Huidaandoeningen en dermatica | samenvatting
FA-BA305
Werkcollege 1 + audio-opname
Anatomie huid en pathofysiologie eczeem en psoriasis
Functies van de huid
- Temperatuurregulatie
- Voorkomen waterverlies
- Bescherming
o Barrièrefunctie
▪ Tegen infecties, toxische (xenobiotische) stoffen, UV-straling, anti-oxidanten
o Stevigheid
o Isolatie tegen schokken
Huid opbouw
- Epidermis
o Stratum corneum hoornlaag
▪ Belangrijkste barrière tegen indringers
▪ Compacter en minder gehydrateerd bij negroïde
huid; verminderde permeatie voor farmaca
▪ Corneocyten: dode cellen zonder kernen
• Bevatten NMF: natural moisturizing factor
▪ Cornified envelope: corneocyten liggen in cement
van lipidebillagen, omhuld door stevige laag
keratine
• Lipidebillagen voorkomen weglekken NMF
▪ Corneodesmosomen: onderlinge verbinding
tussen corneocyten
• Afbraak corneodesmosomen onder buitenste
laag corneocyten → exfoliatie (loslaten) buitenste laag corneocyten
• Totale huidvernieuwingscyclus: 30 dagen bij psoriasis 2 dagen
o Stratum lucidum
▪ In dikkere huiddelen; handpalmen, voetzolen
▪ Afgeplatte, dik op elkaar gepakte cellen gevuld
met keratine
o Stratum granulosum
▪ Dunne laag
▪ Keratinocyten
• Productie keratohyaliene korrels met
keratine en pro-filaggrine
o Enzymen splitsen pro-filaggrine tot
filaggrine
• Lamellaire lichaampjes (organellen):
uitgescheiden door keratinocyten
o Afgifte enzymen voor afbraak
desmosomen → exfoliatie buitenste
huidlaag
o Stratum spinosum stekelcellaag
▪ Keratinocyten verbonden door desmosomen
▪ Geen celdeling
o Stratum basale
20-6-2021 10:19 1 - 75
, ▪ Levende cellen
▪ Voor continue vernieuwing huidcellen
▪ Melanocyten: bescherming tegen UV-straling
- Dermis lederhuid
o Collageenfibrillen: support en elasticiteit
o Sensorische receptoren: druk, pijn en temperatuursensatie
o Haarfollikels
o Zweetklieren
o Innervatie van bloed- en lymfevaten voor temperatuurregulatie
o pH: 5, anti-microbieel effect
▪ Penetratie van basische farmaca verloopt beter
- Hypodermis
o Subcutane vetlaag
o Adipocyten voor isolatie en schokdemping
NMF: natural moisturizing factor
- Mengsel van eiwitten, aminozuren en vetten (geen eenduidige samenstelling); hygroscopische werking
o Zorgt voor vochtbehoud in huid van ± 10-15%
o Moleculen zijn wateroplosbaar; lang contact van huid met water zorgt voor oplossen en weglekken van
natural moisturizing factors → uitdroging van de huid
- Afbraakproducten van voornamelijk filaggrine
o Filaggrine: filament aggregating protein
o Filaggrine functie: afplatten van corneocyten
- In corneocyten
- Functie
o Behoudt soepelheid van de huid, vermindert mechanische schade
o Vocht in corneocyten activeert hydrolytische
enzymen, voor vernieuwing van de huid
o Ondersteunt barrièrefunctie van het stratum
corneum
Immunologie van de huid
- Aanwezigheid immuuncellen
o Dermis: dendritische cellen, CD4+ T-lymfocyten,
macrofagen, mestcellen
o Epidermis: Langerhanscellen (dendritische
cellen), CD8+ T-lymfocyten
- Subsets van cytokines en T-lymfocyten betrokken bij
verschillende huidaandoeningen
o Constitutioneel eczeem: Th2 subset (IL-4, IL-25)
o Psoriasis: Th17 subset (TGF-β, IL-1β, IL-6, IL-23)
Constitutioneel eczeem Psoriasis vulgaris
Buigzijden ellebogen en knieholtes (binnenkant) Strekzijden ellebogen en knieën (buitenkant)
Rode, jeukende huid Zilvergrijs schilferende, jeukende huid
Psoriasis vulgaris, psoriasis en plaque
Rode, scherp begrensde, verheven plekken met een zilvergrijze schilfering op de strekzijden van de knieën of
ellebogen, het behaarde hoofd en de lumbosacrale regio
Voorkeurslocatie
- Strekzijden ellebogen en knieën
- Behaarde hoofdhuid
- Lumbosacrale regio
20-6-2021 10:19 2 - 75
,Pathofysiologie
- Trigger: infectie of trauma → aanzetten innaat immuunsysteem
o Köbnerfenomeen: 7-14 dagen na verwonding kan op aangedane plek een psoriatische laesie ontstaan
- Erfelijke + omgevingsfactoren
o Beide ouders psoriasis 50% kans voor kind
o Één van ouders psoriasis 10% kans voor kind
o Zonlicht heeft een gunstige invloed
o Geneesmiddelen kunnen psoriasis induceren of verergeren
o Roken en alcoholgebruik geassocieerd met psoriasis
- Epidermale hypoplasie
- Toegenomen keratinocytenproliferatie
- Infiltratie immuuncellen
o Immuunrespons vanuit keratinocyten, activatie dendritische cellen en macrofagen
▪ Inductie inflammatoire cytokinen en chemokinen
▪ Opregulatie selectinen en adhesie-moleculen infiltratie immuuncellen in huid ↑
o Productie IFN-α
- Oppervlakkige vasodilatie en angiogenese
- T-cel gemedieerde immuunrespons
o Proliferatie CD4+ T helper cellen
o Differentiatie Th17 subset
o Verminderde werking regulatoire T-cellen
Etiologie
- Geen aanleg nodig
- Komt weinig voor bij kinderen
- Vooral bij ouderen van middelbare leeftijd
- Gelijke verdeling mannen en vrouwen
- Komt meer voor bij mensen van Kaukasische afkomst
Co-morbiditeiten
- Obesitas
- Diabetes
- Hypertensie
- Myocardinfarct
→ geen onafhankelijke risicofactor, maar circulatie pro-inflammatoire cytokines
Farmacotherapie
- Stap 0: ontschilfering
o Ontschilfering behaarde hoofdhuid
▪ Salicylzuur 10% lanettesmeersel FNA
• Oplossen schilfers
▪ Uitwassen met koolteershampoo
▪ Schilfers uitkammen na verwerken met cetomacrogolzalf of axungia/adeps
suillis/reuzel/varkensvet
o Ontschilfering lichaam
▪ Salicylzuur 10% vaselinelanettecrème FNA
- Indifferente middelen: cetomacrogolzalf, vaseline-lanette crème, koelzalf
o Doel: verhogen vochtigheidsgraad van de huid
o Zalf/crème blokkeert waterverlies uit huid om NMF te verhogen
- Belangrijk: voorkeur patiënt voor hoge therapietrouw
o ’s Ochtends: crème niet zichtbaar, cosmetische voorkeur
o ’s Avonds: zalf
o Op behaarde hoofdhuid: emulsie of lotion makkelijker aan te brengen en beter uitwasbaar
20-6-2021 10:19 3 - 75
, - Lokaal
o Corticosteroïden
▪ Binding intracellulaire receptor → translocatie naar
kern → dimerisatie → binding aan promotor
▪ Binding aan co-activator met intrinsieke
histonacetyltransferase (HAT) activiteit
▪ Acetylatie histonen
▪ Stimulatie transcriptie anti-inflammatoire eiwitten
o Vitamine D-analogen
▪ Inhibitie celproliferatie
▪ Stimulatie differentiatie epidermale keratinocyten
= normalisatie stratum corneum
o Calcineurineremmers; tacrolimus, ciclosporine
▪ Inhibitie calcium-afhankelijke signaaltransductie in T-lymfocyten
▪ Inhibitie transcriptie en synthese pro-inflammatoire cytokines
- Systemisch
o Acitretine
▪ Vitamine A analoog
▪ Normaliseert epidermale celproliferatie, differentiatie en verhoorning
▪ Werkingsmechanisme onbekend
o Methotrexaat
▪ Foliumzuur-antagonist
• In combinatie met foliumzuur, niet
op dag van MTX zelf
• Voorkomt levertoxiciteit;
vermindert stijging leverwaarden
ALAT en ASAT
▪ Inhibitie omzetting AICAR → FAIRCAR
in purine-synthese
▪ Accumulatie AICAR
▪ AICAR remt AMP deaminase en
adenosine deaminase
▪ Accumulatie AMP binnen cel
▪ AMP buiten cel omgezet tot adenosine
• Binding A2 receptor
o Inhibitie
lymfocytenproliferatie
o Inhibitie productie TNF, IL-8 en IL-12
o Stimulatie secretie IL-6 en IL-10
• Binding A3 receptor
o Inhibitie secretie TNF, IL-12, IFN-γ
o Ciclosporine
▪ Inhibitie calcium-afhankelijke
signaaltransductie in T-
lymfocyten
▪ Inhibitie transcriptie en synthese
pro-inflammatoire cytokines
o Dimethylfumaraat
▪ Interactie met glutathion →
intracellulair glutathion ↓
▪ Inhibitie NF-κB gemedieerde
transcriptie van pro-
inflammatoire cytokinen
o Biologicals
20-6-2021 10:19 4 - 75
