Colleges verpleegkunde
De samenvatting van de college’s uit KBS 4, 5, & 6
KBS 4:
College 1: Trends in gezondheid
Gezondheid/ziekte. Het verandert continue. Er sterven op dit moment meer mensen aan te
veel eten dan aan te weinig eten en gaan meer mensen dood aan zelfmoord dan aan vermoord
worden. Het is te moeilijk te beschrijven door:
• Dynamische begrippen
• Socio-cultureel gebonden
• Persoonsgebonden
Perspectief van gezondheid:
• Bestaansproblemen: ontstaan voor of tijdens de ziekte
• Gezondheidsproblemen: voortkomen uit de ziekte
• Interactieproblemen: afstemming verpleegkundige/ patiënt/ mantelzorger
Er wordt veel gesproken over gezondheid. Mensen zijn hier veel mee bezig en speelt daarom
ook een belangrijke rol in het leven van de meeste mensen.
De meest voorkomende ziektes op volgorde van grootste naar kleinste is: lonkkanker,
dementie, coronaire hartziekte, beroerte, hartfalen, COPD, infecties op luchtwegen, dikke
darmkanker, borstkanker en diabetes. Mensen hebben het meest last van psychische
stoornissen. Roken, overgewicht en weinig beweging zijn de grootste oorzaken van het krijgen
van ziekten.
Feiten:
• Levensverwachting blijft stijgen, maar minder hard dan de afgelopen 10 jaar.
• Aantal mensen met een chronische ziekte stijgt, beperkingen blijven stabiel.
• Meeste ziektelast door psychische stoornissen, hart- en vaatziekten en kanker.
• Ongunstige sociale en fysieke omgeving dragen bij aan ziektelast maar…
• Omgeving kan ook lijden tot meer gezondheid
• Sociaaleconomische verschillen in gezondheid zijn groot en neme niet af.
• Nadruk op maatschappelijke participatie ter bevordering van gezondheid, maar…
• Mantelzorg heeft soms negatieve effecten op de gezondheid.
Eerstelijnszorg:
• Van ‘zorg en ziekte’ naar ‘gedrag en gezondheid’
• Wijkgericht werken
• Combineren van wonen, welzijn en zorg
• Nadruk op eigen kracht en verantwoordelijkheid van burgers.
• E health en domotica
• Individualisering en vermaatschappelijking van de zorg met kritische, geïnformeerde
patiënten vraagt om meer steun van zorgverleners;
• Meer diversiteit van zorgvragers (de multiculturele samenleving)
1
, • Marktwerking en concurrentie in het zorgaanbod
• Investeren in preventie wordt lonend door het in één hand leggen van regie en
financiering
4 perspectieven op de volksgezondheid:
• Op en top gezond
• Heft in eigen handen
• Iedereen doet mee
• Gezonde welvaart
Universele, primaire preventie = richt zich op het voorkomen van gezondheidsproblemen.
VB: bewegen is belangrijk om osteoporose te voorkomen. Mevr. Groenen (75) brengt elke
ochtend de post rond in het bejaardentehuis.
Selectieve, geïndiceerde en secundaire preventie = gaat om vroege opsporing van ziekte
(secundaire) risicogroep (selectieve) indicatie voor gezondheidsproblemen (geïndiceerde)
VB: Borstkankeronderzoek
Zorg gerateerde, tertiaire preventie = richt zich op mensen die al ziek zijn. Optimaliseren van
de gezondheidssituatie.
VB: Diabetes
Verpleegkundige huisartsenpraktijk:
• Veel observaties
• Verpleegtechnische handelingen
• Gezondheidsvoorlichting- en opvoeding
• Gezondheidspromotie, preventie
• Vooral begeleiding van de patiënt
- Omgaan met ziekte/ behandeling
- Bevorderen/ aanleren zelfredzaamheid
Doelgroepen: (vaak mensen die moeten leren om met hun ziekte om te gaan)
• Diabetes mellitus type 2
• Astma
• COPD
• Cardio Vasculair Risico Management
• Begeleiding stoppen met roken
• Ouderenzorg
• vrouwenspreekuur
Dit zijn vaak:
• Chronische ziekte
• Progressieve ziekte
• Leefstijl adviezen
• Tijdrovende begeleiding
• Geprotocolleerde zorg door taakdelegatie
2
,College 2: Wat is gezondheid?
Als je naar de CANmed’s rollen kijkt. Kijk je naar het begrip ‘gezondheidsbevorderaar’. Twee
kernbegrippen die hierbij een grote rol spelen zijn:
• Preventief gericht analyseren
• Gezond gedrag bevorderen
Een beetje uitleg bij deze plaatsjes: links zie je een plaatje van de bevolking in Nederland en
de leeftijd daarbij. Het groene vlak is 1997 en de zwarte lijn is de schatting van 2050. Er vindt
dus een grote verschuiving plaats. Het rechter plaatje zie je de kosten die daarbij gepaard
gaan.
Het Health Field Concept van LaLonde:
• Endogene (biologische factoren)
• Fysieke omgeving
• Maatschappelijke (sociale) omgeving
• Leefstijl
• Medische zorg & preventieve
Verschuiving van gezondheid
• Vroeger: hygiëne (klassieke benadering), collectieve maatregelen
• Nu: nadruk op preventieve van risicogedrag (holistische benadering), individuele
maatregelen
• Toekomst: geletterdheid, opleiding, migratie, welvaar, verkeer, prestatiedruk,
voedingsindustrie
Definitie gezondheid = “gezondheid is het vermogen om zich aan te passen en een regie te
voeren in het licht van sociale, psychische en emotionele uitdagingen van het leven. Dit concept
beschrijft gezondheid als dynamisch begrip waarin flexibiliteit en zelfregie centraal staan en
waarbij gezondheid geen stabiel eindpunt is” Machteld Huber (WHO)
3
, Mensen met meer problemen en een lage SES/ armoede hebben meer belemmering in de
gezondheid. Ook is bewezen dat armoede je IQ verlaagd met 13 punten. Dit gaat over
bevolkingsgroepen. Een wijkverpleegkundige heeft hier vaak mee te maken. Hij of zij zorgt
voor het ondersteunen van zelfmanagement met als doel het behouden of verbeteren van het
functioneren in relatie tot kwaliteit van leven, gezondheid en ziekte.
CANmed’s rollen wijkverpleegkundige
• Zorgverlener: versterken zelfmanagement van mensen in hun sociale context
• Communicator: communiceert op maat met zowel gemeente als cliënten en hun
omgeving
• Samenwerker: opbouw netwerk in wijk zowel voor formele als informele contacten
• Reflectieve beroepsbeoefenaar: inschatten van grenzen stellen op verschil tussen
verantwoordelijkheid cliënt en zorgverlener
• Gezondheidsbevorderaar: beïnvloedt leefstijl, bevordert gezond gedrag
College 3: Intervention mapping stap 1
Veranderen naar?
• Toename levensverwachting
• Langer gezond leven
• Minder verschil gezondheid mensen
Sociale beoordelingstheorie
• Accepteren wie de cliënt is.
• Hierbij heb je het over goede samenwerking, communicatie, gemeenschappelijk doel
en een positieve verwachting over de toekomst.
Je kan gedragsverandering te weeg brengen door het gebruik maken van systematiek en
gedragsmodellen. Bijv. stappenplan (intervention mapping), ASE-model, stages of change.
Intervention mapping is eigenlijk hetzelfde als een verpleegplan op stellen alleen doe je dit
soms op een andere manier en gebruik je er andere standaarden voor.
Stap 1: analyse van het gezondheidsprobleem.
• Wat is het gezondheidsprobleem?
• Wat is de relatie tussen het gezondheidsprobleem en gedrag?
• Wat is de relatie tussen het gezondheidsprobleem en de omgeving?
• Welke gedragsdeterminanten bepalen de intentie en het (gezondheids)gedrag?
Om stap 1 te voltooien moet je onderzoek doen naar het probleem. Hiervoor gebruik je de
epidemiologie. Dit is:
• De verdeling van het gezondheidsprobleem onder de bevolking
• De relaties tussen het voorkomen van het gezondheidsprobleem en het voorkomen
van andere verschijnselen. Bijv. als mensen overgewicht hebben, hebben ze dan ook
een hoge bloeddruk?
Ook worden de gezondheidsindicatoren onderzocht, o.a.:
• Mortaliteit van het gezondheidsprobleem (sterfte)
4