In periode 2 van leerjaar 1 van de opleiding Social Work krijg je sociale psychologie. Deze samenvatting is gemaakt van de colleges en het boek. Ook kan je hier een begrippenlijst vinden van alle hoofdstukken die je moet kennen. Om te kijken of je de stof beheerst heb ik oefenstellingen voor je gem...
Sociale psychologie
H3 Sociale cognitie: hoe we denken over de sociale
wereld
Automatisch denken
schema’s
worden snel, moeiteloos en onopzettelijk toegepast; kortom ze zijn een vorm van automatisch
denken.
- Mentale structuur om kennis en informatie te verzamelen op basis van thema’s.
- Woorden en beelden activeren schema’s.
- Ze sturen zo onze interpretatie van het ‘hier en nu’.
Syndroom van Korsakov: verliezen van het vermogen om nieuwe herinneringen te vormen.
Gevolgen van schema’s:
- Schema’s zijn gebaseerd op persoonlijke ervaringen, indrukken en kennis van een
onderwerp.
- Schema’s kunnen hetzelfde onderwerp hebben bij mensen maar andere inhoud.
- De inhoud van de schema’s die actief worden bepalen de beleving van een persoon.
- Schema’s zijn belangrijk als we geconfronteerd worden met informatie die op verschillende
manieren geïnterpreteerd kan worden.
Toegankelijkheid van schema’s
Er zijn twee soorten toegankelijkheid. Ten eerste kunnen sommige schema’s blijvend toegankelijk
zijn door eerdere ervaringen. Ten tweede kan een schema tijdelijk toegankelijk zijn, omdat het
bijvoorbeeld gerelateerd is aan een doel dat we op dat moment hebben of door recente ervaringen.
- Priming = het proces waarbij recente ervaringen de toegankelijkheid van een schema,
kenmerk of concept vergroten. Het bereidt je voor op bepaalde kenmerken. Daardoor ligt
het meer voor de hand dat je deze kenmerken gebruikt om een nieuwe gebeurtenis te
interpreteren. Zelfs als een nieuwe gebeurtenis niets te maken heeft met de gebeurtenis die
de priming veroorzaakt. Een gedachte kan pas als primer fungeren, oftewel invloed
uitoefenen op onze indruk van de sociale wereld, als die zowel toegankelijk als toepasselijk
is.
- Cultuur is bepalend voor het internaliseren van bepaalde schema’s.
- Selffulfilling prophecy = Op het moment dat je een verwachting hebt van iets/iemand kan dit
je gedrag sturen waardoor er uitkomsten ontstaan die overeenkomen met de verwachtingen
die je op voorhand had. Overtuigingen (schema’s) verwachtingen gedrag
uitkomsten en weer opnieuw. Pygmalion effect = positieve selffulfilling prophecy. Is alles
behalve een bewuste, opzettelijke handeling het is een vorm van automatisch denken.
Welk doel we nastreven, kan een automatische keuze zijn. Je kunt verschillende mogelijkheden
bewust tegen elkaar afwegen, maar vaak blijkt ons onderbewuste de keuze voor ons te maken. Voor
een deel baseert ons onderbewuste zich daarbij op uitganspunten die onlangs zijn geactiveerd of
geprimed. Eenmaal geactiveerde, maar nog niet voltooide doelen blijken ons automatische denken
te blijven beheersen. Dit wordt het Zeigarnikeffect genoemd.
,Beoordelingsheuristieken
Een andere vorm van automatisch denken is de toepassing van specifieke regels en snelle aannames
wanneer we over de sociale wereld denken. Deze snelle aannames zijn meestal bijzonder nuttig maar
kunnen ook tot verkeerde veronderstellingen leiden.
Heuristiek = de snelle beslisregels die mensen gebruiken om snel en efficiënt te kunnen oordelen.
1) Beschikbaarheidsheuristiek
De heuristiek die een oordeel baseert op het gemak waarmee je je iets voor de geest kunt
halen. Het probleem is dat iets wat je je gemakkelijk voor de geest kunt halen, niet per se
typerend is voor het gehele plaatje, hetgeen kan tot foute conclusies leiden. Mensen
gebruiken deze heuristiek ook als ze een oordeel moeten vellen over zichzelf of anderen.
2) Representativiteitsheuristiek
Een mentale aanname die we gebruiken om iets te classificeren op grond van de mate
waarin het lijkt op een karakteristiek geval. Mensen concentreren zich te veel op de
individuele kenmerken van wat ze waarnemen en te weinig op de basisfrequentie (regelmaat
waarmee leden van verschillende categorieën in de populatie voorkomen) .
3) Anker en correctie heuristiek
Een mentale aanname waarbij mensen een getal of waarde als beginpunt gebruiken en
vervolgens onvoldoende op dit ankerpunt corrigeren. Ankerwaarden kunnen ons op drie
manieren beïnvloeden:
I) Als we een beginpunt bepalen halen we op selectieve wijze informatie die
daarmee in overeenstemming is uit het geheugen. Het beginpunt vergroot de
toegankelijkheid van gedachten die daarmee overeenkomen
II) Als we de beïnvloeding proberen te voorkomen door vanuit de ankerwaarde
te corrigeren. Het beginpunt blijft invloed uitoefenen. Mensen corrigeren tot
ze bij een waarde uitkomen die ze wel plausibel achten. Ze blijven daarbij
echter te veel hangen bij de waarde waarmee ze begonnen.
III) Priming. De ankerwaarde vormt in dit geval de primer die ertoe leidt dat bij
mensen getallen, of maten, opkomen die erop lijken.
Hardnekkigheid van weerlegde schema’s
De bevinding dat de opvattingen die mensen hebben over zichzelf en de sociale wereld aanhouden,
ondanks bewijzen van het tegendeel (perserveratie-effect). Onze opvattingen kunnen dus
vasthoudend zijn, zelfs als we dat niet willen en zonder dat we ons bewust zijn van het gebrek van
logica erbij. Het is echter niet altijd zo dat we informatie over het tegendeel negeren. Opvattingen na
ontkrachtend bewijs kunnen juist ook geheel omslaan (bestraffingseffect). Een verklaring hiervoor
kan zijn dat mensen overschatten in welke mate hun opvatting op grond van de nieuwe informatie
moet worden bijgesteld en daardoor te veel doorschieten naar de negatieve kant. Dit treed pas op
als het gaat om onterechte positieve informatie.
Cultuur
De cultuur waarin wij opgroeien, beïnvloedt onze denkwijzen op verschillende fundamentele
manieren. De cultuur beïnvloed ook de automatische denkwijzen die mensen ontwikkelen en die hen
moet helpen om hun sociale omgeving te doorgronden. Dit geldt niet voor alle denkprocessen.
Onbewust denken en het denken in schema’s zijn universele verschijnselen. Het gaat met name om
de wijze waarop mensen de wereld waarnemen en opvatten.
, Analytische denkstijl = concentreren zich op de kenmerken van objecten en besteden geen aandacht
aan de omgeving of de context waarin deze objecten zich bevinden.
Holistische denkstijl = concentreren zich op de context, in het bijzonder op de wijze waarop objecten
zich tot elkaar verhouden.
Gecontroleerd denken
Dat wordt gedefinieerd als het denken dat bewust, opzettelijk en uit vrije wil plaatsvindt en dat
inspanning vereist. Mensen schakelen dit soort denken meestal naar believen aan of uit en zijn zich
volledig bewust van wat ze denken. Verder kost dit soort denken inspanning, in de zin dat het
mentale energie vergt.
Hoe gecontroleerd is gecontroleerd denken?
De bewuste gedachten wat leidt tot het gedrag is een consequentie van een onbewust proces. Soms
overschatten we de mate van controle die we hebben en soms onderschatten we de hoeveelheid
controle die we hebben. Mensen die geloven dat ze een vrije wil hebben heeft als gevolg dat ze zich
goed gedragen omdat ze denken dat ze controle over hun gedrag hebben. Daar staat tegenover dat
mensen die denken dat er geen vrije wil bestaat immoreel gedrag gaan vertonen. Ze hebben toch
geen controle over hun gedrag dan kunnen ze net zo goed toegeven aan de impuls.
Tegenfeitelijk denken = mentaal veranderen we een bepaald aspect van het verleden, zodat we ons
een voorstelling kunnen maken van hoe de situatie had kunnen zijn. Deze “wat als” gedachten
kunnen veel invloed hebben op onze emotionele reacties op gebeurtenissen. Het stilstaan bij hoe
zaken anders hadden kunnen lopen, helpt bij het verklaren van verbanden tussen gebeurtenissen.
Het biedt inzichten die kunnen helpen je voor te bereiden op toekomstige gebeurtenissen.
Tegenfeitelijk redeneren is bewust en kost inspanning het is echter niet altijd opzettelijk of vrijwillig.
Gedachteonderdrukking = de poging om alle gedachten over iets wat we zo snel mogelijk willen
vergeten te vermijden. Het ironische is dat als mensen hun best doen om ergens niet aan te denken
maar ze wel moe of afgeleid zijn, de kans groot is dat deze gedachten ongecontroleerd naar boven
komen.
H4 sociale perceptie: hoe we andere mensen begrijpen
Sociale perceptie
De manier waarop we ons een indruk vormen van andere mensen en hoe we conclusies over hen
trekken.
Attributietheorie
Het onderzoek naar hoe we bepalen wat de oorzaak is van andermans gedrag.
Attributie = beschrijven van de manier waarop mensen de oorzaken van hun eigen en andermans
gedrag verklaren.
- Interne attributie = persoon als oorzaak.
- Externe attributie = omgeving als oorzaak.
Fundamentele atttributiefout (correspondence bias) = men is geneigd om de mate waarin menselijk
gedrag wordt bepaald door interne, dispositionele factoren te overschatten en de rol van situationele
factoren te onderschatten.
Oorzaak hiervan is perceptuele saillantie = We richten onze aandacht meer op mensen dan op de
situatie omdat de situatie moeilijk waarneembaar is.
Tweeledig proces van attributie: eerst interne attributie. Bij voldoende tijd/energie nuanceren we de
interne overschatting door omgevingsfactoren mee te nemen.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Sannedv. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.
