Wanneer je deze samenvatting leert, ben je klaar voor de toets van dit hoofdstuk
Wat komt er allemaal aan de orde:
* Eigenschappen doorgeven
* Het zit in de familie
* Soorten veranderen
* Evolutie van de mens
Heel veel succes bij de toets.
H12 Erfelijkheid en evolutie
12.1 Eigenschappen Doorgeven
Hoe komt Dennis aan zijn blauwe ogen?
● Chromosomenpaar: Elk chromosoom komt 2 keer voor. In lichaamscellen zitten 2
chromosomen.
● Fenotype: ALles wat je aan eigenschappen kunt zien bij iemand, voorbeeld zwarte
haren, blauwe ogen, etc.
● Genotype: Informatie van 2 allelen voor een eigenschap, bijvoorbeeld de kleur van je
ogen.
○ Homozygoot: De 2 allelen zijn gelijk voor een eigenschap.
■ Voorbeeld: Moeder heeft blauwe ogen. 2 genotype blauw. Vader heeft
bruine ogen. 2 Genotype bruin.
○ Heterozygoot: De 2 allelen zijn ongelijk voor eigenschap.
■ Voorbeeld: Kind heeft 1 genotype blauw en een genotype bruin.
● Allel: Het zijn eigenlijk de codes voor een bepaalde eigenschap, bijvoorbeeld voor de
kleur van je ogen.
○ Dominant Allel: Dit is de overheersende allel die bijvoorbeeld bepaald welke
kleur ogen je krijgt. Dominante Allelen schrijf je met hoofdletters. Bruin is
dominant.
○ Recessief Allel: Dit is de onderdrukte allel, dus deze kleur ogen wordt het
niet. Recessieve Allelen schrijf je met een kleine letter. Blauw is recessief.
*Hoe ontstaan 3 of meer fenotypen?
● Intermediair fenotype: Dit ontstaat wanneer beide allelen verschillen van elkaar maar
even sterk zijn. Dus geen dominant of recessief.
○ Zwarte kip heeft 2 allelen zwart.
○ Witte kip heeft 2 allelen wit.
○ Grijze kip heeft 1 allel zwart en een allel wit. (DIt is intermediair fenotype).
● Je hebt 6 soorten genotype:
○ Genotype lAlB is bloedgroep AB
○ Genotype ii is bloedgroep O
○ Genotype lAlA is bloedgroep A
○ Genotype lAi is bloedgroep A
○ Genotype lBlB is bloedgroep B
○ Genotype lBi is bloedgroep B.
● Bij Co-dominantie komen de eigenschappen van beide dominante allelen tot uiting.
, 12.2 Het zit in de familie
● Albinisme: Het ontbreken van pigment in huid, haar en ogen. Albino’s komen zowel
bij mensen als bij dieren voor. Dit is erfelijk.
● Erfelijke aandoeningen komen door fouten in de genen, sommige erfelijk
aandoeningen worden bepaald door 1 gen.
● Monogeen: Is een erfelijke aandoening (fout) door een gen.
● PKU (fenylketonurie): Dit is een ziekte die een half jaar na de geboorte zichtbaar
wordt door middel van een verstandelijke achterstand. Bij de geboorte krijgen baby’s
een hielprik om te onderzoeken of een kind PKU heeft. Met een speciaal dieet kan
PKU namelijk voorkomen worden.
● Drager: Wanneer ouders beide een gezond allel hebben die dominant is
(Hoofdletters) en beide ouders een ziekmakend allel hebben (kleine letters). Dan is
de gezonde allel dominant en zijn de ouders wel drager van de ziekte maar hebben
zelf niet de ziekteverschijnselen.
● Erfelijk: Wanneer de ziekmakende allel dominant is, is deze met hoofdletters. De
kans om een allel over te dragen is 50%. Daardoor kunnen aandoeningen vaker in
een familie voorkomen.
● Geslachtsgebonden aandoening: DIt betekent dat het probleem vooral ligt bij alleen
jongens of alleen meisjes (kleurenblindheid is hier een voorbeeld van).
○ Geslachtsgebonden recessieve overerving:
■ Mannen hebben namelijk maar 1 X-chromosoom en vrouwen hebben
2 X-Chromosomen. Wanneer het gen kleurenblindheid op een allel zit.
Is een man dus kleurenblind en een vrouw kan dan dus alleen drager
zijn zonder kleurenblind te zijn.
○ Geslachtsgebonden dominante overerving:
■ Deze aandoeningen komen heel weinig voor. Een voorbeeld is het
syndroom van Alport, een aandoening van nieren, oren en ogen.
● Stamboom: Dit is een schema waarin alle familieleden staan met het fenotype dat ze
voor een bepaalde eigenschap hebben. Wanneer jou ouders beide bruin haar
hebben en jij zelf blond haar kun je dus bij je opa en oma kijken wat ze voor allelen
hebben.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper marmuilwijk. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,49. Je zit daarna nergens aan vast.
