Uitwerking toetsmatrijs VPK-KKJ
Week 1:
Oskam hoofdstuk 2: de pre- en perinatale periode
De prenatale periode begint bij de bevruchting en eindigt bij de geboorte.
De perinatale periode is de periode vanaf 22 complete weken zwangerschap, wanneer de baby ongeveer 500
gram weegt, tot 7 complete dagen na de geboorte.
Juist in de eerste drie maanden van de zwangerschap vindt de aanleg van organen plaats en kan schade optreden
die later niet meer te herstellen is.
Een belangrijke preventiemaatregel, het gebruik van foliumzuur, moet 4 weken voor de bevruchting gestart
worden. Foliumzuur is een vitamine die goed is voor de gezondheid van de baby. Als je geen foliumzuur slikt,
heeft je baby meer kans op een ernstige handicap. Zoals een open ruggetje.
De babyboom; in 1946 werden 284.000 kinderen geboren, daarna daalde het geboortecijfer in de jaren vijftig, om
vervolgens weer te stijgen tot aan het jaar 1969.
WHO: Wereldgezondheidsorganisatie
De Perinatale sterfte; sterfte gerekend vanaf 22 weken zwangerschap tot 7 dagen na de geboorte.
Vroeg neonatale sterfte; sterfte in de eerste levensweek
De belangrijkste risicofactoren in westerse landen voor sterfte zijn:
- Vroegtijdige geboorte
- Intra-uteriene groeivertraging (het kind is in verhouding tot de zwangerschap te klein)
- Aangeboren afwijkingen
- Perinatale asfyxie (gevolg van zuurstofgebrek, veelvoorkomende oorzaken zijn loslatende moederkoek
(placenta) of scheuren van de baarmoeder (uterus), navelstrengomstrengeling en infecties.
Ook hogere leeftijd van moeders, meerlingzwangerschappen en primipariteit (eerste bevalling) zijn belangrijke
risicofactoren. Deze zijn deels te vermijden.
Gevolgen roken tijdens de zwangerschap: Door het roken krijgt de baby via de bloedsomloop en navelstreng
giftige stoffen als nicotine en kolmonoxide binnen. Het krijgt daardoor minder zuurstof om goed te kunnen
groeien. Het verdubbelt de kans op een wiegendood, door een gestoorde ademhalingsregulatie en
longontwikkeling. Er bestaat een grote kans op afwijkingen zoals een hazenlip of klompvoet.
Als een kind geboren wordt binnen een huwelijk, hebben beide ouders automatisch gezag, zijn de ouders niet
getrouwd geldt dit alleen voor de moeder. De vader krijgt pas gezag als hij met de moeder in het gezagregister
staat.
In 1889 werd in de Arbeidswet verboden om vrouwen de eerste 4 weken na een bevalling te laten werken. In
1919 werd deze wet aangepast en werd de periode uitgebreid tot 8 weken, meestal 4 weken voor de bevalling en
4 weken daarna. In 1990 werd de ziektewet verlengd tot 16 weken.
In de Wet arbeid en zorg (WAZO) staat wat beschreven over adoptieverlof, calamiteitenverlof en ander kort
verzuimverlof, kortdurend en langdurend zorgverlof, de levensloopregeling en ouderschapsverlof. Tijdens het
zwangerschapsverlof wordt het salaris voor honderd procent doorbetaald. Kraamverlof voor de partner duurt
maximaal 2 werkdagen en moet binnen 4 eken na de bevalling worden opgenomen. Het salaris wordt
doorbetaald.
De zwangerschap wordt ook wel graviditeit genoemd. Omdat het de periode is die aan de bevalling voorafgaat,
kan ook gesproken worden van de prenatale periode.
extra-uteriene graviditeit (EUG); buitenbaarmoederlijke zwangerschap. Wanneer het eitje in de eileider blijft
zitten kan de eileider openbarsten. Dit heet een tubaruptuur en gaat gepaard met hevig bloedverlies. Operatief
ingrijpen is noodzakelijk.
1
, Uitwerking toetsmatrijs VPK-KKJ
twee soorten cellen; trofoblast: cellen die de placenta en de vliezen vormen. En embryoplast: cellen waaruit het
kind zich uit ontwikkeld.
De trofblast produceert het hormoon humaan chroiongonandotrofine (HCG), dat ervoor zorgt dat het ovarium de
eerste 3 maanden progesteron blijft produceren. Daarna wordt dit overgenomen door de placenta.
Zwangerschapstesten berusten op het aantonen van HCG.
De zwangerschap duurt 280 dagen of 40 weken.
Organogenese: ontwikkeling van de organen.
Zygote: bevruchte ei.
foetus: na 6-8 weken van de zwangerschap wanneer de organogenese grotendeels voltooid is.
De laatste 28 weken word de foetale periode genoemd. Gemiddeld weegt de foetus bij de geboorte 3300 gram.
De nekplooimeting wordt gedaan om te kijken of je kindje kans heeft om het downsyndroom te hebben.
Wanneer de nekplooi dik is, heeft het een grotere kans op down. Het is ook voorspellend voor andere
aangeboren afwijkingen.
Als er tijdens de controles in de zwangerschap een verschil bestaat tussen de gevonden en de verwachte hoogte
van de baarmoeder, spreekt men van een discongruentie. Staat de baarmoeder hoger dan verwacht, dan heet
dat een positieve discongruentie. Dit kan door een tweelingzwangerschap of als er een grote hoeveelheid
vruchtwater is (hydramnion). Staat de baarmoeder lager, dan is er sprake van een negatieve discongruentie, dit
kan wijzen op groeiachterstand of te weinig vruchtwater.
Een vrouw die voor de eerste keer zwanger is (een primigravida), voelt haar kind voor het eerst rond de 18-22
weken. Een vrouw die al eerder is bevallen (een multigravida) voelt die al enkele weken eerder.
De aanleg van de placenta is rond de 16e week voltooid. De belangrijkste functies zijn:
- Uitwisseling tussen moeder en kind zoals zuurstof en voedingsstoffen
- Het vormen van een barrière voor bescherming
- Hormonale functie
- Immunologische functie; de acceptatie van de zwangerschap door het lichaam
Een gezonde placenta heeft aan het einde van de zwangerschap een gewicht van ongeveer 500 gram en is in het
midden 4-5 cm dik.
Chorion: buitenste vlies van de vruchtvliezen. Amnion: binnenste vlies. Amnionholte: ruimte tussen deze vliezen,
bevatten de foetus, de navelstreng en het vruchtwater.
De foetus slikt het vruchtwater door, om de darmen, nieren en blaas te laten werken. Het kan voorkomen dat de
foetus niet kan slikken, bijvoorbeeld door een afsluiting van de slokdarm (oesofagusatresie). Omdat de productie
van vruchtwater doorgaat, ontstaat er een grote ophoping. De normale hoeveelheid ligt tussen de 300 en 2000
ml. Polyhydramnion: meer dan 2000 ml vruchtwater. Oligohydramnion weinig vruchtwater.
De vernix caseosa is een vetlaag op de huid dat beschermd tegen het vruchtwater. Dit laat los aan het einde van
de zwangerschap en vormt witte vlokken in het vruchtwater.
Door de slagaders stroomt het bloed van de foetus naar de placenta, dit bloed is zuurstofarm. In de aders stroomt
zuurstofrijk bloed. Een korte navelstreng kan tijdens de bevalling afscheuren en een te lange kan om de nek van
het kind winden. Er kan dan een intra-uteriene vruchtdood optreden en kan zorgen voor verminderde zuurstof.
De blastogenese: vruchtontwikkeling vanaf de conceptie tot 1 week na de implantatie. De embryogenese:
vruchtontwikkeling vanaf de 3e dag tot de 12e week amenorroe. De foetale periode: vanaf de 12e week tot aan de
geboorte.
Afhankelijk van de duur van de zwangerschap wordt de volgende indeling gehanteerd:
- Abortus: tot 16 weken (ook wel miskraam genoemd)
2
, Uitwerking toetsmatrijs VPK-KKJ
- Immature geboorte: 17-24 weken
- Vroeggeboorte (prematuur): na een zwangerschapsduur van minder dan 37 weken.
o Extreem vroeg; van 24 tot 28 weken
o Zeer te vroeg: van 28 tot 32 weken
o Matig te vroeg: van 32 tot 37 weken
- Partus à terme: van 37 tot 42 weken (voldragen zwangerschap)
- Partus serotinus: van 42 en meer (te lange duur van zwangerschap) kind kan gebrek aan voedingstoffen en
zuurstof krijgen.
De baring bestaat uit de ontsluitingsfase, de uitdrijvingsfase, het nageboortetijdperk en het postplacentair
tijdperk.
De ontsluitingsfase: Ontsluiting ontstaat door weeën die onder invloed van hormonen ontstaan. Oxytocine is het
belangrijkste hormoon dat voor de contracties zorgt. De ontsluitingsfase duurt bij een primigravida meestal
tussen de 8 en 20 uur. Als er weeënzwakte ontstaat wordt het hormoon oxytocine via een infuus toegediend.
De uitdrijvingsfase: er is ontsluiting van 10 cm. Bij de uitdrijving kan het perineum inscheuren. Soms is een
episiotomie (de knip) nodig. Na de geboorte van het kind is de geboorte van de placenta en de vliezen. Deze
wordt gecontroleerd op volledigheid en op uiterlijk.
Tijdens het nageboortetijdperk en het postplacentaire tijdperk is er aandacht voor de interactie tussen moeder en
kind en het starten van borstvoeding.
Er zijn twee vaginale kunstverlossingen: de vacuüm-extractie en de forcipale extractie. Bij de vacuümextractie
wordt een zuignap op het hoofd van het kind gebracht. Bij de forcipale extractie, ook wel tangverlossing
genoemd, worden twee lepels langs het hoofd aangebracht en in elkaar geklemd.
Nog een andere manier is de sectio caesarea (keizersnede). Primaire sectio; wordt gedaan voordat de bevalling
op gang is gekomen. De narcose kan algeheel zijn of door middel van epidurale anesthesie ofwel de ruggenprik.
Complicaties van deze ingreep voor de moeder zijn: bloeding, trombose, embolie, narcosecomplicaties en
infectie. Ook heeft de moeder door het ontstane litteken in de baarmoeder bij een volgende zwangerschap een
licht verhoogd risico op een uterusruptuur (een scheuring van de baarmoederwand).
Een normale, voldragen pasgeborene (neonatus) is iets meer dan 50 cm lang en 3300 gram. Het hoofd is soms
nog duidelijk vervormd door de aanpassing aan het geboortekanaal, de zogeheten moulage. Een pasgeborene
ademt 40-50 keer per minuut en het hart klopt 120-150 keer per minuut.
Om na de geboorte een beeld te krijgen van de algehele toestand van de baby bepaalt de verloskundige de
apgarscore. De bedoeling van de score is op een eenvoudige wijze inzicht te krijgen in de toestand van de
pasgeborene, met name zijn zuurstofvoorziening. Bij de test worden vijf aspecten geobserveerd: de hartactie, de
ademhaling, de spiertonus, de reactie op prikkels en de kleur. Score 0 (voor een dood kind) tot 10 (optimale
conditie). Een score van 1-3 wijst op een ernstig gebrek aan zuurstof (asfyxie) een score van 4-6 op matige
asfyxie.
Fysiologische bilirubinemie is een verschijnsel dat met regelmaat gezien wordt in de eerste dagen na de geboorte.
De baby krijgt een gele verkleuring van de huis en het oogwit. Na vier dagen neemt de gele kleur geleidelijk af. Dit
komt door de afbraak van erytrocyten.
De lever is nog onrijp. Een te hoge bilirubinespiegel kan kernicterus veroorzaken. het kind zal geobserveerd
moete worden, goed drinken en daglicht helpt.
3
