Overig
Bijeenkomst 6 Overheid en Privaatrecht (PUB4012)
- Instelling
- Maastricht University (UM)
Bijeenkomst 6 Overheid en Privaatrecht (PUB4012) met jurisprudentie, uitwerkingen taken, en literatuur.
[Meer zien]Voorbeeld 3 van de 25 pagina's
Voorbeeld 3 van de 25 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Voorbeeld van de inhoud
Bijeenkomst 6 – Financiering door de overheid (II)Deel 1: subsidie
W. den Ouden, ‘Het coöperatieve bestuursorgaan’, NTB 2016/52, p. 387-392
In de jaren ’80 werd onder het mom van ‘Publiek-Private Samenwerking’ (PPS) de publieke
taak bedrijfsmatig benaderd en werden overheidsbedrijven verzelfstandigd. Dit idee is echter
gedateerd:
De overheid is geen op winst gericht bedrijf;
Een eenzijdig bedrijfsmatig denken kan afbreuk doen aan belangrijke publieke
waarden als democratische controle en publieke verantwoording, gelijkheid en
rechtvaardigheid;
De in het vooruitzicht gestelde efficiency- en kwaliteitswinsten bleven vaak uit;
De met de privatisering gepaard gaande schaalvergroting zorgde ervoor dat het
bestuur (nog meer) op afstand kwam te staan van de burger.
Recent voorbeeld: ProRail
Er is veel gedoe om de organisatievorm van ProRail. Het kabinet wil de
spoorbeheerder per 1 januari 2021 omvormen van besloten vennootschap tot een
zelfstandig bestuursorgaan (zbo) onder de hoede van het ministerie van Infrastructuur
en Waterstaat.
Meer te lezen in: Niemand ziet het nut in van operatie-ProRail
Er is echter tegenwoordig, meer dan ooit, sprake van privatisering van overheidstaken. Dit
vanuit een ander perspectief: niet het bedrijfsmatige (winstoogmerk), maar vanuit de gedachte
dat de samenleving de ruimte moet krijgen bij de uitvoering van publieke taken.
Waarom deze verplaatsing naar de private sector?
1) Vanwege ‘hun’ specifieke expertise of ervaring, hun kapitaalkracht, hun flexibiliteit en
capaciteit (vrijwilligers), hun netwerk, hun draagvlak in de samenleving.
2) Particulieren dragen (mede)verantwoordelijkheid voor het beleid en worden daarin
gefaciliteerd en gefinancierd.
Bijvoorbeeld
Van energie- en innovatiebeleid tot aanpak van werkloosheid en het stimuleren van
culturele uitingen; op vrijwel ieder beleidsterrein wordt geëxperimenteerd met het
uitvoeren van publieke taken in netwerken waarin de overheid slechts één van de radertjes
in het netwerk vormt.
Op de website van de rijksoverheid over burgerparticipatie staan talloze voorbeelden.
Binnen de politiek speelt momenteel de zoektocht naar een nieuwe
verantwoordelijkheidsverdeling op het grensvlak van samenleving, overheid en markt. Dit
vereist een coöperatieve houding van de overheid.
Bijvoorbeeld
Het ‘right to challenge’ dat wij al kennen uit de Wet Maatschappelijke Ondersteuning
(WMO), zou breder in wetgeving moeten worden opgenomen. Het betreft een uitdaagrecht
waarmee particulieren de overheid kunnen uitdagen een publieke taak met bijbehorende
budgetten aan hen over te dragen. Deze nieuwe rol voor de overheid roept de vraag op wat de
gevolgen zijn voor het bestuursrecht en de bestuursrechter. Het huidige publiekrecht en
, bestuursprocesrecht zijn niet geschreven voor een situatie waarin de uitvoering van de
publieke taak plaatsvindt door particulieren die zich melden en een overheid die ‘faciliteert’.
Welke vraagstukken en problemen vallen er te verwachten?
1) Rechtsbescherming en het besluitbegrip
Als het bestuur ‘globale beschikkingen’ geeft waarin slechts is opgenomen dat er ‘een’
bepaald recht bestaat en de invulling daarvan wordt overgelaten aan de private aanbieder,
wordt het lastig om effectieve rechtsbescherming te bieden. Bij het vormgeven van de
nieuwe bestuurlijke verhoudingen tussen rijk, gemeenten en burger en het aansturen op
innovatieve vormen van publiek-private samenwerking, heeft de WMO-wetgever
onvoldoende aandacht gehad voor adequate rechtsbescherming van burgers die met die
nieuwe PPS worden geconfronteerd. Daarom moet de bestuursrechter het besluitbegrip
oprekken, door allerlei private afspraken, zoals ondersteuningsplannen en
uitvoeringsovereenkomsten van na het besluit, binnen de toetsing van het besluit te
trekken.
2) Het bestuursorgaanbegrip
De overheid moet bij privatisering 2.0 financiële ruimte bieden aan de particulieren die
zich ontfermen over de uitvoering van de publieke taak. Dientengevolge verschuiven
publieke gelden van publiekrechtelijke rechtspersonen naar burgers en – vaker nog – naar
privaatrechtelijke rechtspersonen. Opvallend is dat deze ontvangers de publieke gelden
lang niet altijd gebruiken om eigen activiteiten in het publieke domein mee te betalen.
Vaak gebruiken zij het publieke geld om maatschappelijke initiatieven van andere burgers,
organisaties, bedrijven en samenwerkingsverbanden te financieren. Zij worden als het
ware een doorgeefluik voor publieke middelen…
Op dit laatste terrein speelt het b-bestuursorgaanbegrip een rol.
De publieke financiering van maatschappelijke projecten en het bestuursorgaanbegrip
Een privaatrechtelijke rechtspersoon is slechts als bestuursorgaan aan te merken wanneer hen
bij wettelijk voorschrift een publiekrechtelijke bevoegdheid tot het verstrekken van financiële
bijdragen is toegekend, zie art. 1:1 lid 1 sub b Awb: “met openbaar gezag bekleed”.
Maar wanneer die taak niet in een wettelijk voorschrift is vastgelegd geldt dat de
publiekrechtelijke aard van geldelijke verstrekkingen in dergelijke gevallen ook kan volgen uit
het feit dat zij (hoofdzakelijk) worden bekostigd uit belastinggeld. Dat is immers een
belangrijke aanwijzing dat het gaat om de uitvoering van een overheidstaak, al is deze
uitbesteed. Er is dan sprake van een buitenwettelijk b-orgaan zoals bepaald in de 17 september
uitspraken.1 Toets hiertoe de Schiphol-criteria:
1) Financiële vereiste: 2/3 of meer van een verstrekking is gefinancierd door een a-orgaan.
2) Inhoudelijke vereiste: inhoudelijke criteria voor het verstrekken van geldelijke uitkeringen
of voorzieningen, worden in beslissende mate door a-organen bepaald. Het gaat om de
werkelijke macht over de toewijzing van die publieke middelen en dus om de vaststelling
van de toedelingsmaatstaven.
1
ABRvS 17 september 2014, ECLI:NL:RVS:2014:3379 en ECLI:NL:RVS:2014:3394, AB 2015/129, m.nt. J.A.F. Peters, JB 2014/202,
m.nt. L.J.M. Timmermans, JG 2014/63, m.nt. A.A. al Khatib en T. Barkhuysen, AB klassiek 2016/42, m.nt. J.A.F. Peters.
, Dit vernieuwde b-bestuursorgaanbegrip zal een belangrijke rol gaan spelen bij de rechterlijke
toetsing van handelingen van maatschappelijke partners van de overheid binnen de
privatisering 2.0 ontwikkeling. Dat is te illustreren aan de hand van de Stichting Impuls
uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State van 13 mei 2015.
ABRvS 13 mei 2015, ECLI:NL:RVS:2015:1548, AB 2015/308, m.nt. WdO (stichting
Impuls)
Deze zaak maakt duidelijk dat de Afdeling op basis van de nieuwe jurisprudentielijn niet snel
aanneemt dat aan het inhoudelijke vereiste is voldaan. Zolang de precieze invulling van de
inhoudelijke criteria aan de hand waarvan eindontvangers worden geselecteerd afkomstig is
van een privaatrechtelijke (rechts)persoon is aan dat vereiste niet voldaan. En als aan één van
de criteria niet is voldaan is geen sprake van een bestuursorgaan en dus ook niet van een
appellabel besluit.
Consequenties van deze aangescherpte jurisprudentie
Het doet recht aan het legaliteitsbeginsel
Publiekrechtelijke bevoegdheden dienen volgens velen bij de wet te worden
toegekend en niet om strategische redenen door de rechter te worden ‘ontdekt’.
Bovendien vermindert de rechtsonzekerheid door het hanteren van de redelijk heldere,
afbakenende criteria.
Als duidelijk is wat er wél onder valt, is echter ook duidelijk wat er niet onder valt.
Deze jurisprudentielijn biedt een routekaart aan bestuurders die rechtsbescherming
van de bestuursrechter willen omzeilen.
o Niet voldoen aan het inhoudelijke vereiste: het is niet moeilijk om private
partners bij het uitdelen van publieke middelen enige ruimte te bieden om
eigen (aanvullende) verdeelcriteria vast te stellen.
o Niet voldoen aan het financiële vereiste: mochten bestuurders toch een
stevigere vinger in de financiële pap willen houden en zelf een bestedings- of
investeringsreglement willen kunnen vaststellen. Immers als de publieke
middelen niet rechtstreeks vanuit de rechtspersoon waarvan het a-
bestuursorgaan deel uitmaakt in een pot of een fonds worden gestort, maar de
geldstroom via een aan de overheid gelieerde privaatrechtelijke rechtspersoon
loopt, is hier niet aan voldaan.
Bijvoorbeeld Stichting bevordering kwaliteit leefomgeving Schipholregio
Deze stichting die uitkeringen voor schrijnende gevallen van hinder van
vliegverkeer rondom de luchthaven Schiphol verstrekt, kwalificeerde tegen de
eigen verwachting in, niet als bestuursorgaan. De gelden kwamen namelijk
voor een groot deel binnen via de N.V. Luchthaven Schiphol (voor meer dan
90% in handen van de Nederlandse overheid) en dat is geen a-bestuursorgaan.
“Als de desbetreffende privaatrechtelijke verbanden
bij het alloceren van publiek geld niet kwalificeren als
bestuursorgaan kan over hun handelen immers worden
geklaagd bij de civiele rechter...”
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper robinUM. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 54879 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen