1 SOORTEN STRALING
Ionisatie-energie
Als de energie van fotonen in elektromagnetische straling groot genoeg is, kunnen ze
atomen/ moleculen ioniseren komt e vrij en + ion blijft achter. Ionisatie-energie: energie
die nodig is om te kunnen ioniseren. Ook kunnen er basen in het DNA worden geïoniseerd
schade cellen ongeremd delen tumor. Vanaf energie groter dan 10 eV raken vrijwel
alle stoffen geïoniseerd straling met fotonenergie >10 eV = ioniserende straling. (Binas
tabel 24).
Elektromagnetische straling hebben verschillende namen afhankelijk van fotonenergie. Bv:
uv-straling heeft energie tussen 4-125 eV (meeste is dus ioniserende straling). Oplopend in
energie zachte en harde röntgenstraling en zachte en harde gammastraling (Binas 19B)
Alfa-, bèta- en gammastraling
3 soorten straling door magneetveld:
Gammastraling: niet afbogen deeltje zonder lading: hoogenergetische
elektromagnetische straling.
Alfa- en bèta wel afgebogen dus geladen deeltjes en zijn deeltjes met massa en energie
bestaat uit Ek afhankelijk van hun snelheid.
Alfastraling: kernen van heliumatomen 42He (2 protonen, 2 neutronen). Straling in
materiaal botsen vooral met e en soms atoomkern. Bij elke botsing e
weggeschoten en verliest a-deeltje deel van zijn energie. Ze botsen vaak.
Bètastraling: elektronen 01e. Verliest energie hetzelfde als alfastraling, maar e heeft
kleinere massa dan alfa. E botsten tegen andere e inkomend deeltje volgt een
kronkelende baan door materiaal en afstand tussen botsingen groter dan bij alfa.
Doordringend en ioniserend vermogen
Zowel a en b straling verliest per ionisatie ong 10 eV. Als energie uiteindelijk op is, kunnen
ze niet verder doordringen. Dracht= max. indringdiepte (voor elk materiaal anders).
Ioniserend vermogen= hoe goed straling is in het ioniseren. Doordringend vermogen= hoe
makkelijk straling door stof dringt. B zorgt per afgelegde afstand minder ionisaties dan a B
lager ioniserend vermogen dan a B-straling minder makkelijk te stoppen dus B heeft
groter doordringend vermogen en grotere dracht.
Elektromagnetische straling (zoals gamma) heeft lager ioniserend vermogen dan a en b
hoger doordringend vermogen en dracht. Harde röntgen- en gammastraling zijn nooit
helemaal te stoppen max. dracht röntgenfoto’s mogelijk.
, 2 GEZONDHEIDSEFFECTEN VAN STRALING
Schade door ioniserende straling
Straling veroorzaakt schade aan weefsel door ionisaties. Stralingsdosis (dosis): hoeveelheid
energie van ioniserende straling die per kg materie wordt geabsorbeerd. (zie boek formule).
Radiotherapie: dit schadelijke effect van ioniserende straling wordt gebruikt in zorg. Tumoren
bestralen tumorcellen sterven gezonde cellen repareren schade. Door via verschillende
richtingen de bestralen, wordt schade aan gezond omliggend weefsel beperkt.
Brachytherapie: radiotherapie waarbij bron in lichaam zit.
Ioniserende straling wordt ook gebruikt bij medische beeldvorming (bv. röntgenfoto). Dosis
zo laag mogelijk om schade te beperken. Dit kan via buiten of binnen nucleaire
diagnostiek: radioactieve stof in lichaam. Nucleaire geneeskunde: alle medische technieken
waarbij radioactieve stoffen worden gebruikt.
Dosisequivalent
Equivalente dosis: hoeveelheid schade een bepaald soort ioniserende straling echt geeft.
Alfa hoog. (zie formule). Voor a is WR= 20 en b is WR= 1. Stralingsweegfactor voor andere
straling staan in Binas 27D3.
Effectieve totale lichaamsdosis
Als je wordt bestraalt is dat vaak een deel van je lichaam. Met weefselweegfactor (<1) wordt
het dosisequivalent op een deel van lichaam omgerekend naar effectieve totale
lichaamsdosis Heff (Sv). Die is dus altijd lager dan dosisequivalent. Voor straling die mensen
ontvangen is normen (grenzen) vastgesteld Binas 27D2, voor mensen die met straling
werken zijn die hoger.
Bestraling en besmetting
Bestraling: stralingsbron is buiten lichaam. Dosis beperken door ver vanaf of korte tijd
bestraalt. Mensen die met straling werken hebben dosismeter (mogen niet meer dan 20 mSv
per jaar).
Besmetting: radioactieve bron op de huid of in lichaam persoon zelf is bron geworden.
Besmetting gevaarlijker dan bestraling want lichaam dan continu bestraald en bescherming
niet mogelijk. Hoe erg schade is afhankelijk element (sommige uitgescheden binnen uur,
maar andere opgenomen, zoals jodium en calcium).
Achtergrondstraling
Achtergrondstraling: straling die iedereen oploopt. Afkomstig uit bodem (bv. bouwmaterialen)
en ruimte: kosmische straling. In Nederland per jaar ong. 2 mSv. Hier bovenop krijg je extra
dosis door medische behandelingen en activiteiten. Gezondheidsrisico neemt evenredig toe
opgelopen dosis.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper IsabelHendrickx. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
