Samenvatting Aardrijkskunde 3VWO uit de Geo 9e editie van Hoofdstuk 6 NATUURKRACHTEN IN NEDERLAND. Uitgewerkt zijn paragraaf 1 "Dynamiek op de wadden", paragraaf 2 "Sporen uit de ijstijd", paragraaf 3 "De wadden in het Holoceen", paragraaf 4 "Ruimtegebruik in het waddengebied" en paragraaf 5 "Delfs...
§ 6.1 Dynamiek op de wadden
Getijstromen
Waddeneilanden: Texel, Vlieland, Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog
Omvang waddengebied: drie landen (Nederland, Duitsland, Denemarken).
Het Nederlandse deel bestaat uit:
- de Waddeneilanden
- de Waddenzee
- een smalle kuststrook van de aangrenzende provincies
Noord-Holland, Friesland en Groningen.
Dé natuurkracht in het waddengebied: water de Waddenzee
stroomt elke 24 uur twee keer vol (vloed) en leeg (eb). Dat is
het getij. Het tijdsverschil tussen vloed en eb is gemiddeld 12
uur en 25 minuten.
De Waddenzee is gevormd door water en wind.
De Waddenzee is een ondiepe binnenzee vrijwel geheel
omsloten door land (Nederland, Duitsland en Denemarken). De vloedstroom komt
vanuit het westen. Na ongeveer zes uur gaat er een minder sterke ebstroom de
andere kant op: van oost naar west. Eén keer in de twee weken is het springtij:
extra hoogwater.
Vloed Periode van opkomend water zee loopt vol
Eb Periode van afgaand water zee valt droog
Getij De dagelijkse beweging van opkomend en afgaand water
Binnenzee Zoutwatergebied dat (bijna) geheel is omsloten door land
Springtij Extreem hoog water (bij volle en nieuwe maan) 1 x in de 2 weken
De Waddenzee
De Waddenzee bestaat uit verschillende onderdelen.
1. Zeegaten = de toegang tot de open zee vanuit een rivier, zeearm of
binnenzee door de schurende werking van de getijstromen 30 tot 40 m
diep)
2. Geulen = zijtak van een zeegat in de Waddenzee die altijd onder water staat
5 tot 10 m diep; zijn altijd gevuld met water. In het water zweven veel
deeltjes, licht (bijv. klei) en zwaardere (bijv. grof zand) deeltjes deze
zwevende deeltjes noemen we slib. Door de snelle stroming in de geulen
bezinken zwaardere slibdeeltjes.
3. Wadplaten = hoog opgeslibde plaat in Waddenzee die bij eb droogvalt.
Stilstaand water waarbij bij overgang tussen eb en vloed ophoging met
lichtere slibdeeltjes.
4. Prielen = kleine droogvallende geul op wadplaat. Ze vallen bij eb droog.
,Het wantij is de plek ten zuiden van een eiland. Ze liggen op de plek waar
vloedstromen vanuit twee zeegaten samenkomen. Er is weinig stroming, dus veel
bezinking en daardoor een goede plek om te wadlopen.
Zo’n 90% van het sediment in de Waddenzee is fijn zand. De rest bestaat uit klei en
slechts 1% is grof zand.
Zeegat Toegang tot de open zee vanuit een rivier, zeearm of binnenzee
Geul Zijtak van een zeegat in de Waddenzee die altijd onder water staat
Slib Zwevende deeltjes in het water
Wadplaat Hoog opgeslibde plaat in een Waddenzee die bij eb droogvalt
Priel Kleine droogvallende geul op een wadplaat
Sediment Afzettingsmateriaal als dit materiaal wordt afgezet, heet dat
sedimentatie
Wantij Ondiepe plek in de Waddenzee waar de vloedstromen uit 2 zeegaten
bij elkaar komen
Een waddeneiland
De meeste waddeneilanden (Texel, Vlieland, Terschelling, Ameland en
Schiermonnikoog) liggen evenwijdig aan de kust door de Waddenzee zijn ze
gescheiden van het vasteland.
Op de kop en aan de staart liggen enorme zandbanken. De zandbanken veranderen
steeds van plek door veranderingen in golven, getijstromen en zandaanvoer
opbouw en afbraak = dynamiek van het waddengebied.
STAART
KOP
, Langs de hele Noordzeekust van de eilanden liggen:
brede zandstranden
daarachter duinen
‘nat’ strand overstroomt bij vloed
‘droog’ strand overstroomt alleen bij extra hoog water
Op de hogere, droge delen van het strand ontstaan lage duintjes die na verloop van
tijd uitgroeien tot een duinenrij. Dit proces herhaalt
zich, waardoor een breed duingebied ontstaat.
Stap 1: door de wind waait het zand op
Stap 2: het blijft liggen achter een obstakel
Stap 3: strandduintjes groeien aanern tot duinenrij
Stap 4: aan zeekant gebeurt hetzelfde weer bij
voldoende aanvoer van zand
Breed duingebied met:
Jonge duinen: Oude duinen:
- hoger - lager
- dichter bij zee - verder van zee
Aan de waddenkant van het eiland ligt een kwelder: een
begroeid stuk land dat direct aan zee grenst en alleen bij hoge
vloed overstroomt. Ze worden opgehoogd door laagjes slib die
het water achterlaat. Een slenk voert het water af naar zee.
Kwelders: zijn NU beschermde natuurgebieden.
Vroeger waren kwelders: landaanwinningswerken op het vasteland. Slib bezonk
in rustig water. Door indijking (inpoldering) schoof de kustlijn telkens zeewaarts op.
Duinen Door de wind opgeworpen heuvels van zand
Kwelder Een begroeid stuk land dat direct aan zee grenst en
alleen bij hoge vloed overstroomt
Slenk Waterloop op een kwelder. Wordt ook wel kreek
genoemd
Landaanwinningswerken Het winnen van land op zee door meer slib te laten
bezinken in rustig water achter lage dammetjes van
palen, takken en grond
B13 Landkaarten
Landkaarten: algemeen beeld van het aardoppervlak met steden, wateren, bergen,
wegen, spoorlijnen en bodemgebruik.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper svaes11. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
