College aantekeningen
Rechtsfilosofie A
- Instelling
- Tilburg University (UVT)
Uitwerkingen van alle hoor- en werkcolleges + tentamenvoorbereiding
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 55 pagina's
Voorbeeld 4 van de 55 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Voorbeeld van de inhoud
RECHTSFILOSOFIE AMODULE 1 – DE AARD VAN HET RECHT
WEEK I: NATUURRECHT
Dubbele taak van de rechtsfilosofie:
I. Conceptuele analyse:
- Wat is het recht?
- Wat is de rechtsstaat?
II. Normatieve analyse:
- Is een bepaalde wet rechtvaardig?
- Welk mensenrecht zou zwaarder moeten wegen wanneer er twee
botsen?
- Waarom is het gerechtvaardigd om mensen te straffen bij
overtredingen?
Natuurrecht (Antigone)
- Universeel
- Hoger recht
- Van nature gegeven (God, de menselijke rede)
- Wil positief recht geldig zijn > overeenstemming natuurrecht!
Rechtspositivisme (Creon)
- Geen noodzakelijk verband tussen het gestelde recht en moraliteit
- Geldend recht is simpelweg dat wat door legitieme overheid gesteld
is
De tekst in vogelvlucht
- 90: Geeft de definitie van ‘wet’
- 95.2: Menselijke wetten zijn alleen wetten voor zover zij van de wet
van de natuur afgeleid zijn. Wijken zij af van natuurwet => geen
wetten, maar verdorvenheid van de wet
- 96.4: Op welke wijze kunnen wetten onrechtvaardig zijn?
- 96.6: Mogen we de wet ongehoorzaam zijn?
Definitie van wet
Een wet is “een bepaalde
- Afgekondigde
- Ordening van de rede
- M.b.t. het gemeenschappelijke goede
- En afkomstig van hem die de zorg voor de gemeenschap heeft”
Verschillende soorten wetten:
- Eeuwige wet: Gods ordening van de kosmos
Page 1 of 55
, - Natuurlijke wet: Eeuwige wet voor ons, voor zover wij deze kunnen
kennen
- Menselijke wet: Positieve wetten
- Goddelijke wet: Openbaring (Bijbel)
Wetten kunnen op drie wijzen onrechtvaardig zijn – want tegengesteld aan het
gemeenschappelijke goede – zijn:
1. Onrechtvaardig doel: Bestuurder niet door gemeenschappelijk goede
gemotiveerd maar door hebzucht en eer => tirannie
2. Onbevoegde autoriteit (maker): Bestuurder maakt wet die haar
bevoegdheid te buiten gaat
3. Ongelijke lasten (vorm): Lasten van wet ongelijk over gemeenschap
verdeeld
“Dergelijke wetten zijn meer daden van geweld dan wetten”
4. Tegengesteld aan het goddelijke goede: Wetten die dwingen tot afgoderij
bv.
“iedere wet (is) tot het gemeenschappelijke welzijn van de mensen geordend en
in zoverre bezit zij de kracht en de aard van wet. Voor zover zij hierin evenwel
tekortschiet, heeft zij geen bindende kracht”
Welbeschouwd, zijn onrechtvaardige wetten niet eens wetten!
Lex iniusta non est lex
Maar dan binden ze ons ook niet!
“Lex (wet) komt immers van ligare (binden), omdat zij tot handelen bindt”
Conceptuele analyse => normatieve claim
Dus, mogen we onrechtvaardige wetten ongehoorzaam zijn?
Als wij niet verplicht zijn onrechtvaardige wetten te gehoorzamen, dan is het
toegestaan ze te overtreden.
Uitzondering
“tenzij soms om schandaal of onrust te vermijden, omwille waarvan de mens
zelfs afstand moet doen van zijn recht”
Maar ook een algemene plicht om wet te gehoorzamen!
- Echte wetten zijn gericht op het gemeenschappelijke goede
- => Algemene plicht om wet te gehoorzamen
- Maar in specifieke gevallen kan volgen van wet het
gemeenschappelijke goede schaden
- Wetgever kan dat, per definitie, niet hebben beoogd =>
ongehoorzaamheid OK!
Page 2 of 55
,STUDIEVRAGEN WEEK 1
1. Kun je, volgens Thomas van Aquino een onrechtvaardige wet nog wel een wet
noemen?
B Nee, natuurlijk niet. Een wet is per definitie gericht op het
gemeenschappelijk goede en een onrechtvaardige wet doet daar juist
afbreuk aan. Een onrechtvaardige wet is dus eigenlijk niet echt een wet,
want het schaadt het gemeenschappelijk goede.
2. Mag je volgens Thomas van Aquino, soms in strijd met de letter van de wet
handelen?
C. Ja. De wetgever schrijft algemene wetten voor en kan nooit alle
gevallen voorzien waarop de wet van toepassing zal zijn. Het kan dus
voorkomen dat een wet die in het algemeen het gemeenschappelijk
goede dient, in een specifiek geval hier juist afbreuk aan doet. In dat
geval mag je in strijd met de letter van de wet handelen.
3. Hoe zou Thomas van Aquino het handelen van Antigone beoordelen?
Volgens Thomas van Aquino is een onrechtvaardige wet geen wet. Wetten zijn bindende voorschriften; ze
leggen ons bepaalde plichten op. Wanneer een voorschrift eigenlijk niet eens een wet genoemd kan worden –
omdat het voorschrift onrechtvaardig is – dan ontbeert het dus ook de bindende kracht die typisch is voor
wetten. Hieruit concludeert Thomas van Aquino dat wij niet verplicht zijn om onrechtvaardige wetten (die dus
niet echt wetten zijn) te gehoorzamen.Thomas geeft verder aan dat wetten op verschillende wijzen
onrechtvaardig kunnen zijn. Een van de wijzen waarop een wet onrechtvaardig kan zijn is in het bijzonder
relevant voor de casus van Antigone: een wet kan onrechtvaardig zijn doordat het strijdig is met het goddelijke
goede. Dit is het geval wanneer wetten gedrag voorschrijven dat direct ingaat tegen de voorschriften van de
goddelijke wetten (zoals we die, in het geval van Thomas, uit de Bijbel kennen).Eén interpretatie van Antigone
is dat koning Creon een wet uitvaardigt die onrechtvaardig is, omdat deze iets verbiedt wat de goden juist
gebieden: koning Creon verbiedt het begraven van Polyneices. Deze wet van koning Creon is dus strijdig met
het goddelijke goede en derhalve onrechtvaardig, zouden we met Thomas kunnen stellen. Onrechtvaardige
wetten zijn niet echt wetten en dus hoeven wij ze ook niet te gehoorzamen. Antigones handelen (het begraven
van haar broer tegen het decreet van Creon in) kan dan ook gerechtvaardigd worden met een beroep op het
werk van Thomas van Aquino.
Page 3 of 55
, WEEK II: NATUURRECHT
Gustav Radbruch
- 1921 – 1923: Minister van justitie in de Weimar republiek voor de SPD.
- Prof. op verschillende Duitse universiteiten
- In 1932: “Rechtsphilosophie”
- In 1933: Hitler aan de macht en Radbruch mag geen les meer geven
- In 1945 begon hij weer met lesgeven
- In 1946: kwam oudere werk na de oorlog uit
Wat is recht?
Antwoord rechtswetenschappers
- Inductie (beginnen bij de feiten ‘op de grond’ => algemene regel)
(Bijvoorbeeld zwaartekracht)
- Concept van het recht afleiden uit juridische ‘fenomenen’ (fiscaal recht, contractenrecht,
strafrecht, enz.)
- Wat hebben al die juridische fenomenen gemeen? => Concept ‘recht’
- Niet voldoende! Wat maakt dat we iets als recht herkennen?
- = > De Recht
De vroege Gustav Radbruch
- We zien samenhang maar weten niet wat wezenlijk is
- We herkennen bepaalde dingen (teksten, bordjes, uitspraken etc) als juridisch omdat ze
voldoen aan het concept van het recht. We hebben dus eerst het concept, dan de herkenning
van juridische ‘dingen’.
Dus: Rechtsfilofische aanpak is nodig
Deductief: Concept van recht wordt niet uit juridische dingen afgeleid maar uit de ‘idee van het recht.’
Idee van recht (bestaat uit 3 a prior’s van het recht) – voorafgaand aan
- Rechtvaardigheid als gelijkheid
- Doelmatigheid (purposiveness)
- Rechtszekerheid (Legal certainty)
De vraag is hoe deze noties samenhangen
1. 1e a priori van het recht – Rechtvaardigheid als gelijkheid
Page 4 of 55
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper markschut. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 48756 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 15 jaar dé plek om samenvattingen te kopen