Neurofilosofie hoorcollege 1
Leerdoelen:
1. Inzicht verkrijgen in het vrije-wil debat
2. De verschillende posities en argumenten in het vrije-wil debat kritisch kunnen onderzoeken
door middel van filosofische vaardigheden
3. Voorbeelden geven van manieren waarop de filosofie neurowetenschappelijk onderzoek kan
verbeteren
Dick Swaab : ‘Wij hebben het idee dat wij vrij zijn, dat wij alles kunnen beslissen, en dat is natuurlijk
niet zo’
(Hersenonderzoeker)
Daniel Dennett : ‘Geen vrije wil? Bizar!. Jullie hebben hier Dick Swaab en Victor Lamme. Ze komen
voor in mijn schurkengalerij van wetenschappers die ernaast zitten’.
(Filosoof)
Victor Lamme : ‘Ons brein bepaalt wat we doen, daarom zijn we makkelijk te manipuleren en weet
een hersenscan beter wat we willen dan dat we dat zelf weten’.
(Neurowetenschapper)
Victor Lamme en Dick Swaab : De vrije wil bestaat niet.
- Wij zijn ons brein : alle kenmerken van ieder individu liggen vast in de hersenen
- Onze huidige kennis van het brein leidt tot de conclusie dat we geen vrije wil hebben
- Het brein is een computer: veel van onze handelingen doen we onbewust
- Dan hebben we er geen controle over, dus zijn ze niet uit vrije wil
- Het bewustzijn is een kwebbeldoos, de vrije wil bestaat niet
De aanpak van filosofen:
1. Alles in de wereld gebeurt volgens deterministische wetten.
Deterministische wetten: Natuurwetten van oorzaak en gevolg
2. Vrije wil is de mogelijkheid om anders te handelen dan deze wetten
3. Vrije wil bestaat
,Libertarianisme:
- We hebben een vrije wel, dus daarom zijn we niet gedetermineerd (1,2,3)
- We voelen ons vrij
Hard determinisme:
- Determinisme is waar, dus er is geen vrije wil (1,2,3)
- Alle gebeurtenissen worden veroorzaakt door gebeurtenissen daarvoor, zodat alles wat
gebeurt, niet anders had kunnen gebeuren
Filmpje 1: Determinisme vs. Vrije wil
Oedipus: Het leven is dus van te voren al bepaald en dus bestaat de vrije wil niet.
Libertarian free will = Het geloof dat sommige menselijke acties uit vrije wil zijn
Hard determinisme = Het geloof dat alle gebeurtenissen worden veroorzaakt door gebeurtenissen in
het verleden op zo’n manier dat er niets anders kan gebeuren dat wat er is gebeurd.
Libertarians:
The principle of alternate possibilities = Het principe zegt dat een actie alleen vrij is als de agent,
degene die de actie uitvoert, een andere keuze had kunnen maken. (stelling 2).
Hierdoor kan je niet beide standpunten houden over libertinisme en determinisme
Maken onderscheid tussen:
1. Event causation = Geen fysiek event kan voorkomen zonder een voorafgaand fysiek event
2. Agent causation = Een agent, die wordt gestuurd door gedachten, kan een hele ketting van
causaliteit starten die niet voorkomt uit iets anders.
a. Ze kunnen dus zelf wat doen, maar waar komt deze beslissing vandaan om iets te
doen?
i. Moeilijk te onderbouwen. -> Libertijnen zeggen dat je zo vrij voelt dat het
wel zo moet zijn.
Determinisme zegt dat er geen opties zijn, alles wordt veroorzaakt door eerdere gebeurtenissen. Een
agent kan nooit wat anders doen, dus zijn niet vrij. Het verschil tussen de oorzaken van menselijk
acties en die van fysieke acties (raken van een bal) is dat onze acties hebben heel veel onzichtbare
oorzaken die gebeuren in onze hersenen.
Belief + Desire + Temperament = Action
Als je één van deze onderdelen verandert krijg je een andere actie
Baron D’Holbach : Geen enkele actie van ons is vrij. Het is allemaal een resultaat van wat er vooraf
ging, inclusief alles wat we doen. Er is dus een oorzaak.
Beschreven door Reductionisme = Alle delen van de wereld, en die van onze ervaring,
kunnen terug worden getraceerd, of terug gebracht, naar één los ding.
Mentale staten = Hersen staten = Biologische staten = Fysieke staten = Deterministisch
Wanneer je niet precies weet door welke factor de actie komt, maar in theorie zou je ze kunnen
uitsluiten als je genoeg weet over de beliefs, desire en temperament wat in iemands hersenen
omgaat.
Je kunt niet anders reageren en voelen dat dan dat je op een bepaald moment doet.
,Samenvatting:
1. Principe van alternatieve mogelijkheden : Een handeling is vrij als de handelende persoon
anders had kunnen handelen
2. Problemen libertarianisme:
a. Waar komen ‘vrije’ keuzes en handelingen vandaan? Zijn ze random?
b. Waarom zouden de wetten die gelden voor het hele universum niet op ons van
toepassing zijn?
c. Klopt met onze intuïtie, maar er zijn geen goede argumenten
3. Problemen hard determinisme:
a. Waarom voelt het dan alsof we een vrije wil hebben?
i. Onzichtbare oorzaken in ons brein: overtuigingen + verlangens +
persoonlijkheid = handeling
b. Geen ruimte voor morele verantwoordelijkheid
Compatibilisme :
- We hebben een vrije wil én we zijn gedetermineerd, dus we moeten vrije wil anders
definiëren (1,2,3)
Filmpje 2: Compatibilism
- Het universum opereert met wetten en dat het verleden de toekomst bepaalt. Ze denken
ook dat er wel wat anders gezegd kan worden over menselijke acties, want sommige zijn
echt vrij. -> soft determinisme. Hier komt de determinatie uit onszelf
!! De actie is gedetermineerd, maar wanneer de oorzaak zelf-gedetermineerd of intern is, is het
een actie die vrij is.
- Hier heb je wel morele verantwoordelijkheid
Harry Frankfurt: Iemand kan moreel verantwoordelijk zijn voor acties waaronder je bij dezelfde
omstandigheden geen andere keuze had kunnen maken. = Frankfurt casus
Als je de externe en interne problemen niet kan scheiden dan is misschien het antwoord dat acties
soort van vrij zijn. Hoe vrij ze zijn hangt dan af van hoeveel interne en externe factoren en hoeveel
controle we hierover hebben.
Patricia Churchland : We kunnen niet anders dan mensen verantwoordelijk houden voor hun acties.
Behalve als ze echt oncontroleerbaar zijn zoals niezen, maar je hebt controle over waarover je niest.
In plaats van te vragen of je vrij bent, kun je beter vragen ‘hoeveel controle heb ik?’. Hoe
meer controle je hebt hoe meer verantwoordelijk je bent voor je acties.
Je kunt wel meer controle krijgen over de jaren zoals met naar de wc gaan of om slechte gewoontes
te doorbreken.
Tegenargument:
- Libertarianisme = Dat je iets doet door een interne oorzaak zorgt ervoor dat onze acties nog
steeds niet helemaal vrij zijn.
, Samenvatting:
Compatibilisme is een middenweg tussen determinisme en libertianisme. Alles is gedetermineerd,
maar sommige handelingen zijn toch vrij.
- Betekenis van ‘vrij’:
o Interne oorzaak (vs. Externe oorzaak) : springen in plaats van geduwd worden
o Frankfurt: Kiezen in lijn met wat je wilt/ wie je bent
o Churchland : Mate van controle bepaalt of je keuze vrij is of niet
Frankfurt cases: Principe van alternatieve mogelijkheden is geen noodzakelijke voorwaarde voor
morele verantwoordelijkheid
(vrijheid wordt geassocieerd met iets anders kiezen dan je wilde, verantwoordelijkheid gaat meer
over of je gestraft kan worden voor de keuze die je maakt)
Je kan alleen op democraten stemmen, maar je bent verantwoordelijk voor je keuze omdat
je koos wat je wilde kiezen. Zelfs al kon je niet iets anders kiezen.
Je had maar één keuze, maar omdat de schakelaar al in lijn was met wat je wilde kiezen ben
je toch verantwoordelijk
Churchland: Je hebt gradaties in vrije wil en controle.
Problemen:
- Hoeveel controle moet je hebben om van een vrije keuze te kunnen spreken?
- Herformuleren probleem vaak in termen van ‘morele verantwoordelijk’ in plaats van vrije wil
De aanpak van neurowetenschappers:
- Ze gaan onderzoeken of vrije wil bestaat of niet
- Libet: Hij stopte een proefpersoon in een hokje en die mocht zelf bedenken wanneer hij op
een knopje drukte. Ook moest hij op de klok kijken en hij moest onthouden waar de wijzer
stond op het moment dat hij de beslissing nam om op het knopje te drukken. Ondertussen is
met EEG de hersenactiviteit gemeten. Je kon dus vergelijken wat er in het brein gebeurde
met wanneer dat de persoon rapporteerde dat hij op het knopje ging drukken.
o Resultaat: 200 ms voor het drukken zegt de persoon ik wil gaan drukken. 300 ms
voor de beslissing staat op de EEG hersenactiviteit die aangaf dat iemand op het
knopje wilde gaan drukken = readiness potential in de motor cortex.
- Soon : Ze hebben het experiment herhaald maar dan in de MRI scanner. Ze vonden dat 9 s
voor de beslissing om op het knopje te drukken zag je dat al in de hersenactiviteit of iemand
met links of rechts ging drukken.
Lamme & Swaab vs. Dennett
Daniel Dennett:
- Wat bedoelen we precies met vrije wil in ons dagelijks leven
- Redeneringen van Lamme en Swaab zijn niet consistent
Waar zijn ze het over eens?
S -> Wij zijn ons brein, alle kenmerken van ieder individu liggen vast in de hersenen
L -> Het brein is een computer, veel van onze handelingen doen we onbewust
