Uitgebreide collegeaantekeningen van alle 7 colleges van het vak Stromingen in de Orthopedagogiek. De eerste vier colleges gaan over de systeemtheorie en het boek "Er zit een systeem in" van Steven Pont. De laatste drie colleges gaan over Psychoanalyse en het boek "Dit is psychoanlayse" van Frank S...
• Waar gaat de cursus over
• Hoe verhoudt deze cursus zich tot andere BA cursussen
• Overzicht colleges
• Inleiding systeemtheorie
Waar gaat de cursus over
Twee stromingen
• Psychoanalyse/Psychodynamica
o Freud is de grote uitvinder van de psychoanalyse
o Hij kan alles herleiden tot één ding: seks
• Systeemtheorie en systeemtherapie
o Niet alleen kijken naar het individu, maar naar het hele systeem (vaak gezin) om
iemand heen
o Het gaat niet om individuen, maar om relaties en verhoudingen tussen die
individuen
Hoe verhoudt deze cursus zich …
Orthopedagogiek
Classificeren, diagnosticeren en interveniëren vanuit een orthopedagogische invalshoek met
gebruikmaking van verschillende hedendaagse invloedrijke wetenschappelijk-theoretische
stromingen binnen werkvelden van de orthopedagogiek
Hoe verhoudt deze cursus zich…
• Werkvelden:
o Jeugdzorg
o Leer- en onderwijsproblematiek
o Zorg voor personen met verstandelijke, zintuiglijke en/of motorische beperkingen
• Classificeren, diagnosticeren en interveniëren:
o Diagnostiek & Behandeling 1 (1e jaar)
, o Diagnostiek en behandeling 2 (2e jaar)
• Stromingen:
o Biologische invalshoek
o (Cognitieve) gedragstheorie
o Systeemtheorie
o Psychodynamica
Stromingen:
• Biologische invalshoek: gedrag is een uitkomst van aanleg
o (Psychopathologie 2e jaar, Neuropsychologie 3e jaar)
o Medisch model
o Pathologie binnen het individu die de problemen veroorzaakt
• (Cognitieve) gedragstheorie: gedrag is een uitkomst van leren
o (Gedrags- en opvoedingsproblemen II, 3e jaar)
o Skinner met zijn duiven of de hond Pavlov
• Systeemtheorie: gedrag is een uitkomst van interactie en transactie
o Weinig aandacht in de cursus
• Psychodynamica: gedrag is een uitkomst van intrapsychische conflicten uit het verleden
o Komt vrij weinig aanbod: beetje achterhaald
o Wel volgelingen die wel belangrijke dingen gezegd
hebben waar nog wel nog mee gewerkt wordt
Vandaag: Inleiding Systeemtheorie
• Aanleiding systeemdenken
• Stromingen (komen terug in het boek)
• Systeemtheoretisch model Steven Pont
Aanleiding systeemtheorie
• Jaren 50; individueel georiënteerde therapeuten liepen tegen probleemverschuiving aan:
o Probleemverschuiving: je behandelde het één succesvol maar je kreeg er iets anders
voor terug
▪ Vrouw succesvol behandeld voor frigiditeit (aanraakfobie) → vervolgens
wordt echtgenoot impotent
▪ Driftbuien ene kind behandeld, ander kind gaat ze vertonen
o Het heeft niet altijd zin om puur klachtgericht te werken,
want soms moet je breder kijken
• Focus hulpverlening van individu naar interacties en patronen
binnen gezinnen
Stromingen systeemtheorie
• De algemene systeemtheorie
• De structurele theorie
• De communicatietheorie
• De intergenerationele systeemtheorie
Gemeenschappelijk: de relaties tussen individuen i.p.v. de afzonderlijke
individuen zijn uitgangspunt
,De algemene systeemtheorie
Een metatheorie: heel abstract
• Von Bertalanffy (jaren 50 vorige eeuw)
o O.a. bioloog ; open systemen, voortdurende wisselwerking met omgeving
• Begrippenkader voor alle wetenschapsgebieden
o Doel: taal creëren waarmee verschillende disciplines met elkaar konden
communiceren → zelfde theorie voor sociale wetenschappen, geschiedenis, etc.
(zelfde denkwijze)
o Dit is mislukt, maar wel systeemdenken verder uitgewerkt
• Reactie op lineair reductionistisch oorzaak-gevolg denken
o Lineair denken komt veel voor
▪ Vaak te simpel gedacht, want vaak zijn er heel veel oorzaken voor één
probleem en doet het zich voor in een context
o [Oorzaak → symptomen → diagnose → therapie]
▪ Bijv. DSM: te weinig dopamine veroorzaakt ADHD achtig gedrag; diagnose
moet je stellen en als het goed is kan je er een therapie op loslaten
o In gedragstherapie en in medische model
o Reductionistisch: probleem zo klein mogelijk maken → het geheel wordt uit het oog
verloren
• Circulaire causaliteit
o Circulair denken: veranderingen bij 1
subsysteem beïnvloedt het hele systeem
▪ Vrouw en man met
huwelijksproblemen: vrouw
dominant en man heel stil
▪ Lineair: de vrouw is zo dominant die
man kan alleen maar volgen en
doen wat zij zegt
▪ Circulair: dat dominante gedrag wekt volgzaam gedrag op, maar vervolgens
wekt dat volgzame gedrag nog meer dominantie op
o Gedrag tegelijk oorzaak en gevolg
▪ Dus geen oorzaak en gevolg, maar systeem
beïnvloedt elkaar voortdurend en je versterkt
bepaalde eigenschappen
o Kritiek op circulair denken; bij bijv. incest slachtoffer
medeverantwoordelijk houden; dat kan niet
De algemene systeemtheorie
• Circulaire causaliteit: verandering in 1 subsysteem beïnvloedt het hele systeem:
o Allerlei systemen die elkaar voortdurend onderling versterken en elkaar ook in stand
houden
• Operation CATDROP in Borneo (waar gebeurd, maar enigszins verfraaid) → alles hangt met
alles samen en als je één ding veranderd, kan dat invloed hebben op allerlei andere
onderdelen van dat systeem
o Filmpje in college
, o Verhaal is wel wat verfraaid; katten kregen gif niet binnen door eten van hagedissen
maar door vacht te likken waar gif op was gekomen. Rattenuitbraak en gevaar tyfus
was maar in klein deel van Borneo
De structurele theorie
• Salvador Minuchin (jaren 70)
o Psychiater uit Argentinië. Werkte in VS met jongeren uit
getto's. Als behandelde jongere terug naar gezin → terugval
o Werkte met delinquente jongeren: die kun je behandelen voor
hun gedrag en dat kan succesvol zijn, maar zodra je hun weer
terugplaatst in hun oude situatie in hun oude gezin komen de problemen ook terug
→ hele gezin hulp geven
• Pathogene gezinsstructuren in het hier en nu zijn uitgangspunt
o Minuchin had veel aandacht voor contact leggen met het gezin
o Focus op het nu en niet op hoe het allemaal ooit ontstaan is
• Gedragsstoornissen, eetstoornissen, psychosomatische stoornissen (functie)
o Hij zocht vooral naar functies van gedrag
o Als een kind anorexia heeft, kan het zo zijn dat het gedrag een functie heeft →
functie afleidt van het enorme huwelijksprobleem tussen ouders of dat het kind
eigenlijk naar ouders communiceert voor meer vrijheid
o Functie binnen het gezin waarin iemand leeft
• Kluwen en los zand
o Hij keek naar de binding in het gezin
o Kluwengezinnen: zitten erg op elkaars lip en zijn heel hecht en weinig contact
hebben met de buitenwereld
o Los zand gezinnen: wonen wel in één huis en iedereen gaat zijn eigen gang; eigenlijk
contacten buitenshuis veel belangrijker dan de relaties met andere gezinsleden
o Er zitten gradaties tussenin
• Hiërarchie: Coalities (bijv. perverse triade) en Triangulatie
o Kijken naar hoe de verhouding tussen gezinsleden ligt: coalities
o Een coalitie is het samengaan van gezinsleden tegen de ander
▪ Bijv. vader en zoon tegen moeder
▪ Perverse triade = waarbij één van de ouders met één van de kinderen
samenspant tegen de andere ouder → ongezond voor de ontwikkeling van
kinderen
o Alliantie = als binnen een gezin twee mensen samengaan, maar hier is dat positief
en niet gericht tegen een derde (bij coalitie wel zo)
, o Triangulatie: kind moet kiezen tussen ouders
▪ Beide ouders proberen een coalitie aan te gaan met het kind tegen de
andere ouder
• Joining: mimicry en tracking
o Een goede relatie scheppen met het gezin
o Joining: afstand tot het gezin verkleinen; proberen onderdeel te worden van het
gezin (tijdelijk)
o Mimicry: aanpassen aan taal van het gezin; onderdeel proberen te worden van het
gezin: band met het gezin proberen te versterken
▪ Uitdrukkingen, manieren van kijken en doen actief proberen over te nemen
o Tracking: doorvragen over persoonlijke kwesties van verschillende gezinsleden →
belangstelling voor ze hebben
• Wat gebeurt is belangrijker dan wat gezegd wordt
o Je wilt het gezin vaak samen zien zodat je kan zien wat er gebeurt
▪ Als moeder begint te huilen is het belangrijker dat vader of zoon een arm
om haar schouder legt dan wat er precies gezegd wordt
▪ Als ouders communiceren over problemen van of met kinderen is dat
belangrijker dan wat ze erover zeggen: het feit dat ze samen praten zegt
misschien wel meer
o Hij wilde het hele gezin zien: met ze eten en kijken wat er gebeurt aan tafel
• In principe geen groter sociaal netwerk bij therapie betrekken
o Hij keek niet verder dan het gezin en dus niet naar de hele sociale context eromheen
De communicatie theoretische stroming
• Paul Watzlawick (jaren 70)
o Heeft zich toegelegd op de verbale en non-verbale communicatie tussen mensen
o Meer in het 3e college
• Palo Alto groep: problematisch gedrag komt voort uit disfunctionele
communicatiepatronen in het gezin
o Patronen = terugkerende interacties
o Mensen hebben vaak ruzies: ruzies lopen dan vaak op zelfde soort manier
o Inzicht in deze patronen maakt misschien mogelijk deze patronen te doorbreken
• Therapeut legt deze patronen bloot en doorbreekt ze
• Double bind: gevolg van inconsistente communicatie
o Werd binnen deze stroming gezien als één van de mogelijk
oorzaken van Schizofrenie
Double bind als een mogelijke oorzaak voor schizofrenie
Inconsistente communicatie zoals:
• Moeder zegt dat ze van zoon houdt, maar keert zich terwijl ze dat zegt
van hem af (tegenstrijdig verbaal – non-verbaal)
o Moeders kregen destijds vaak de schuld van alles (motherblaming)
o Het verbale komt niet overeen met het non-verbale: de communicatie is niet
consistent en dat is dus verwarrend voor een kind
• “Wees nou eens spontaan!” (paradoxale boodschap)
o Wat moet je dan? Als je opeens spontaan gaat doen, doe je dat in opdracht dus niet
spontaan spontaan, maar als je het niet doet voldoe je ook niet de opdracht
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper sndantuma1. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,99. Je zit daarna nergens aan vast.
