Een goede samenvatting over hoofdstuk 7 van geschiedenis; de tijd van pruiken en revoluties. De samenvatting is 10 pagina, begrippen dik gedrukt, handige pijltjes voor uitleg en opsommingen. Ook worden er jaartallen behandeld en staan de kenmerkende aspecten erbij.
Paragraaf 7.1 ‘de verlichting’
KA: Rationeel optimisme en ‘verlicht denken’ werd toegepast op alle terreinen van de
samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen
De wetenschappelijke revolutie uit de 17e eeuw werd gevolgd door een algemene revolutie
in het denken die de verlichting genoemd wordt. Ontwikkelde mensen meenden dat
wetenschap en verstand de mensheid hielpen om vanuit ‘de duisternis’ naar ‘het licht’ te
komen. Er ontstond optimisme over de mogelijkheid om met het verstand, de rede, alles te
begrijpen en te verbeteren.
- Duisternis = onwetendheid, domheid en intolerantie
- Licht = kennis, inzicht en verdraagzaamheid
Rationalisme zou leiden tot algehele vooruitgang, niet alleen in wetenschap en techniek,
maar het recht, de politiek en zelfs het menselijk geluk.
Aanhangers van de verlichting vonden dat vrijheid een voorwaarde was om vooruitgang te
boeken. Het ging daarbij om de vrijheid om zelf te denken en om met elkaar van gedachten
te wisselen.
De verlichting begon eind 17e eeuw in Engeland en Nederland omdat:
- Er was in verhouding met andere landen veel vrijheid
- Er verschenen boeken die in andere landen verboden waren
Desondanks sloeg in de 18e eeuw de beweging over naar landen zoals Duitsland,
Frankrijk en Amerika.
In de hele westerse wereld raakte de verlichting in de mode bij ontwikkelde mensen. Zelfs
vorsten. Overal ontstonden verlichte leesclubs en andere genootschappen waarin mensen:
- Discussieerden
- Ideeën uitwisselden
- Samen onderzoek deden
Parijs werd het belangrijkste centrum van de verlichting. Rijke dames stelden hun huis open
voor verlichte denkers. Daar kwamen dus bekende verlichtingsfiguren bijeen. Zoals:
- Rousseau (politieke denker)
- Montesquieu (politieke denker)
- Diderot (filosoof)
- D’Alembert (filosoof)
De laatste politieke denkers begonnen vol optimisme in 1751 aan de uitgave van de
Encyclopédie (= verzamelde kennis).
- Doel = ze wilden de mensheid vooruithelpen door kennis uit de hele wereld
toegankelijk te maken. Met kennis was rationalisme beter toepasbaar.
- In 1772 stopten ze en bestond deze encyclopedie uit 28 delen over de meest
uiteenlopende onderwerpen.
1
, De kritiek op godsdienstige intolerantie was een belangrijk onderdeel van de verlichting.
Volgens verlichte denkers bewezen de godsdienstoorlogen tot welke ellende godsdienstig
fanatisme leidde.
Frederik de Grote vond dat alle religies gelijke rechten moesten hebben. Ze kunnen immers
niet bewijzen dat de een gelijk had en de ander niet. Daarentegen was Voltaire fel tegen
godsdienstige bekrompenheid en bijgeloof, die volgens hem vooral door de katholieke kerk
werden verspreid. Voltaire was geen atheïst maar een deïst.
Een deïst is iemand die gelooft dat een opperwezen de wereld ooit heeft geschapen, maar
vanaf dat moment ging de wereld volgens vaste natuurwetten zijn gang. Er werdt niet meer
ingegrepen. Voltaire zei dat de verschillen tussen goed en kwaad bij mensen van nature
bekend, de kerk zou dus niet nodig zijn. Hij pleitte voor een het absolutisme met vrijheid van
denken i.p.v. de macht v.d. kerk.
In de 18e eeuw waren de samenlevingen vol ongelijkheid want adel en geestelijkheid hadden
allerlei voorrechten. Niet iedereen had daar moeite mee:
- Voltaire vond dat wel best want hij zei dat toch niet iedereen zelf wilden nadenken.
- Volgens anderen waren de sociale verhoudingen in strijd met de rede. Zij stelden dat
alle mensen verstand hadden gekregen en dus ook gelijke rechten moesten hebben.
- Na 1760 meenden steeds meer verlichte denkers dat verschillen, die niet gebaseerd
waren op prestaties, moesten verdwijnen. Sommige vonden zelfs dat mannen en
vrouwen gelijke rechten moesten hebben.
Verlichte denkers ontwikkelden ook nieuwe politieke ideeën. Met rationalisme en
optimisme vroegen ze zich af hoe de politieke situatie kon worden verbeterd. Het was de
taak van de overheid om de natuurlijke rechten, waarop ieder mens aanspraak kan maken,
te beschermen. Tot die mensenrechten behoorden het recht op:
- Leven
- Vrijheid
- Bezit
In een rechtsstaat stond de overheid volgens Locke niet boven de wet, maar moest ze zich er
net als iedere burger aan houden. De burgers mogen bestuurders vervangen als die niet
meer hun instemming hebben. Locke was tegen het absolutisme.
Locke en Rousseau meenden dat de soevereiniteit afkomstig was van het volk en dat
regering, parlement en rechters het gezag moeten uitoefenen in de naam van het volk. Deze
volkssoevereiniteit noemde Rousseau ‘de algemene wil’. Deze wil was belangrijker dan de
wil en de belangen van de individuen. Rousseau vond dat de mens de volkssoevereiniteit aan
het parlement moest overdragen.
Rousseau was in vergelijking tot Locke al meende hij wilde namelijk niet alleen de rechten,
maar ook de wil van de mens beschermen. Het leek echter nog lang niet op een hedendaags
democratie
2
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper svmstoetzer. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,49. Je zit daarna nergens aan vast.
