Fysiotherapeutisch handelen
FH 1 – Hoofdpijn diagnostiek
Context:
De lifetime prevalentie van alle vormen van hoofdpijn is bijna 70% bij de mannen en bijna 90% bij
de vrouwen. Het is dan ook niet verrassend dat je als fysiotherapeut regelmatig met patiënten
met hoofdpijn klachten te maken zult krijgen.
Het kost dus heel veel voor de maatschappij, maar het kost de maatschappij ook heel veel geld.
Verschillende soorten hoofdpijn:
Prevalentie:
69 % spanningshoofdpijn
63 % hoofdpijn a.g.v. een systemische infectie
16% migraine
4% na een doorgemaakt trauma
2% zonder oorzaak
1% inspanningshoofdpijn
1% vasculaire oorzaak
1 % subarachnoïdale bloeding
0,1% hersentumoren (Joubart)
Nog wat cijfers:
De leeftijdspiek van hoofdpijn is 40 jaar in de werkende populatie.
Het aantal ziektedagen per 1000 werknemers per jaar is voor migraine 270 dagen en voor
spanningshoofdpijn 820 dagen (Rasmussen J. Epid. Comm. Health 1992)
Classificatie:
In 1998 publiceerde het ICHD-1(international classification of
headache disorders) een hoofdpijn classificatie en in 2004 werd deze
lijst vervangen door de ICHD-2.
De lijst maakt een onderscheid in primaire en secundaire hoofdpijn,
craniale neuralgieën, centrale en primaire faciale pijn en andere
hoofdpijnen.
Primaire hoofdpijn:
Spanningshoofdpijn:
o Onregelmatig
o Frequent
o Chronisch
o Vermoedelijk
Migraine:
, o Migraine zonder aura
o Migraine met aura
o Retinale migraine
Clusterhoofdpijn:
o Paroxysmale hemicrania kortdurend
o Heftigste vorm van hoofdpijn
o Neuralgiforme hoofdpijn aanvallen gezwollen ogen, neus gaan lopen, eenzijdig.
Trigeminus neuralgie:
Craniale neuralgie = zenuwpijn
Faciale pijn = aangezichtspijn
Trigeminus neuralgie = aangezichtspijn
Wat is craniale zenuwpijn, aangezichtspijn, en andere hoofdpijn?
Neuralgie betekent zenuwpijn (neur = zenuw + algia = pijn). Craniale neuralgie beschrijft een
ontsteking van één van de 12 zenuwen die de motor en sensatie functies van het hoofd en de
nek leveren. Misschien is het meest erkende voorbeeld wel trigeminusneuralgie, die
hersenzenuwen V (de nervus vagus) beïnvloedt en intense pijn in het gezicht kan veroorzaken.
Wat is het?
De nervus trigeminus (drielingzenuw) is de vijfde hersenzenuw die het gevoel van het aangezicht
verzorgt. De nervus trigeminus bestaat uit drie takken.
o De eerste tak (nervus ophthalmicus) is verantwoordelijk voor het gevoel van het voorhoofd
en ogen.
o De tweede tak (nervus maxillaris) verzorgt het middenstuk van het gelaat (de wang- en
neusregio maar ook inwendig de bovenkaak, bovengebit en neusbijholten.
o De derde tak (nervus mandibularis) is verantwoordelijk voor het gevoel in de onderkaak, het
ondergebit, de tong en de kin.
Neuralgie wil zeggen dat er heftige pijn aanwezig is in het verzorgingsgebied van een zenuw door
prikkeling van de zenuw.
Waar heb je last van?
De patiënt heeft pijnaanvallen in het aangezicht die kort duren (enkele seconden tot minuten) en
zeer heftig zijn. De aanvallen kunnen uitgelokt worden door aanraking van de neus, scheren,
praten, eten of door contact met koude lucht. Tussen de aanvallen door is er vaak geen pijn.
Wat is de oorzaak?
De oorzaak van trigeminusneuralgie is niet duidelijk. Volgens sommigen is de oorzaak een
bloedvat dat tegen de zenuw drukt en de zenuw verhoogd gevoelig maakt voor prikkels.
Daardoor ervaart de patiënt geringe prikkels als heftige pijnscheuten. Verder kan
trigeminusneuralgie voorkomen bij patiënten met multiple sclerosis door beschadigingen aan de
basis van de zenuw.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
Vaak kan de neuroloog de diagnose op grond van de klachten van de patiënt vaststellen.
Aanvullende diagnostiek (MRI hersenen) is soms nodig om andere oorzaken uit te sluiten.
Wat kun je eraan doen?
Trigeminus neuralgie kan met medicijnen behandeld worden, meestal wordt carbamazepine als
pijnstiller voorgeschreven. Als de medicijnen onvoldoende werken of onaanvaardbare
bijwerkingen geven kan een operatieve ingreep plaatsvinden.
Een van de mogelijke ingrepen is een microvasculaire decompressieoperatie(MVD) volgens
Janetta; de chirurg maakt daarbij een kleine opening in de schedel; vervolgens zoekt hij naar het
bloedvat dat tegen de zenuw aanligt; vervolgens maakt hij het bloedvat los van de zenuw. Hierna
legt de chirurg een klein kussentje van kunststof tussen de zenuw en het bloedvat.
Andere behandelingsmethoden zijn onder meer:
, o Het uitschakelen van de zenuw door een beschadiging door middel van warmte, stroom,
inspuiten van middelen, druk uitoefenen met een opblaasbaar ballonnetje, of door röntgen
straling (gamma knife).
o Het doorsnijden van een zenuwtak; dit wordt alleen toegepast bij pijn in de eerste tak.
De nervus trigeminus kan 3 delen van het gezicht innerveren
Andere hoofdpijn:
Primaire hoesten hoofdpijn
Primaire inspanningshoofdpijn
Primaire hoofdpijn geassocieerd met seksuele activiteit
o Preogasmic
o Orgastisch
Nieuwe dagelijks aanhoudende hoofdpijn (NDPH)
Spanningshoofdpijn:
Vrouw > man, 20 – 45 jaar
30 minuten tot 7 dagen
Bilateraal
Drukkend – band gevoel om het hoofd
Spanning in de nek
Duur hiervan is per persoon verschillend
Migraine:
Vrouw > man, 35 – 45 jaar
4 – 72 uur
Unilateraal
Kloppend
Inspanning
Misselijkheid, braken
Fonofobie & fotofobie niet tegen fel licht &
geluid kunnen
Aura’s
Stress, overmatig alcoholgebruik, menstruatie,
aspartaam, chocolade
Erfelijkheidsfactor
Cluster hoofdpijn, ook wel suïcidale hoofdpijn genoemd:
Man > vrouw (10:1), 20 – 40 jaar
Prevalentie 40/100.000
Unilateraal
Ernstige intensiteit
, Rode ogen, tranen, gezwollen ooglid
Zweten in het gelaat
Miosis kleine pupil
Ptosis afhangend bovenste ooglid
Nasa congestion blokkering van de neusgangen, gezwollen en ontstoken bloedvaten in de
neus
Rhinorrhoea loopneus
Rusteloosheid
Secundaire hoofdpijnklachten (als gevolg van …):
Hoofdpijn toegeschreven aan hoofd en/of nek trauma
Hoofdpijn of faciale pijn toegeschreven aan stoornis van de schedel, nek, ogen, oren, neus,
sinussen, tanden, mond of andere gezichts-of craniale structuren
Hoofdpijn door stoornis in de hals = cervicogene hoofdpijn
Hoofdpijn toegeschreven aan psychiatrische stoornis
o Hoofdpijn door somatisatiestoornis
o Hoofdpijn toegeschreven aan psychotische stoornis
Cervicogene hoofdpijn:
Hoe ga je deze herkennen?
o Vrouw? > man (4:1), gemiddeld 42,9 jaar
o Doffe kloppende pijn
o Meestal unilateraal
o Arm/schouderpijn
o Reageren vaak niet goed op medicatie
Wat voor soort structuren?
o Spieren, artrogeen, verschillende segmenten in de nek,
botstukken, neurogeen, vasculair
The cervicogenic headache interantional study group diagnostic criteria - Major criteria:
I Symptomen en tekenen (verplicht één van de symptomen aanwezig)
o A1 provocatie door nekbeweging of aparte hoofdposities vb praten met buur tijdens eten of
plafond witten
o A2 en/of pijnlijke drukpunten aan aangedane zijde in de occipitale regio
o B afname ROM (combi Ib en Ic bevredigend maar voor scientific werk samen met punt Ia)
o C homolaterale nek, schouder of arm pijn: vaag niet radiculair, of soms armpijn van
radiculaire aard
II Soms anaesthetische blokkades nodig om CGH te bevestigen (verplicht punt voor scientific
werk)
III Meestal unilateraal zonder zijdewisseling (voor scientific werk, voorkeur om aan te houden)
Hoofdpijn karakteristieken
IV (niet verplicht) Episodes met wisselende duur (kan uren tot dagen aanhouden) of fluctuerende
continue pijn. Matige tot hevige pijn, niet bonzend, beginnend in de nek (doffe pijn of
doordringend)
Andere karakteristieken van enige betekenis
V (niet verplicht) Geen effect op medicatie: indomethacin, sumatriptan,ergotamine
o Vrouwen
o Nogal eens voorafgaand hoofd- of indirect nektrauma
Andere karakteristieken van mindere betekenis