Recht & Ethiek
Kennisclips, reader, cheatsheets en boek
Kennisclips week 1
Grondwet = verzameling huisregels voor Nederland. De basiswet waaruit alle
andere wetten in Nederland zijn opgebouwd en hoe we de politiek organiseren.
- In 1818 bedacht door Willem I.
- De koning is onschendbaar, Mark Rutte draagt verantwoordelijkheid voor
het doen en laten van de koning.
Bij elk recht dat een mens heeft, geldt dat je de wet niet mag overtreden.
De grondwet regelt wat de verhouding is tussen overheid en burgers. Beide
partijen hebben rechten, welke zijn opgeschreven in de 142 artikelen van de
grondwet.
- De artikelen staan niet op volgorde van belangrijkheid.
- Let op: Regels uit Internationale verdragen gaan boven de grondwet.
Aan het begin van de grondwet staan de grondrechten, deze gelden voor
iedereen.
- Artikel 1: de overheid moet haar onderdanen gelijk behandelen in gelijke
gevallen. (Er mag niet gediscrimineerd worden). Vrijheid om van elkaar
te verschillen.
Wat precies een gelijk geval is, is vaak lastig te bepalen. In de jaren ’50
waren homo-huwelijken en hetero-huwelijken geen gelijke gevallen.
Tegenwoordig wel.
- Artikel 6: Vrijheid van godsdienst: je mag geloven wat je wilt en je bent
vrij om van godsdienst te veranderen. Ook ben je vrij om deze godsdienst
te uiten (hoofddeksels, gebedsgebouwen). Er zijn wel wetten die deze
vrijheid inperken, om bijvoorbeeld volksgezondheid te garanderen.
- Artikel 7: Vrijheid van meningsuiting en drukpers: persvrijheid voor
kranten om te schrijven wat ze willen. Censuur is in Nederland verboden.
Vooral mag de overheid niet ingrijpen bij het publiceren van een bericht,
achteraf wel. Zaken zoals aanzet tot haat, oplaaiing of laster zijn namelijk
verboden.
Het recht op privacy: artikel 10, 11, 12 & 13.
- Artikel 10: ‘Eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer’.
- Artikel 11: De onaantastbaarheid van het lichaam = grondrecht om zelf
beschikking te hebben over je lichaam en beschermd te worden voor
schendingen en inbreuk op je lichaam. Je mag zelf bepalen wat jij aandoet
of met je lichaam doet, en bepalen wat er met jouw organen gebeurt na
jouw overlijden.
Let op: Er gelden uitzonderingen voor de politie, zij mogen jou in sommige
gevallen wel aanraken.
- Artikel 12: Het huisrecht: je bent nooit verplicht om iemand in jouw huis
binnen ta laten. Als de politie een huiszoekingsbevel heeft mogen zij wel
zonder toestemming naar binnen.
, - Artikel 13: Brief, telefoon en telegraaf-geheim
o Briefgeheim = niemand anders mag een brief lezen die aan jou
geadresseerd is. Ditzelfde geldt voor mailtjes en appjes.
o De overheid mag niet zomaar jouw mailtjes en telefoontjes
afluisteren. Dit mag alleen als je wordt verdacht van een liquidatie
in het criminele circuit of terroristische aanslagen.
De overheid wil nu een nieuwe wet aanschaffen (de sleepnetwet), waarmee zij
van een heel dorp alle appjes kunnen bewaren (ook die van onschuldige
personen).
Kennisclips week 2
Intellectueel eigendomsrecht = alle rechten die regelen dat wat jij maakt als
creatieve geest worden beschermd, zodat niemand zomaar jouw ideeën mag
gebruiken.
Dit recht is wijdverspreid in zowel de Nederlandse Nationale wet (Auteurswet), als
in internationale wetten (Benelux Verdrag voor Intellectuele Eigendom BVIE).
- Auteursrecht
- Portretrecht
- Merkenrecht
Het auteursrecht = recht van de maker of een eventuele rechtverkrijgende van
een werk van literatuur, wetenschap of kunst om te bepalen hoe, waar en
wanneer het werk wordt openbaar gemaakt of verveelvoudigd.
- De maker = vaak de auteursrechthebbende, dat houdt in dat jij mag
beslissen wat er met jouw werk gebeurt. Als maker bezit jij de
exploitatierechten en de persoonlijkheidsrechten.
o Oorspronkelijke makers.
o Meerdere makers en verzamelaar (projecten) de leidinggevende
van het project wordt in eerste instantie als de maker gezien,
daarom belangrijk om goede afspraken te maken.
o De opdrachtgever wordt gezien als maker.
o Werkgever geeft opdracht voor een project en wordt daarom gezien
als de maker.
Persoonlijkheidsrechten = het recht
op naamsvermelding
Exploitatierechten = het recht om te
beslissen of je je werk openbaar wilt
maken of het wilt verveelvoudigen.
- Als maker kun jij de
exploitatierechten overdragen aan
een ander met een
licentieovereenkomst = een
andere partij mag nu beslissen
over het openbaar maken en het
verveelvoudigen van jouw werk in
de ruil voor geld voor of royalties.
Je kunt ook gratis een
licentieovereenkomst sluiten
(Creative Commence Licentieschap).
,Het werk = ‘werk’ van letterkunde, wetenschap of kunst. In artikel 10 van de
auteurswet worden deze abstracte begrippen verduidelijkt aan de hand van een
lijst met daarin omschrijvingen van verschillende soorten werken. Hiernaast zijn
er nog twee andere criteria om te bepalen of iets een werk is.
Bescherming op basis van de Auteurswet alleen als het werk:
- Een eigen, oorspronkelijk karakter (geen kopie oid.)
- Het persoonlijke stempel ban de maker draagt (creativiteit van de maker)
Belang van de auteurswet:
- Een verbodswet die de maker beschermt tegen inbreuk.
Het auteursrecht is niet oneindig en vervalt na:
- 70 jaar na de dood van de maker
- 70 jaar na de eerste openbaarmaking van een bedrijf
Na deze periode valt het werk onder het publiek domein (literaire klassiekers,
oude film- en geluidsopnames etc.) De afbeelding van deze werken mag je dan
bijvoorbeeld gebruiken om op een shirt te drukken.
Je kunt dit voorkomen door het
auteursrecht te verlengen,
maar ook dit is eindig. Dit
heeft Disney bij Mickey Mouse
gedaan.
Portretrecht
Artikel 19 – Beperking geportretteerde
Je moet de naam van de maker van een portret bij openbaring vermelden, mits
deze al bij het portret stond.
Artikel 20 – Beperking fotograaf
De fotograaf mag niet zomaar een portret publiceren zonder toestemming van de
geportretteerde.
Artikel 21
Als er een portret van jou is gemaakt zonder dat jij daar opdracht voor gaf, dan is
openbaarmaking niet geoorloofd en mag je je tegen openbaring verzetten, mits
de foto niet voor redelijk belang is.
Redelijk belang?
- Privacy schending = een dader of slachtoffer wil niet online worden
afgebeeld. Agenten in functie moeten niet herkenbaar in beeld worden
gebracht.
- Financieel belang geportretteerde = verzilverbare populariteit = je
moet als bekende Nederlander de mogelijkheid hebben zelf je portret te
exploiteren.
- Optreden tegen misbruik
- Commercieel gewin ten koste van de geportretteerde
, Portret = zolang je iemand kan herkennen kun je iets een portret noemen. Een
portret hoeft dus niet per se een foto van vooraf te zijn. Bij deepfakes is er ook
sprake van een portret, en dus ook het portretrecht.
Deepfakes = het gezicht van een (bekend)persoon wordt op een lichaam
geplakt van een ander.
Streisand effect = als je iets op internet hebt geplaatst en vervolgens probeert
te verwijderen, kan je met de poging ook juist de aandacht vestigen op de foto,
terwijl dit helemaal niet de bedoeling is.
Kennisclips week 3
Merkenrecht
- In Benelux-verdrag intellectuele eigendom BVIE, geharmoniseerd met de
Europese regels.
- Er bestaat geen nationaal Nederlands merkenrecht, alleen een
merkenrecht voor de benelux of voor de hele Europese Unie. Je kunt dus
niet een merk hebben voor alleen Nederland.
- Regels vastgelegd in de Europese merkenverordening
Merken = dienen om de waren of diensten van een onderneming te
onderscheiden.
- Woordmerken: Renault, Unox, Heineken
- Beeldmerken: Apple, Nike, Mickey Mouse
- Combinatie: Coca Cola
Merkinschrijving
- Een merk is volgens de BVIE alleen beschermt als het is ingeschreven. Als
je geen merkinschrijving hebt, heb je geen mogelijkheid bezwaar te maken
tegen het gebruik van jouw merk door een ander.
Dit icoon staat voor ‘registerd trademark’.
Proces van inschrijving:
Depot = aanvraag tot inschrijving bij het BBIE of bij het Europese merkenbureau
Je schrijft je merk in voor één of enkele klassen van producten of diensten
waarvoor je je merk claimt. Er kunnen op die manier meerdere merken naast
elkaar bestaan.
AJAX
- Klasse 25: kleding
