College aantekeningen
Constitutioneel Recht
- Instelling
- Tilburg University (UVT)
Uitwerkingen van alle hoor- en werkcolleges
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 45 pagina's
Voorbeeld 4 van de 45 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Voorbeeld van de inhoud
INLEIDING CONSTITUTIONEEL RECHTALGEMENE INFORMATIE OVER HET VAK
Het tentamen bestaat uit twee onderdelen: een onderdeel met meerkeuzevragen (50%), vooral gericht op
kennis en toepassing van de stof en een gestructureerde open essay-vraag (50%), waarmee de vaardigheid in
het formuleren van juridische argumenten wordt getoetst.
HOORCOLLEGE 1: INLEIDING CONSTITUTIONEEL RECHT
Algemene definities van het publiekrecht
Wetgeving: Regering & Staten-Generaal (wet in formele zin – art. 81 Gw)
Bestuur: Regering, Koning en ministers, Staatssecretarissen, Gedeconcentreerde
bestuursorganen (bijv. Belastinginspecteur)
Colleges van advies: Raad van State (afdeling Advisering), Algemene Rekenkamer en Kiesraad
Rechtspraak: Hoge Raad, Gerechtshoven en Rechtbanken (Afdeling Bestuursrechtspraak van de
Raad van State, Centrale Raad van Beroep en College van Beroep voor het
bedrijfsleven)
Regelgeving: Centraal niveau (Algemene Maatregel van Bestuur, Minsteriele regeling)
Decentraal niveau (Provinciale verordening, Gemeentelijke verordening,
noodverordening burgermeester)
Lege ferenda Zoals het recht zou moeten zijn
INLEIDING
Het publiekrecht bestaat voornamelijk uit procedureel recht oftewel formeel recht. Procedureel recht
beschrijft de procedures. Binnen het publiekrecht kan een onderscheid worden gemaakt tussen drie verschillen
soorten recht, namelijk: strafrecht, constitutioneel recht en bestuursrecht.
Definitie constitutioneel recht
Constitutioneel recht ziet voornamelijk op de organisatie van de staat en de verhouding tussen burgers en de
overheid.
Welke organen zijn, onder welke voorwaarden, bevoegd tot het stellen van in de (Nederlandse) rechtsorde
geldende rechtsnormen?
- Geschreven en ongeschreven regels
Beginselen van de democratische rechtsstaat
Grondwet en Staat, ‘organieke wetten (wetten aangenomen met een gewone meerderheid, die
betrekking hebben op de werking van de organen en dus de organisatie van de staat, en waarvan
de totstandkoming in de Grondwet is voorgeschreven) en constitutionele gewoonten
Privaatrecht: juridische gelijkheid en gelijkwaardigheid van partijen
Publiekrecht: overheid kan eenzijdig rechtsgevolgen vaststellen
Overheid: feitelijke handelingen en rechtshandelingen
Kenmerkend: publiekrechtelijke rechtshandelingen (handeling die ertoe ziet om een rechtsgevolg
te creëren) via eenzijdig bindende besluiten
Pagina 1 van 45
,ONTWIKKELING RECHTSTAAT EN DEOMOCATIE
Theocratische staatsopvatting
- Θεός (god) en κρατειν (bestuur)
- Vorst/soeverein regeert in naam van God
- Princeps legibus solutus est (de vorst is niet gebonden aan de wet)
Natuurrecht
- Onveranderlijke, uit natuur voortvloeiende rechtsbeginselen
- Beperken bevoegdheden van vorst
- Ten behoeve van algemeen belang, anders recht op verzet tegen tiran
Feodale staat
- Vorst heeft militaire macht en financiële middelen nodig
- Vorst (leenheer) geeft in ruil domeingoederen aan leenmannen/vazallen
- Wederzijdse rechten en plichten
- Codificatie van gewoonterecht/natuurrecht
Model van de absolute staat
- Reactie op godsdienstoorlogen
- Bodin: absolute soevereiniteit
Niet van andere machten afhankelijk
Bevoegdheid tot scheppen nieuw recht
Klassieke liberale rechtstaat
- Locke
Mensen als individuen met burgerlijke vrijheden
Geven deel van natuurlijk vrijheid op aan staat in maatschappelijk contract
Machtenscheiding
- Montesquieu
‘De l’esprit des lois’ (de mens is geneigd tot machtsmisbruik)
- Rousseau
Contrat social
Volonté générale
Beginselen van de klassieke liberale rechtstaat
1. Legaliteitsbeginsel
Alle overheidsoptreden dat inbreuk maakt op de vrijheid van burgers moet berusten op een wettelijke
grondslag (wet in formele zin of Gw) en worden uitgeoefend binnen de grenzen van het recht.
Vrijheid = hoofdregel; beperking = uitzondering
Beperkingen in positief recht (nauwkeurig beschreven worden)
‘wet’: eisen aan oorsprong (wetgevend orgaan) + inhoud (rechtszekerheid- en gelijkheid)
Pagina 2 van 45
, 2. (Horizontale) machtenscheiding: algemeen
Rechtsbeginsel: waarborgt vrijheid burgers via verdeling overheidsmacht over meerdere
overheidsambten
Locke (1632-1704) en Montesquieu (1689-1755)
3 functies: wetgevende, uitvoerende (bestuur) en rechtsprekende functie
Verkiezingen voor TK > regering verantwoording schuldig aan wettelijke macht door (politieke)
ministeriële verantwoordelijkheid (art. 42, lid 2 GW)
Vertrouwensregel als sanctie: minister(sploeg) waarin Tweede Kamer geen vertrouwen heeft,
moet aftreden (tenzij regering besluit de Kamer te ontbinden)
Rechterlijke macht controleert toepassing van wetten en regelgeving (rechtsprekende functie is
de enige functie die bij 1 instantie ligt)
In NL is geen strikte machtenscheiding maar; checks and balances
- Samenwerking: formele wet komt bijvoorbeeld tot stand door samenwerking Staten Generaal en
regering (art. 81 Gw)
- Uitvoerende macht: zelfstandige bevoegdheid tot materiële wet- en regelgeving via Algemene
Maatregelen van Bestuur (vastgesteld middels koninklijk besluit - art. 89 GW)
- Controle: de Staten Generaal controleert op de regering op de ministeriële verantwoordelijkheid
Nb: de verticale machtenscheiding is de machtenscheiding tussen hogere en lagere overheden zoals provinciale
staten en gemeente
3. Grondrechten
Primaat van individu en zijn rechten
Initieel: beschermen tegen overheidsinmenging
Evolutie: klassieke (burgerlijke en politieke) > sociale, economische en culturele
Beperkingen (door formele wetgever) = uitzondering > beperkingsclausules
Meergelaagdheid: Grondwet, EVRM en Handvest van de grondrechten van de EU
4. Rechterlijke controle
Uitwerking van machtenscheiding, legaliteitsbeginsel en grondrechten
Locke: niemand rechter in eigen zaak
Onafhankelijk rechter, benoemd door regering (art. 117 Gw)
Toename van controle rechtmatigheid publiekrechtelijk handelen in 20 e eeuw:
- Legaliteitsvereiste en geen strijd met grondrecht
- Algemene beginselen van behoorlijk bestuur
- Rechtstreeks werkende verdragsbepalingen en Unierechten
Pagina 3 van 45
, Democratiebeginsel
Gelijkheid voor de wet
Representatieve democratie o.b.v. algemene, directe verkiezingen
Terugdringen rol Koning
Regering onder controle van parlement: politieke ministeriële verantwoordelijkheid (1848) en
vertrouwensregel (1868)
Rechtstreekse verkiezing TK (1848) o.b.v. census (alleen personen die belasting mochten betalen
die mochten stemmen)
1917: algemeen mannenkiesrecht + lijstenstelsel met enkelvoudige voorkeurstem en evenredige
vertegenwoordiging (= toebedeling zetels aan partij evenredig aan uitgebrachte stemmen) i.p.v.
districtenstelsel met meerderheidsstelsel
1919: algemeen vrouwenkiesrecht
De kiesdeler in Nederland is het aantal uitgebrachte stemmen / aantal zetels = 0,66% (ongeveer
als je iets van 50.000 stemmen haalt dan krijg je een zetel in de Tweede Kamer)
Democratische rechtstaat
Actief en passief kiesrecht (actief = stemmen en passief = het recht om gekozen te worden)
Politieke grondrechten (bijvoorbeeld vrijheid van meningsuiting)
Pluriforme media (er moeten meerdere mediastations zijn om propaganda te voorkomen)
Openbaarheid van bestuur en besluitvorming
Sociale rechtstaat
Beschermende, stimulerende en herverdelende sociaal-economische maatregelen:
minimumvoorwaarden voor reële gelijkheid van kansen
Verzorgingsstaat (vooral na WOII)
Participatiestaat
Bijvoorbeeld raadgevende referendum
Pagina 4 van 45
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper markschut. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 48756 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 15 jaar dé plek om samenvattingen te kopen