Personen- en familierecht hc1
Personenrecht
- Rechtsbevoegdheid (art. 1:1 lid 1 BW)
- Begin persoonlijkheid -> geboorte
o Wie in de baarmoeder zit, wordt zo dikwijls als het om zijn belang gaat, beschermd
alsof hij reeds geboren was, maar voordat hij geboren is, levert dit voor een ander in
geen enkel opzicht voordeel op (art. 1:2 BW)
o Zolang een kind niet geboren is zegt men ten onrechte dat het een mens is
Familierecht
- Een mijlpaal: EHRM Marckx tegen België (13 juni 1979, 6833/74)
o Art. 8 EVRM: recht op eerbiediging privé familie en gezinsleven
o (lid 2) geen inmenging van enig openbaar gezag is toegestaan in de uitoefening van
dit recht, dan voor zover bij wet is voorzien en in een democratische samenleving
noodzakelijk is in het belang van de openbare orde (kort samengevat)
o Art. 14 EVRM: verbod van discriminatie
o Art. 12 EVRM: recht te huwen
- Paula Marckx (Belgische ongehuwde vrouw) bevalt van een meisje Alexandra -> 3 klachten
- 1. Alexandra is een ‘onwettig kind’ en komt niet direct bij de geboorte in familierechtelijke
betrekking tot Paula te staan. Erkenning noodzakelijk
- 2. Na erkenning ontstaat er weliswaar een familierechtelijke betrekking tussen A en P, maar
niet tussen A en de (bloed)verwanten van P (grootouders)
- 3. A als ‘onwettig kind’ heeft een beperktere erfrechtelijke status dan wanneer zij binnen een
huwelijk zou zijn geboren (‘wettig kind’). Adoptie is vereist
- Op alle drie de punten strijd met art. 8 jo 14 EVRM aangenomen
- België heeft positieve verplichting om het familie- en gezinsleven te waarborgen
- Art. 8 EVRM maakt geen onderscheid tussen de op het huwelijk gebaseerde en de
buitenhuwelijkse familie
- Autonoom begrip familie- en gezinsleven, family life
- Voorbeeld van EVRM als ‘a living instrument, to be interpreted in the light of present-day
conditions (EHRM Tyrer-arrest)
- Art. 8 EVRM ‘a whole code of family law’ (dissenting opinion, Sir Fitzmaurice)
- Art. 8 EVRM aanvullend /correctief t.a.v. nationale wetgeving
Family life aangenomen:
- Moeder en kind (Marckx-arrest)
- Ouders en staande hun huwelijk geboren kinderen
o (EHRM Berrehab t. Nederland)
- Een kind – geboren tijdens of na samenleving van niet gehuwde (bio) ouders – en diens
biologische vader
o EHRM Johnston t. Nederland, EHRM Keegan t. Ierland)
- Idem, ook zonder samenleving mogelijk, maar wel langdurige affectieve relatie
o EHRM Kroon t. Nederland
- Enkel biologisch vaderschap niet voldoende ‘bijzondere/bijkomende omstandigheden
vereist’ (EHRM Lebbink t. Nederland)
,Afstamming
- (Juridisch) bloedverwantschap (art. 1:3 lid 1 BW)
o NB Aanverwantschap (art. 1:3 lid 2 BW)
- Familierechtelijke betrekking (art. 1:197 BW)
(Juridisch) Bloedverwantschap – 1:3 BW
- Geboorte, erkenning, gerechtelijke vaststelling, adoptie
- Graad berekenen: ‘geboorten’ tussen twee personen tellen (in rechte lijn of in zijlijn)
Afstammingsrecht
- Opmerking vooraf: Huwelijk = Geregistreerd partnerschap (gp)
- Kernvraag: wie is/zijn de juridische ouder(s)?
- Verschillende typen ouder:
o Juridische ouder
o Biologische ouder
Verwekker -> genetische ouder
Donor (sperma of eicel) -> genetische ouder
Geboortemoeder -> (meestal) genetisch ouder
o Sociale ouder
o Pleegouder
o Stiefouder
Moeder – 1:198 lid 1 BW
- De vrouw uit wie het kind is geboren (sub a)
- De vrouw die tijdens de geboorte met bovengenoemde moeder is getrouwd + verklaring
Stichting, waaruit anonimiteit donor blijkt (sub b)
- Door erkenning (sub c)
- Door gerechtelijke vaststelling (sub d)
- Door adoptie (sub e)
Vader – art. 1:199 BW
- De man die op tijdstip geboorte met (geboorte)moeder is getrouwd (sub a)
- Bij geboorte na ontbinding huwelijk door overlijden: 306 dagen-regel (sub b)
- Erkenning (sub c)
- Gerechtelijke vaststelling (sub d)
- Adoptie (sub e)
Ontkenning vaderschap – art. 1:200 BW
- Verzoek indienen bij rechtbank (lid 5 en 6)
- Grond: vader is niet de biologische vader (lid 1)
- Wie: vader, moeder, kind (lid 1)
- Termijnen: (lid 5 en 6)
o Moeder: 1 jaar na geboorte, vader: 1 jaar na moment inzien (vermoedelijke)
waarheid, kind: 3 jaar na moment inzien (vermoedelijke) waarheid, iig tot 21 e jaar
, - Pa en ma niet wanneer pa kennis had vóór het huwelijk (lid 2) of bij instemming pa met een
daad die de verwekking tot gevolg kan hebben gehad (lid 3), tenzij bedrog moeder -> dan
vader weer wel (lid 4)
Rb. Gelderland ECLI:NL:RBGEL:2016:3647
- Instemming met geslachtsgemeenschap (hoeren) is hetzelfde als instemming die verwekking
tot gevolg kan hebben in de zin van art. 1:200 lid 3 BW
Ontkennen ouderschap
- Ontkennen duomoederschap in de basis hetzelfde (art. 1:202a BW)
- Rechtsgevolg beide: terugwerkende kracht (art. 1:202 lid 1 en 1:202b lid 2 BW)
Erkenning – art. 1:203 BW
- Formeel vereiste: akte door abs of notaris
- Werking: vanaf tijdstip dat de erkenning is gedaan
o NB art. 1:2 BW -> familierechtelijke betrekking bij geboorte
- Onherroepelijk
Nietigheid erkenning – art. 1:204 lid 1 BW
- De erkenner is een te nauwe bloedverwant, zie art. 1:41 BW (sub a)
- De erkenner is nog geen 16 jaar (sub b)
- Het kind is nog geen 16, zonder toestemming moeder of vader (sub c)
- Het kind is 12 of ouder, zonder toestemming kind (sub d)
- Er zijn al twee ouders (sub e)
Vervangende toestemming – art. 1:204 lid 3 en 4
- Op verzoek van (lid 3):
o (1) verwekker
o (2) biologische vader van het kind met family life (nauwe persoonlijke betrekking)
- Deze wordt gegeven tenzij:
o Erkenning relatie moeder-kind schaadt
o Erkenning de ontwikkeling van het kind schaadt
- Op verzoek van (lid 4):
o (3) instemmende levensgezel van moeder
- Deze wordt gegeven indien:
o Erkenning in belang kind is
HR vervangende toestemming tot erkenning (16 feb 2001)
HR toestemming voorwaardelijk (31 mei 2002)
- Moeder kan vervangende toestemming door rechter niet blokkeren door een ander
toestemming voor erkenning te verlenen, dwz:
- Vanaf moment indienen verzoek tot vervangende toestemming tot aan de definitieve
beslissing, kan de moeder aan een ander slechts voorwaardelijke toestemming geven
- Deze heeft dus alleen gevolg indien vervangende toestemming wordt geweigerd
, HR toestemming voorwaardelijk II (30 okt 2015)
- Vóór indienen verzoek bij rechtbank door verwekker is toestemming aan ander dus niet
voorwaardelijk?
- Nee, vanaf moment ontvangst brief van verwekker aan moeder/advocaat met verzoek om
toestemming, is toestemming aan een ander voorwaardelijk
- Verwekker heeft na versturen brief 3 maanden om verzoek bij rechtbank in te dienen
Vernietiging erkenning – art. 1:205 BW
- Verzoek rechtbank (lid 1)
o Grond: niet de bio-vader (lid 1)
o Door kind, tenzij erkenning tijdens diens meerderjarigheid (sub a)
o Door erkenner: bedreiging, dwaling, bedrog of (bij minderjarige) misbruik van
omstandigheden (sub b)
o Door moeder: idem m.b.t. gegeven toestemming (sub c)
o Door OM in geval van strijd met openbare orde (lid 2)
Vernietiging door verwekker? HR misbruik van bevoegdheid (12 nov 2004)
- Verwekker zegt dat er sprake is van misbruik van bevoegdheid
- HR: uitgangspunt dat zowel kind als verwekker aanspraak heeft dat hun relatie rechtens
wordt erkend als een familierechtelijke rechtsbetrekking
- Aantasting o.g.v. misbruik van bevoegdheid van toestemming tot erkenning door moeder
aan niet-verwekker kan slechts gegeven worden indien deze het oogmerk had de belangen
van verwekker te schaden
HR misbruik van bevoegdheid (6 nov 2015)
- Indien de verwekker niet of niet tijdig om vervangende toestemming heeft kunnen vragen,
moet een minder strikte maatstaf gehanteerd worden, te weten: de moeder, in aanmerking
genomen de onevenredigheid tussen de belangen van verwekker bij erkenning en de
daartegenover staande belangen van de moeder, in redelijkheid tot het verlenen van
toestemming aan de andere man heeft kunnen komen
