15-46
Het bevorderen van de gezondheid door kansen op gezondheid te optimaliseren en de inwerking van
ongunstige factoren op gezondheid te minimaliseren of geheel op te heffen, is nieuwe manier van
kijken naar gezondheid en ziekte.
Klassieke medische benadering: afwezigheid van ziekte en lichaamsgebrek.
Professionele medische benadering: het ontstaan van ziekte kent slechts één oorzaak. Is de oorzaak
aanwijsbaar, dan is een persoon ziek, wanneer niet aanwijsbaar is persoon gezond. Deze benadering
schiet voor veel aandoeningen tekort.
Redenen waarom de klassieke, medische benadering de ziekte onvolledig weergeeft:
- Dergelijke ziekten (kanker) zijn geen infectieziekten. Sluipend verloop, dus niet echte
overgang gezond->ziek.
- Onvoldoende houvast om het begrip gezondheid te definiëren
Biologische benadering: gezonde individuen zijn degenen die zorg dragen voor het voortbestaan van
de soort onder wisselende omstandigheden. Voortdurend sprake van aanpassing van fysiologische
processen en biochemische reacties in het lichaam aan externe omstandigheden.
Psychologische benadering: in staat zijn door de persoon zelf gestelde doelen in het leven te behalen
en hiermee aan belangrijke geestelijke behoeften te voldoen. De benadering is heel persoonlijk en
wordt daarom ook wel de individuele benadering genoemd.
Sociale benadering: persoon is gezond als hij de sociale rollen die de samenleving hem toebedeelt
ten uitvoer brengt. Hier staat het maatschappelijk functioneren centraal.
Humane benadering; een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en sociaal welbevinden en niet
louter de afwezigheid van ziekte of lichamelijk gebrek.
Mens is meer dan zijn lichaam alleen, ook aandacht voor psychische en sociale aspecten. Het
aandacht schenken aan deze drie factoren weerspiegelt een holistisch mensbeeld.
Gezondheid:
- Omvat fysieke, psychische en sociale aspecten
- Bestaat uit de wisselwerking tussen endogene en exogene factoren.
- Kan zowel objectief als subjectief worden vastgesteld
Gezondheidsindicatoren: objectiveerbare en meetbare grootheden
Epidemiologie: wijze waarop ziekte- en sterftepatronen verdeeld zijn over de bevolking. Verschillen
in het vóórkomen van gezondheidsproblemen tussen en binnen populaties in kaart brengen.
Daarnaast ook het bestuderen van relaties tussen het vóórkomen van ziekten en het vóórkomen van
andere verschijnselen.
Etiologische factoren: bepalend voor het ontstaan van een gezondheidsprobleem en gaan dus aan de
ziekte vooraf. (erfelijke aanleg)
Prognostische factoren: een al aanwezig gezondheidsprobleem verergert of stopt. (Riskant gedrag)
Diagnostische factoren: maken duidelijk of er sprake is van een bepaald gezondheidsprobleem; aan
de hand van deze factoren is het mogelijk ziekte op te sporen (moedervlek -> huidkanker)
Cohort; omschreven deel van de bevolking.
Men wil zich krijgen op de gezondheidstoestand van de bevolking. Als men wil weten hoe bevolking
haar eigen gezondheid beoordeelt, spreekt men van onderzoek op populatieniveau.
Epidemiologische breuk: wat komt in welke mate voor bij wie, waar en wanneer.
Om de gezondheid van een bevolking te kunnen beschrijven wordt er gebruik gemaakt van
gezondheidsindicatoren. Die bieden inzicht in de gezondheid en gezondheidstoestand van bepaalde
groepen of populaties. Belangrijke indicatoren: mortaliteit, levensverwachting, ervaren gezondheid,
verloren levensjaren en morbiditeit.
Mortaliteit: geeft het percentage personen weer dat sterft gedurende een bepaalde tijdseenheid.
,Levensverwachting, aantal verwachte levensjaren bij de geboorte. Resterende levensverwachting.
Gezonde levensverwachting (GLV). Geestelijke/lichamelijk/goede gezondheid
Compressie van morbiditeit: het aantal jaren dat mensen met beperking leven sterk gedaald
QALY: QUALITY ADJUSTED LIFE YEARS. Het aantal jaren levensverlenging x kwaliteit van leven tijdens
levensverlening
DALY: disability adjusted life years, een maat voor de ziektelast (burden of disease)
Functiestoornissen meetinstrumenten:
ADL maten. Algemene dagelijkse levensverrichtingen.
SIP (sickness impact profile)
Ervaren gezondheid, beleving van gezondheid staat centraal. General Health Questionnaire (GHQ)
inzicht in psychische gezondheid.
Verloren levensjaren: hoeveel jaren iemand verliest door ziekte of ongeval.
Morbiditeit: ziekte in een populatie. Incidentie: het aantal nieuw optredende ziektegevallen van of
personen met een bepaalde ziekte in een bepaalde tijdsperiode. Prevalentie: totaal aantal personen
of bestaande ziektegevallen op een bepaald moment of in een bepaalde tijdsperiode
Puntprevalentie: hoeveelheid bestaande ziekte gevallen op bepaald moment.
Medische consumptie: gebruik van voorzieningen in de gezondheidszorg.
Belangrijkste doodsoorzaken: coronaire hartziekten, longkanker, beroerte, dementie, hartfalen,
COPD, infecties van de onderste luchtwegen, darmkanker, diabetes en borstkanker.
Ervaren gezondheid kan worden geïnterpreteerd als de kwaliteit van leven in brede zin.
Chronische ziekten kunnen in vier groepen worden bekeken:
- Levensbedreigende ziekten
- Aandoeningen die zich kenmerken door periodiek terugkerende klachten
- Chronische gezondheidsproblemen die progressief verslechteren en invaliderend zijn.
- Chronisch psychiatrische aandoeningen
Multimorbiditeit: meer gezondheidsproblemen tegelijkertijd
Meeste gezondheidswinst is te behalen bij gedragsverandering
52-76
Belangrijkste gezondheidsproblemen in de wereld: infectieziekten, aids en welvaartsziekten.
Gezondheidsbeleid WHO:
Periode 1: aansporen van landen tot samenwerking op gebied van gezondheid. Vooral gericht op
bacteriën en parasieten, verbetering drinkwater.
Periode 2: Verbeteren van gezondheid van individuen door reduceren aandoeningen in bepaalde
landen.
Periode 3: Verbeteren van gezondheid van bevolkingsgroepen door vaccinatie, geboortebeperking en
opleiden gezondheidswerkers
Periode 4: Bewerkstelligen van optimale gezondheid voor alle burgers
Periode 5: Bewerkstelligen van optimale gezondheid voor iedereen met het accent op samenwerking
tussen actoren.
Periode 6: Bewerkstelligen optimale gezondheid door het intensiveren van de gezondheidszorg
voorzieningen.
Alma Alta: primaire gezondheidszorg. Verbeteren onderwijs in beheersen ziekten, bevorderen
voedselvoorziening, goede moeder- kindzorg. Goede gezondheidszorg door immunisatie.
Ottawa Charter: Health for all by the year 2000. De nadruk ligt op health promotion. 5
aandachtsgebieden:
- Ontwikkelen van beleid dat de gezondheid bevordert
, - Ontwikkelen van fysieke en maatschappelijke omgeving die de gezondheid bevordert
- Versterken van ‘community action’
- Ontwikkelen van persoonlijke vaardigheden bij individuen die de kansen op gezondheid
optimaliseren
- Heroriëntatie op gezondheidszorgvoorzieningen
In de health for all strategie twee hoofddoelen:
- Het reduceren van gezondheidsverschillen tussen twee landen
- Het verbeteren van de gezondheid van individuen en het reduceren van aandoeningen.
Empowering patients: patiënten leren hoe zij gezondheidsproblemen kunnen voorkomen, leren
omgaan met chronische ziekten, participatie patiënten bevorderen en hiermee empowerment
bereiken. Het verhogen van de kwaliteit van zorgverlening.
Adherence: therapietrouw
Millienium health goals:
- Uitroeien extreme armoede en honger
- Reductie kindersterfte
- Reductie moedersterfte
- Bestrijding HIV, aids, malaria en andere ziekten
- Bescherming van de leefomgeving
88-90
Public Health: de kunst en kunde van het voorkómen van de ziekte, verlengen van het leven en
promoten van gezondheid door georganiseerde actie van de samenleving.
Het gaat om uitbreiden van de gezondheid.
93-147
Health Field Concept van LaLonde: een model om invloeden op gezondheid een plaats te geven.
Gezondheid en bevorderen van gezondheid staat centraal. Vernieuwend was dat niet uitgegaan werd
van ziekte maar van gezondheid. Er wordt gekeken naar factoren die van invloed zijn op gezondheid
op groepsniveau. Lalonde maakte een inventarisatie van allerlei factoren die invloed hebben op
ziekte en gezondheid en kwam tot een indeling in deelgebieden:
- Intern milieu
- Extern milieu
- Gedrag (dit was het meest vernieuwend)
- Gezondheidszorg
Wij noemen deze gezondheidsdeterminanten.
Endogene determinant: allerlei factoren die zich in het menselijk lichaam afspelen en van invloed zijn
op de gezondheid. Ze worden onderverdeeld in genetische factoren en verworven eigenschappen.
(intern milieu of human biology)
Leefstijl (lifestyle). Invloed die het gedrag van mensen heeft op de gezondheid
Extern milieu: (exogene determinanten)
- Fysieke omgeving factoren buiten het menselijk lichaam (physical environment)
- Maatschappelijke omgeving plaats van mensen in de maatschappij; werk, school, gezin,
sociaal-economische status, etnische achtergrond, sociale omgeving.
Medische zorg en preventie: (health care organisation) verdeeld in medische zorg, preventie en
gezondheidsbevordering, ziektepreventie en gezondheidsbescherming.
HFC ook geschikt om gezondheidsprobleem nader te bekijken.
??VTV model??