SAMENVATTING SOCIALE
PSYCHOLOGIE
Door Sarah Kerssemeijer en Cheyenne Pols
,Inhoud
Hoofdstuk 1 ............................................................................................................................................. 2
Hoofdstuk 3 ............................................................................................................................................. 8
Hoofdstuk 4 ........................................................................................................................................... 16
Hoofdstuk 5 ........................................................................................................................................... 27
Hoofdstuk 6 ........................................................................................................................................... 37
Hoofdstuk 7 ........................................................................................................................................... 47
Hoofdstuk 8 ........................................................................................................................................... 58
Hoofdstuk 9 ........................................................................................................................................... 71
Hoofdstuk 10 ......................................................................................................................................... 83
Hoofdstuk 11 ......................................................................................................................................... 94
Hoofdstuk 12 ....................................................................................................................................... 101
Hoofdstuk 13 ....................................................................................................................................... 110
1
,Hoofdstuk 1
Samenvatting hoofdstuk 1: inleiding tot de sociale psychologie
1.1 wat is sociale psychologie?
Psychologie = de wetenschap van het gedrag en de psychische processen van het individu.
Sociale psychologie = de wetenschappelijke studie naar de manier waarop gedachten, gevoelens en
gedragingen van mensen worden beïnvloed door de werkelijke of imaginaire aanwezigheid van
andere mensen.
Sociale invloed = het effect dat de woorden, daden of alleen al de aanwezigheid van andere mensen
hebben op onze gedachten, gevoelens, attitudes of gedrag.
Voor de sociaal psycholoog is het begrip ‘sociale invloed’ breder dan de pogingen van de ene
persoon om het gedrag van de ander te veranderen. Ten eerste gaat sociale invloed verder dan
gedrag. Het omvat zowel onze gedachten en gevoelens als onze zichtbare handelingen. Ten tweede
heeft sociale invloed meer uitingsvormen dan alleen de doelbewuste pogingen tot overreding. We
worden gestuurd door de goed- of afkeuring van onze ouders, vrienden, leraren, door hoe we
verwachten dat zij op ons reageren. Soms botsen die invloeden en sociaal psychologen zijn met
name geïnteresseerd in de vraag wat er dan in iemands hoofd gebeurt.
Sociale psychologie, wetenschap en gezond verstand.
Het probleem van mensen vragen waarom ze iets doen, is dat mensen zich vaak niet bewust zijn van
de redenen achter hun eigen reacties en gevoelens. Bovendien worden we niet veel wijzer over
andere, vergelijkbare gebeurtenissen als we op dit soort ‘verklaringen van de koude grond’
vertrouwen.
Empirische methode = op waarneming en/of onderzoek gebaseerde methode voor het toetsen van
hypothesen.
Het uitvoeren van sociaalpsychologische experimenten is een uitdaging, omdat we proberen
voorspellingen te doen over het gedrag van hoogontwikkelde wezens in allerlei complexe situaties.
Hypothese = een als voorlopige waarheid aangenomen maar nog te bewijzen veronderstelling.
Een van de taken van de sociaal psycholoog is het formuleren van gefundeerde veronderstellingen
(hypothesen) over de specifieke situaties waarin hetzij de ene, dan wel de andere uitkomst zal
optreden. Na het opstellen van een hypothese ontwerpt de sociaal psycholoog een experiment dat
gedetailleerd genoeg is om de situaties op te roepen die tot de ene of de andere uitkomst zullen
leiden. Dit vergroot onze kennis over de menselijke aard en stelt ons in staat om accurate
voorspellingen te doen.
Bronnen spreken elkaar vaak tegen en het is moeilijk uit te vinden welke bron nou de waarheid
spreekt. Kennelijk is soms het een waar en soms het ander, al helpt die wijsheid ons ook niet echt
verder wanneer we niet weten onder welke omstandigheden het een vaker waar is en onder welke
omstandigheden het ander.
Een taak van de sociaal psycholoog is onder meer dat hij onderzoekt wat de specifieke
eigenschappen zijn van de omstandigheden waaronder het een of het ander het waarschijnlijkst is.
Andere disciplines, zoals de antropologie en de sociologie, zijn ook geïnteresseerd in de manier
waarop mensen beïnvloed worden door hun sociale omgeving. De sociale psychologie onderscheidt
zich vooral doordat ze zich niet zozeer bezighoudt met sociale situaties in een objectieve betekenis,
maar doordat ze zich in eerste instantie richt op de manier waarop mensen beïnvloed worden door
hun interpretatie, of construct, van hun sociale omgeving.
Construct = de manier waarop mensen de sociale wereld waarnemen, begrijpen en interpreteren.
2
, De sociale psycholoog hecht veel belang aan de manier waarop mensen de sociale wereld
interpreteren. Daarom besteden sociaal psychologen speciale aandacht aan de wortels van deze
interpretaties. Bijvoorbeeld als mensen een interpretatie maken van hun sociale omgeving, zorgen
ze er dan voor dat hun interpretatie hen in een zo positief mogelijk daglicht plaatst of zorgen ze
ervoor dat hun interpretatie zo accuraat mogelijk is, zelfs als ze er daardoor slechter vanaf komen.
Determinant = bepalende factor in een ontwikkeling of toestand.
Sociale psychologie en het verschil met verwante disciplines
De meeste van ons gaan ervan uit dat het uitblijven van een reactie wordt veroorzaakt door een
negatieve persoonlijkheidseigenschap of karaktertrek van de betrokkenen. Sommige mensen zijn
leiders en andere zijn volgers; sommige mensen zijn druk en andere zijn timide; sommigen zijn
sociaal betrokken en anderen zijn zelfzuchtig; sommige zijn moedig en andere laf.
Als persoonlijkheidspsychologen proberen sociaal gedrag te verklaren, concentreren ze zich over het
algemeen op individuele verschillen.
Individuele verschillen = die aspecten van de persoonlijkheid die mensen onderscheiden van
anderen.
Hoewel de inzichten van persoonlijkheidspsychologen onze kennis over het menselijk gedrag
vergroten, zijn sociaal psychologen ervan overtuigd dat je, als je gedrag primair op grond van
persoonlijkheidsfactoren probeert te verklaren, een essentieel onderdeel van het verhaal buiten
beschouwing laat: namelijk de machtige rol van de sociale invloed.
Voorbeeld: Neem Roos, ze is getrouwd met een van mijn collega’s en ik zie haar regelmatig bij
borrels van de faculteit. Tijdens deze feestjes lijkt ze meestal allesbehalve op haar gemak. Ze staat
vaak in haar eentje een beetje achteraf en als iemand haar aanspreekt, heeft ze weinig te zeggen.
Sommige mensen vinden dat ze verlegen is; anderen noemen haar afwezig, afstandelijk, zelfs
arrogant. Het is wel duidelijk waarom ze zo over haar oordelen. Maar ik ben weleens bij Roos thuis
geweest voor een etentje en in die situatie was ze charmant, vriendelijk en levendig, een goed
luisteraar en een boeiende gesprekspartner. Hoe zit dat? Is Roos een verlegen persoon, een arrogant
persoon of een charmant en vriendelijk persoon?
We zijn allemaal in staat tot zowel verlegen als vriendelijk gedrag. Veel interessanter is de vraag
welke factoren in deze twee sociale situaties zo verschillend zijn dat ze zo’n ingrijpend effect hebben
op het gedrag van Roos. Dit is een sociaalpsychologische vraag.
Sociale psychologie is gerelateerd aan andere sociale wetenschappen, zoals de sociologie, economie
en politicologie. Al deze vakgebieden bestuderen de invloed van sociale factoren op het menselijk
gedrag, maar door belangrijke verschillen staat de sociale psychologie apart - met name op
analyseniveau. Natuurlijk is er, doordat de samenleving is opgebouwd uit verzamelingen van
individuele mensen, altijd enige overlap tussen de domeinen van de sociologie en die van de sociale
psychologie. Het grote verschil is dat sociologie zich niet concentreert op de psychologie van het
individu, maar naar de samenleving als geheel kijkt. Het analyseniveau is een groep of sociaal
systeem.
Voor sociaal psychologen is het analyseniveau het individu in de context van een sociale situatie. Een
sociaal psycholoog die bijvoorbeeld wil begrijpen waarom mensen een ander met opzet kwetsen,
richt zich op de psychologische processen die in specifieke situaties agressie oproepen.
Waar het steeds om gaat, is dat de meeste mensen - wanneer we proberen iemands gedrag in een
complexe situatie te begrijpen zonder dat we die situatie volledig doorzien - de oorzaak van dat
gedrag zullen zoeken in de persoonlijkheid van de betrokkene. En dat feit - dat we dikwijls geen
3
