In dit document vat ik Hoofdstuk 14 'Waarneming' samen aan de hand van leerdoelen met de belangrijkste informatie over dit onderwerp. De samenvatting is geschreven aan de hand van mijn lesboek van Nectar leerjaar VWO 5.
Leerdoelen:
Wat zijn zintuigcellen en hoe werken zij moleculair?
Zintuigcellen zijn gespecialiseerde cellen die reageren op een specifieke prikkel, de adequate
prikkel. Je twee evenwichtszintuigen bevinden zich in je oren en registreren welke
bewegingen je hoofd maak. Beide bestaan ze uit een centraal deel, het vestibulum, en drie
halfcirkelvormige kanalen die gevuld zijn met de vloeistof endolymfe. De informatie over de
stand van je hoofd krijg je uit twee kleine zintuigorgaantjes in het vestibulum (het centrale
deel): de maculae. De haarcellen (zintuigcellen) in een macula steken met lange ciliën
(zintuigharen) in een geleilaag met daar bovenop een laagje kalksteentjes die gevoelig zijn
voor zwaartekracht. (Binas 87D)
Zintuigcellen reageren op
verandering in prikkelsterkte. Het zijn receptorcellen, waarmee je informatie kunt
verzamelen.
Mechanoreceptoren: De zintuigcellen van je evenwichtsorgaan en zijn gevoelig voor het
buigen van de ciliën.
Thermoreceptoren: Reageren op temperatuurveranderingen in de huid.
Chemoreceptoren: Reageren op bepaalde stoffen zoals in je tong of je neus.
Fotoreceptoren: Reageren op licht, in de ogen.
Pijnreceptoren: Het zijn geen zintuigcellen maar reageren op prikkels die schade kunnen
geven.
Receptorcellen hebben over hun membraam een rustpotentiaal. Een adequate prikkel leidt
in de cel tot een verandering van het membraampotentiaal, door het openen of sluiten van
de ionpoorten (Na+-poorten).
Door een langdurige constante prikkel kan de prikkeldrempel van een receptorcel
omhooggaan. De receptorcel reageert dan minder op een adequate prikkel. Dit heet
gewenning of adaptatie.
, Hoofdstuk 14 paragraaf 2: Gehoorzintuig
Leerdoelen:
Hoe werkt het gehoorzintuig (moleculair en structureel)?
Het oor bestaat het buitenoor, middenoor en binnenoor.
Het buitenoor bestaat uit de oorschelp en de gehoorgang. De oorschelp ontvangt de
geluidstrillingen op en geleidt ze via de gehoorgang het oor in. De trillingen bereiken aan het
einde van de gehoorgang het trommelvlies.
Het trommelvlies trilt met de luchttrillingen mee en scheidt het buitenoor van het
middenoor. De buis van Eustachius verbindt het middenoor aan de keelholte, wat ervoor
zorgt dat als je slikt je oren kunnen opengaan. In het middenoor zitten ook nog drie
gehoorbeentjes die trillingen van het trommelvlies overnemen, ze versterken en doorgeven
aan het binnenoor; hamer, aambeeld en stijgbeugel.
In het binnenoor bevindt zich een orgaan, genaamd het slakkenhuis. De stijgbeugel geeft de
trillingen door via een elastisch membraam in de wand van het slakkenhuis, het ovale
venster. Het slakkenhuis bevat drie kanalen, de twee grootste lopen van het membraam van
het ovale venster naar het membraam van het ronde venster. Het kleine middelste kanaal
bevat endolymfe (vloeistof met K+-ionen) wat verantwoordelijk is voor het depolariseren van
de haarcellen. In het kleine, middelste membraam laten de trillingen het basilaire
membraam bewegen. Over dit membraam loopt het orgaan van Corti, een langgerekte
strook mechanoreceptoren, haarcellen met ciliën. De haarcellen openen kanaaltjes
waardoor neurotransmitter via synaptische blaasjes aan sensorische zenuwcellen worden
vervoerd. Hierna worden deze impulsen omgezet in het primaire gehoorcentrum in de
hersenen zodat je het geluid ‘hoort’.
Binas 87D
Wat zijn de verschillende manieren waarop geluidsfrequenties en geluidssterkte het
gehoorzintuig beïnvloeden?
Een trilling aan het begin van het basilair membraam betekent een hogere frequentie en een
hogere toon. Hoe groter de amplitude van de trilling, des te groter de beweging van het
basilair membraam. De ciliën van de haarcellen buigen sterken en leveren meer impulsen,
het geluid is dan ‘hard’. Geluidssterkte heeft als eenheid decibel (dB). Bij geluid boven de
120 dB ontstaat er gehoorschade: de ciliën raken beschadigd.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper ewesterbroek. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.
