Samenvatting Brede kijk op spelling
Hoofdstuk 0 Inleiding
Afspraak
Om duidelijk te maken wanneer we het hebben over lettertekens en wanneer over spraakklanken,
gebruiken we verschillende soorten haken:
[ ] voor klanken; < > voor letters.
Stemloos zijn alle medeklinkers die we horen in ’t kofschip, stemhebbend zijn de medeklinkers die
daar niet bij behoren.
Welke klank? Teken/klank Voorbeeld
Stemloze medeklinkers
[t] tetteren, thee
[k] kokkin, stick
[f] maffen, fik
[s] sloom, kussen, cent
[] lach, lag
[p] sop, eb
[] champagne, shuttle
Stemhebbende medeklinkers
[b] bed, hebben
[d] dak, boeddha
[g] ghostwriter
[] gaan, liggen
[v] vonk
[z] zon, mazzel
[] journaal, garage
[m] maan, Emma
[n] nacht, beminnen
[ɲ] signaal, oranje
[] kanker, long
[r] roken, sterren
[l] leven, spelling
[j] jasmijn, milieu
[w] wind, linguïstiek
Gedekte klinkers (in de
fonetiek ook wel ontspannen
en kort)
[ɑ] pad
[] pet
[] pit
[ɔ] pot
[ɣ] put
De vrije klinker (ook wel
,gespannen en lang genoemd)
[a] maan, trema, analyse
[e] meer, zee, heleen
[Ø] zeur
[o] pool, poli
[u] stoer, mamoet
[y] vuur, stukadoor
[i] vier, filantroop
De ‘doffe e’ of kleurloze ‘e’ (in
de taalkunde sjwa genoemd)
*Ə+ de, bevallig, lelijk
de ‘echte’ of ‘zuivere’
tweeklanken
*εi+ mijt, meid
[ɑu] oud, paus
[ɶy] luis
‘onechte’ tweeklanken
[aj] saaie, naaien
[oj] mooie, vlooien
[uj] goeie, stoeien
[eu] sneeuw
[iu] nieuw
Lettergrepen
Lettergrepen zijn groepen lettertekens die we verkrijgen door bepaalde regels toe te passen (zie
hoofdstuk 2). Als zo’n deel dan eindigt op een teken dat een klinker of tweeklank aanduidt, dan
noemen we het een open lettergreep; eindigt de lettergreep op een medeklinker, dan is hij gesloten.
De eerste lettergreep van directeur is open, de andere twee zijn gesloten.
, Hoofdstuk 1 De hoofdregels
De eerste vier regels hebben het karakter van regels, op grond waarvan we nieuwe woorden kunnen
spellen: verdubbeling, verenkeling, gelijkvormigheid en overeenkomst. We noemen deze principes de
hoofdregels. Het laatste beginsel, van de etymologie, verklaart gewoon waarom bepaalde woorden
afwijkend geschreven worden. Al deze beginselen druisen in tegen het fonologisch beginsel (schrijven
wat je hoort).
Verdubbeling (morfologisch)
Soms moeten we klinkers of medeklinkers verdubbelen.
Verdubbeling van medeklinkertekens:
Na een gedekte klinker wordt de medeklinker dubbel geschreven, als de lettergreep anders
niet gesloten zou zijn. We houden dan de lettergreep gesloten door de medeklinker te
verdubbelen.
We schrijven niet: Maar we schrijven:
Pa-ken Pak-ken Als meervoud van pak. Hoewel
we maar één [k] horen.
li-pen lip-pen Als meervoud van lip. Hoewel
we ook hier maar één [p]
horen.
Verdubbeling van klinkertekens:
De vrije klinkers [a], [o], [e] en [y] ([u]) worden in een gesloten lettergreep dubbel
geschreven, hoewel we maar één klank horen: laat, dood, leef, muur.
Verenkeling (morfologisch)
De vrije klinkers [a], [o], [e] en [y] ([u]) worden in een open lettergreep enkel geschreven. De dubbele
schrijfwijze wordt dus verenkeld tot een enkele.
We schijven niet: Maar we schrijven:
Laa-te La-te
Doo-de Do-de
Verdubbeling of verenkeling
Verdubbeling gesloten lettergreep Verenkeling open lettergreep
Laat La-te
Dood Do-de
Leef Le-ven
Muur Mu-ren