
balans en blik naar de toekomst.
P.J. Huisman & F.J. van Ommeren – Democratische controle op privaatrechtelijke rechtshandelingen
Bij publiekrechtelijke rechtspersonen is het politiek verantwoordelijke bestuursorgaan aan het
(algemeen) vertegenwoordigende orgaan verantwoording schuldig over het door hem gevoerde
bestuur. Dit geldt evenwel voor privaatrechtelijk overheidshandelen. Daarin heeft het
vertegenwoordigende orgaan tevens de mogelijkheid tot het uitoefenen van democratische controle in
de voorbereidings- en besluitvormingsfase.
…………………………Zowel publiek- als privaatrechtelijke handelingen
Publiekrechtelijke
rechtspersoon
Controle door het
vertegenwoordigende
orgaan
Er kan sprake zijn van zowel ex-ante als ex-post controle. Om de ex-ante controle optimaal te benutten
dient het vertegenwoordigende orgaan wel te zijn geïnformeerd. Wanneer het vertegenwoordigende
orgaan niet tevens het beslissingsbevoegde orgaan is – zoals bij de Staat, de gemeente en de provincie
– dan staat het vertegenwoordigende orgaan tot op zekere hoogte buiten spel. Om dit enigszins te
beperken zijn er twee specifieke instrumenten om tijdig democratische controle te kunnen uitvoeren
op voorgenomen privaatrechtelijk overheidshandelen:
1) De begroting
D.m.v. het budgetrecht kan het vertegenwoordigende orgaan relatief veel invloed uitoefenen. Ook
voor privaatrechtelijk overheidshandelen dient er budget te worden gereserveerd. Juridisch gezien valt
de begroting uiteen in:
1. Taakstellende functie allocatie
Deze taak houdt in dat de politiek verantwoordelijk bo’s de in de begroting voorgenomen
beleidsvoornemens zullen uitvoeren en dat het vertegenwoordigende orgaan dit kan
controleren en het politiek verantwoordelijke bo daarvoor verantwoording aflegt.
2. Kaderstellende functie autorisatie
De kaderstellende functie houdt in dat het vertegenwoordigende orgaan het politiek
verantwoordelijke bestuursorgaan machtigt – autoriseert – tot het doen van uitgaven. Deze
autorisatie kent in beginsel twee soorten begrenzingen.
I. In de eerste plaats geldt zij slechts tot de in de begroting genoemde maximum
bedragen en
1
, II. in de tweede plaats geldt zij slechts voor de in de begroting genoemde doeleinden,
zoals die zijn omschreven bij de begrotingsposten. Bij de inkomsten ontbreekt dit
karakter, daarbij is slechts sprake van ramingen.
Als de overheid financiële verplichtingen is aangegaan, die niet door het
vertegenwoordigende orgaan zijn geautoriseerd, dan kan zij zich daar niet op beroepen. De
begrotingswet heeft namelijk GEEN externe werking.
De Bourbon-Naundorff arrest.
Dit betreft een intern geldende procedure.
Omdat de begroting uit zichzelf niet naar buiten werkt, zullen de functionarissen,
wanneer dat wenselijk is, uitdrukkelijk een mededeling aan de wederpartij moeten
doen of een uitdrukkelijk voorbehoud moeten maken dat de begroting toereikend
moet zijn, teneinde de begroting voor een concrete situatie externe werking te geven.
Een dergelijk begrotingsvoorbehoud kan in een beleidsregeling zijn opgenomen.
2) De voorhangprocedure
De Gemeentewet kent een regeling die enige bijzondere waarborgen bevat om de betrokkenheid van
de gemeenteraad bij de totstandkoming van het besluit tot het verrichten van de privaatrechtelijke
rechtshandeling te versterken.
Art. 169 lid 4 Gemw.
Art. 167 lid 4 Pw.
Het college van B&W is de bevoegdheid toegekend privaatrechtelijke rechtshandelingen te nemen. De
gemeenteraad hoeft hier niet eerst mee in te stemmen (gedualiseerde verhoudingen). Er zijn echter
twee situaties waarin het college van B&W, en elk van zijn leden afzonderlijk, vooraf inlichtingen aan
de raad dienen te verstrekken over het voornemen een besluit tot het verrichten van privaatrechtelijke
rechtshandelingen te nemen:
I. Indien de raad daarom verzoekt.
II. Indien de uitoefening van deze bevoegdheid ingrijpende gevolgen kan hebben voor de
gemeente.
o In dit geval neemt het college van B&W geen besluit dan nadat de raad in de
gelegenheid is gesteld zijn wensen en bedenkingen ter kennis van de raad te brengen.
Het college behoudt, ook nadat de raad zijn opvatting heeft kenbaar gemaakt, rechtens
de ruimte om niet in overeenstemming met de gevoelens van de raad te handelen.
Immers, een instemmingsrecht heeft de raad hier niet.
o Het college KAN wel in specifieke gevallen instemming vragen aan de raad.
Wanneer het college van B&W deze wettelijke voorziening niet naleeft, heeft dat geen consequenties
voor de burger jegens wie de privaatrechtelijke rechtshandeling wordt verricht. Als het college van
B&W zich niet houdt aan dit voorschrift heeft dat derhalve geen juridische gevolgen. Wanneer het
college naar de mening van de raad ten onrechte heeft nagelaten de raad vooraf te informeren kan de
raad daaraan wel politieke gevolgen verbinden, waarvan het opzeggen van het vertrouwen de meest
verstrekkende vormt.
Ten slotte is van belang dat voor een specifiek soort van privaatrechtelijk overheidshandelen – het
door de overheid oprichten van of deelnemen in een privaatrechtelijke rechtspersoon – de organieke
wetgeving wel een voorhangprocedure kent.
2
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper LisajUM. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €9,49. Je zit daarna nergens aan vast.