Ik heb een hele uitgebreide, overzichtelijke en goed uitgewerkte samenvatting gemaakt van de tweede historische context van de HAVO, namelijk Duitsland in Europa . De samenvatting is heel duidelijk met de belangrijkste oorzaken-gevolgen, redenen en voorbeelden onderstreept en de belangrijke begripp...
Duitsland in Europa 1918-1991
Introductie
Nu is Duitsland een groot en machtig land, maar dat was niet altijd zo. In de middeleeuwen vormde
Duitsland een lappendeken van staten en staatjes. Dit was zo tot de 19 e eeuw. In die eeuw kreeg het
Duitse nationalisme veel aanhang: het Duitse volk moest 1 eigen, sterke staat krijgen. Maar die
Duitse eenheidsstaat kwam er pas in 1871: het Duitse keizerrijk. De totstandkoming van deze
machtige staat in het centrum van Europa verstoorde de bestaande machtsbalans. Europese politici
waren bang dat Duitsland de hele continent zou overheersen. Om deze angst weg te nemen voerde
de politici van het keizerrijk een voorzichtige, niet agressieve buitenlandse politiek. Aan het einde van
de 19e eeuw veranderde dat. De nieuw aangetreden keizer vond dat het Duitse Rijk een plek op het
wereldtoneel verdiende; daarbij hoorde onder andere een groot koloniaal bij. De groeiende
internationale ambities van Duitsland zorgden voor spanningen met andere grote Europese
mogendheden. Die spanningen kwamen in 1914 tot uitbarsting in de Eerste Wereldoorlog. Elke land
die meedeed aan de oorlog dacht dat die het zou winnen maar de realiteit bleek anders te zijn. Het
werd een loopgravenoorlog met veel slachtoffers. Duitsland verloor de oorlog. De vraag kwam wat er
met het land moest gebeuren. Het antwoord van de overwinnaars was her Verdrag van Versailles.
Duitsland was vernederd en verzwakt, zodat het nooit meer een oorlog zou kunnen beginnen.
Opkomst van het Derde Rijk (1918-1945)
Kenmerkende aspecten
• 37. De rol van moderne propaganda- en communicatiemiddelen en vormen van
massaorganisatie.
• 38. Het in praktijk brengen van totalitaire ideologieën communisme en
fascisme/nationaalsocialisme.
• 39. De crisis van het wereldkapitalisme.
• 40. Het voeren van twee wereldoorlogen.
• 41. Racisme n discriminatie die leidden tot genocide in het bijzonder op de Joden.
• 42. De Duitse bezetting van Nederland.
De Republiek van Weimar
Het einde van de Eerste Wereldoorlog verliep voor het Duitse keizerrijk zeer chaotisch. Duitsland had
verloren, de keizer vluchtte en er werd inderhaast een republiek uitgeroepen, de Republiek van
Weimar (pas later zo genoemd). Ondanks vredeonderhandelingen moet de Duitse vloot ten aanval
trekken tegen de Britse vloot. Duitse matrozen weigeren en er is een begin van een nieuwe opstand.
Omdat de sociaaldemocraten de grootste fractie in het parlement waren, vormden zij een nieuwe
regering en ondertekenden zij de op 11 november 1918 de wapenstilstand met de geallieerden.
Keizer Wilhelm II treedt af. Er kwam een nieuwe grondwet, waardoor Duitsland een parlementaire
democratie werd: voortaan stelde de gekozen parlement (die door de burgers gekozen werd) de
nieuwe regering aan. Deze democratie was echter vanaf begin wankel. Dat had 3 redenen. Ten eerste
wouden grote groepen Duitsers helemaal geen democratie. De oude adellijke elite vond dat de
massa niet staat was om te regeren. Nationalistische bewegingen aan de rechterkant wilden een
sterke leider. Zij vonden dat de democratie Duitsland alleen verder verdeelde. Ook radicale
socialisten (vooral aanhangers van het communisme) zagen niets in de democratie. Zij wilden een
dictatuur van het proletariaat naar model van de Sovjet-Unie. De communisten proberen de macht
te grijpen in Berlijn door in opstand te komen. De opstand mislukt maar de sociaaldemocratische
, regering verhuist naar stadje Weimar. Vanaf toen werd de van Republiek van Weimar zo genoemd.
Ten tweede hadden veel Duitsers geen vertrouwen in de leiders van de republiek. Zij hielden hen
verantwoordelijk voor het verlies van het Eerste Wereldoorlog. Deze opvatting noemen we de
dolkstootslegende. Volgens deze opvatting had Duitsland makkelijk de oorlog kunnen winnen en had
de linkse regering dus verraad gepleegd door de wapenstilstand te tekenen. In werkelijkheid wist de
militaire elite ook dat doorvechten niet langer mogelijk was. Daarnaast kregen de nieuwe
machthebbers de schuld van het Verdrag van Versailles. Deze vredesovereenkomst stelde Duitsland
schuldig van de Eerste Wereldoorlog. Het dwong Duitsland tot ontwapening, afstaan van gebieden
en herstelbetalingen. Ten derde slaagde de regeringen van de Republiek niet in de grote
economische problemen op te lossen. De herstelbetalingen drukten zwaar op de economie. Ook
verloor Duitsland toegang tot grondstofrijke gebieden. In 1923 hadden ze achterstand in de
herstelbetalingen en besloten Frankrijk en België om de Ruhrgebied te bezetten. De Duitse arbeiders
in Ruhrgebieden gaan staken. Duitse regering drukt geld bij om lonen door te betalen. Er ontstaat
hyperinflatie. Verschillende internationale maatregelen brachten een kort economisch herstel. Het
Amerikaanse Dawesplan (1924) ging de herstelbetalingen koppelen aan de draagkracht van de Duitse
economie. Dus als het slecht ging betaalde ze minder en als het goed ging betaalde ze meer. Ook
maakte dit plan grote Amerikaanse leningen mogelijk. Doordat Duitsland zich verzoenend opstelde
ten opzichte van Frankrijk, mede doordat ze de grenzen met Frankrijk en België die in de Verdrag van
Versailles stonden accepteerden en ook traden ze toe aan de Volkenbond. Kreeg het weer toegang
tot belangrijke industriegebieden. Er kwam een economisch herstel die ervoor zorgde dat er minder
regeringswisselingen waren, de economie groeide en er kwam en culturele bloei. Het economische
hertel eindigde in 1929 als gevolg van de Beurskrach, een plotseling val van de beurskoersen in de
Verenigde staten. De Amerikanen kwamen zelf in financiële problemen en wilden hun leningen
terug. Duitsland raakte weer verzeild in diepe economische crisis. De werkloosheid nam enorm toe,
met politieke onrust als gevolg. Ook kwamen er weer veel regeringswisselingen.
De opkomst van het nationaalsocialisme
Van de chaos in de Republiek van Weimar profiteerde de uiterst rechtse en antisemitische
nationaalsocialistische partij, de NSDAP. Het nationaalsocialisme is een politieke stroming die een
combinatie is van het fascisme en het antisemitisme. Belangrijke kenmerken van het fascisme is het
ultra-nationalisme, ongelijkheid, zijn heel erg tegen het communisme, handelen op gevoel, geweld is
een goede oplossing en zijn echt heel erg voor 1 sterke leider. Aanvullende kenmerken van het
nationaalsocialisme zijn dat alle Duitstalige gebieden bij 1 grote Duitse rijk horen te horen en
rassenleer. De partijleider, Adolf Hitler, deed beloftes die veel Duitsers wouden horen. Onder zijn
leiderschap zou er een einde komen aan de politieke strijd binnen Duitsland en zouden de
afgenomen gebieden weer bij Duitsland komen. Zo zou hij de nationale eenheid herstellen. Ook
andere afspraken uit het Verdrag van Versailles zou hij terugdraaien. Bovendien beloofde hij een
einde te maken aan de werkloosheid. Met propaganda en paramilitair machtsvertoon bouwde hij de
NSDAP uit tot een massaorganisatie. Knokploegen van de NSDAP intimideerden politieke
tegenstanders. Met deze aanpak won de NSDAP de verkiezingen. Hitler werd met steun van de
conservatieve elite in 1933 benoemd tot rijkskanselier. Kort na zijn aantreden brandde het
parlementsgebouw in Berlijn af. Hitler beweerde dat de Rijksdagbrand (1933) was aangestoken door
communisten, die van plan waren de macht in Duitsland over te nemen. Burgerrechten worden
afgeschaft door noodverordening. Er worden namelijk duizenden communisten vastgezet en er komt
een beperking in persvrijheid en vrijheid van meningsuiting. In deze crisissfeer wist Hitler het
parlement zover te krijgen dat het de machtigingswet aannam. Dankzij deze wet kon Hitlers regering
wetten maken zonder dat daarvoor democratische toestemming nodig was en de wetten mochten
afwijken van de grondwet. Het parlement gaf daarmee feitelijk de macht uit de handen. Zo kwam er
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper igamariaa. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.
