Samenvatting Nederlands literatuur – Dautzenberg
Hoofdstuk 1: Middeleeuwen
Par 1: Historische achtergrond ( 500-1500)
In de tijd van ….. (welke keizer) groeide het Frankische rijk?
- Karel de Grote (768-814)
Hoe werd dit enorme gebied bestuurd?
- Dit gebied werd bestuurd d.m.v. het feodale stelsel ook wel genoemd het leenstelsel. De koning (leenheer) gaf
gebied te leen aan de adel (leenmannen). Deze leenmannen (vazallen) bestuurden het gebied in zijn naam en
mochten de opbrengsten houden, als tegenprestatie beloofden zij hem trouw en hielpen het rijk verdedigen.
In de 9e eeuw viel het rijk uiteen in twee delen, hoe ontwikkelde die delen zich?
- Het westelijke deel ontwikkelde zich in de 13e eeuw tot het centraal geregeerde koninkrijk Frankrijk.
- Het oostelijke deel bleef tot aan het einde van de 19 e eeuw versnipperd in kleine vorstendommen, die samen het
Duitse rijk vormden.
De samenleving in de Vroege Middeleeuwen had 3 hoofdkenmerken, welke?
- Theocentrische (theos = god): Priesters waren zeer belangrijk, omdat zij konden lezen en schrijven. God stond
centraal, 1e stand priesters. (1e hoofdkenmerk)
- Ridderlijke karakter: 2e stand was adel. Belangrijke stand in de samenleving. (2e hoofdkenmerk)
- Burgerlijke: steeds machtigere burgers, 3e stand = stedelijke burgerij. Zij deden aan handel en nijverheid.
(3e hoofdkenmerk)
Vroege Middeleeuwen (500-1000);
- De Germanen bouwden een nieuwe beschaving,
- Dankzij de kerk bleef veel van Romeinse cultuur bewaard,
- Priesters hadden het onderwijs in handen,
Hoge Middeleeuwen ( 1000-1300);
- Ontstonden de eerste steden in West-Europa,
- 3e stand ontstond, stedelijke burgerij (handel en nijverheid)
- zelfstandigheid v/d burgers werd vastgelegd in stadsrechten,
- Gotische kathedralen en eerste universiteiten,
- en het begin van de literatuurgeschiedenis
Late Middeleeuwen (1300-1500);
- burgerij steeds machtiger,
- 3e hoofdkenmerk het Burgerlijke,
- leenstelsel verdween en maakte plaats voor de ‘nationale staat’,
- Naast Vlaanderen kwam nu ook Brabant naar voren als centrum van economie en cultuur.
Par 2: Beeldende kunst en muziek
Waarvoor diende kunst de mens op te wijzen, in de middeleeuwen?
- Kunst wijste de mens op het goddelijke en om hen bewust te maken van de vergankelijkheid van het aardse leven.
Daarom diende het niet alleen voor ontspanning, maar bevatte het ook steeds een les. Kunst is ook theocentrisch.
In de bouwkunst en schilderkunst waren verschillen te zien tussen het Romaanse en het Gotische, wat waren die
verschillen?
- Romaanse bouwkunst (900-1200): kathedralen: ronde bogen, massieve muren met kleine vensters en zware
steunberen, soberder.
- Romaanse schilderkunst: bestaat uit wandschilderingen in kerken en uit miniaturen (illustraties in boeken)
- Gotische bouwkunst (1150-1500): kathedralen: veel luchtiger gebouwd, hoge spitse bogen en gewelven, grote
ramen en vaak luchtbogen. Rijk gedecoreerd met beeldhouwwerken.
- Gotische schilderkunst: grote schilders (Bondone, Jan van Eijck), schilders uit de Nederlanders, onrealistische
karakter schilderijen. Niet bekommeren om perspectief, juiste anatomie, historische juistheid van tafereel.
Het 2e hoofdkenmerk ridderlijke vind je ook terug in de middeleeuwse kunst en cultuur, hoe uitte dit zich?
- Dit uitte zich door de bouw van talrijke kastelen, in de schilderkunst in het uitbeelden van dappere ridders.
, In de loop van de 13e eeuw kwam ook het 3e hoofdkenmerk, het burgerlijke karakter naar voren in de kunst, hoe?
- In de steden verrezen gotische stadhuizen, de gilden bouwden gildehuizen en de rijke kooplieden lieten een portret
maken van hun gezin.
Middeleeuwse kunst is verbonden met de kerk. Wat was de officiële kerkelijke muziek? En wat kan je erover vertellen?
- Gregoriaanse muziek ( genoemd naar paus Gregorius de Grote rond 600)
- Dit zorgde voor internationale eenheid in de gezangen van de liturgie
- Het Gregoriaans is eenstemmige vocale muziek, zonder instrumentale begeleiding, voor koor en solist. Later begon
men ook meerstemmige gregoriaanse gezangen te componeren.
- Vanaf de 11e eeuw gebruikten ze de notenbalk
Wat kan je vertellen over de vroege wereldlijke muziek?
- Was ook eenstemmig, maar had wel instrumentale begeleiding van bijvoorbeeld: een luit (soort gitaar), vedel
(soort viool) of schalmei (soort fluit).
- In de loop van de 13e eeuw: componeerde ze de eerste meerstemmige liederen
- Vanaf de 14e eeuw: gingen de componisten/schrijvers zich organiseren in gilden, zoals de Meistersinger in
Duitsland.
- De belangrijkste componist uit de middeleeuwen was de Franse priester Guillaume de Machaut met zijn bekendste
werk de vierstemmige Messe de Notre Dame.
Par 3: literatuur en taal
Tot eind van de 11e eeuw schreef men in West-Europa allen in het Latijns, hoe noemen ze deze taal ook wel?
- De taal van de geleerden, dus van de priesters.
Daarnaast was er een literatuur in de volkstalen, vanaf de 11 e eeuw begon men deze volkstalen ook op te schrijven,
daardoor ontstond de West-Europese literatuurgeschiedenis rond 1100.
De middeleeuwse letterkunde was niet bedoeld om te lezen, maar om naar te luisteren. Hoe werden de
schrijvers/componisten genoemd? En hoe brachten zij dit ten gehore?
- Troubadours, hun teksten werden ten gehore gebracht door rondtrekkende jongleurs of minstrelen.
Wat is het verschil tussen een minstreel en een troubadour?
- Een minstreel voerde teksten uit en de troubadour schreef ze.
Wanneer was de uitvinding van de boekdrukkunst en door wie?
- Ca. 1450 en door Johannes Gutenberg
Hoe noemden ze de boeken die gedrukt werden van ca. 1450 tm 1500?
- Wiegendrukken of incunabelen genoemd. Ze lijken nog veel op handschriften.
- Na 1500 gingen de boeken steeds meer lijken op de huidige boeken. Poëzie werd proza.
Wat is het oudste gedrukte boek ter wereld?
- Gutenberg Bijbel van 1455
Wat is de betekenis van perkament en plagiaat?
- Perkament= dunne huis die als papier werd gebruikt / plagiaat= het stelen van andermans werk.
Wat is gemeenschapskunst?
- Middeleeuwse teksten behoren tot de gehele gemeenschap en men beschouwt ze niet als het geestelijk eigendom
van een individu.
Er was in de middeleeuwen geen eenheidstaal, zoals nu het Nederlands. Elke schrijver schreef in zijn eigen dialect, zoals
Vlaams, Brabants of Hollands. Zij gebruikte de term Diets, wat betekende dit?
- overkoepelende term voor de verschillende dialecten die men in de Nederlanden sprak, ook wel Middelnederlands
genaamd.
Par 4: de ridderroman
Wat zijn ridderromans?
- Dat zijn berijmde verhalen die zich afspelen in adellijke kringen.
