Collegeaantekeningen Professionele Opvoeders.
Let op dit is de premaster versie (3EC)!
Dit vak wordt gegeven tijdens de premaster (forensische-)orthopedagogiek
Alle 7 de colleges zijn uitgetypt evenals de vijf stellingen die in het laatste webcollege behandeld zijn.
Bolwby en Ainsworth zijn de ontwikkelaars van de gehechtheidstheorie. Er zijn verschillende vormen
van gehechtheid.
Resultaat van het onderzoek naar resusaapjes: veiligheid, warmte en geborgenheid zijn belangrijker
dan lichamelijke zaken.
Veiligheid is een voorwaarde voor het kind om de omgeving te kunnen exploreren.
Vraag: kunnen relaties met professionele
opvoeders (leerkrachten, pm-ers, groepsleiders)
gezien worden als gehechtheidsrelaties?
Antwoord: als eerste moet er gekeken worden
wat een gehechtheidsrelatie precies is.
Volgens het artikel van Verschueren en Koomen
uit 2012 is een gehechtheidsrelatie een relatief
langdurige band, waarbij de partner belangrijk is
als een uniek individu en niet inwisselbaar is voor
een ander.
Dus een gehechtheidsrelatie is
1. Een speciale emotionele band die een duurzaam en exclusief karakter heeft. De emotionele
band hoeft niet per definitie wederkerig te zijn, meestal is dat niet zo. Een ouder heeft een
kind bijvoorbeeld niet nodig om veiligheid te bieden. Daarnaast biedt de relatie een
belangrijke context voor het (leren) reguleren van emoties.
2. De gehechtheidsband is meer dan een affectieve band. Het onderscheidende kenmerk is dat
je voor veiligheid zorgt bij de partner.
Zijn relaties met professionele opvoeders dan gehechtheidsrelaties? Een relatie met de professionele
opvoeder is (vaak) niet langdurig en is ook niet exclusief. Een leerkracht heeft bijvoorbeeld heel veel
kinderen in de klas. Echter zijn er wel gelijkenissen, bijvoorbeeld vergelijkbare reacties bij stress. Zo
kan de professionele opvoeder een veilige haven zijn die nabijheid biedt bij stress. Tevens kan de
relatie met de opvoeder als een veilige basis gezien worden, waardoor een kind zich kan exploreren
in de omgeving.
Daarom kunnen professionele opvoeders fungeren als gehechtheidsfiguren. Denk bijvoorbeeld aan:
- Jonge kinderen (kinderopvang, kleuters) om te kunnen functioneren op
school/kinderdagopvang.
- Kinderen uit bepaalde risicogroepen
- Kinderen in overgangssituaties > bijvoorbeeld kinderen die verhuizen en op een nieuwe
school terecht komen.
- Kinderen die lijden onder (duurzame) stress in het gezin > bijvoorbeeld bij een
vechtscheiding.
- Kinderen in jeugdzorg > Opvoeders kunnen een gehechtheidsrelatie compenseren als een
kind bijvoorbeeld niet goed gehecht is aan zijn ouders.
1
,Veiligheid, emotionele veiligheid en een veilige basis zijn kenmerkend voor de gehechtheidstheorie,
maar ze worden in onderzoek bijna niet gemeten. Emotionele veiligheid is noodzakelijk om goed te
kunnen functioneren. Zodra een kind zich niet veilig voelt kan het bijvoorbeeld niet alle aandacht
gebruiken voor schoolwerk of het spelen met andere kinderen. Het heeft dus consequenties als er
geen volwassene is waaraan het kind zich kan hechten. Als gevolg daarvan kan een kind passief
worden, agressie vertonen of drugs gaan gebruiken. In dit soort situaties is er een hechtingsfiguur
nodig. Voor kwetsbare kinderen is daarom een hechtingsrelatie met een andere volwassene dan de
ouders erg belangrijk.
Voor risicokinderen kan een professionele opvoeder dus heel goed een hechtingsfiguur zijn. Verder
zijn er een aantal gelijkenissen tussen de ouder-kind gehechtheid en de professionele opvoeder-kind
gehechtheid/relatie. Als kinderen goed gehecht waren aan de ouders, kunnen zij gemakkelijker een
positieve relatie opbouwen met een leerkracht/professionele opvoeder.
Als professional kun je kinderen helpen zich te hechten aan een volwassene, zodat die voldoende
veiligheid kan bieden.
Mentale representaties
Je internaliseert je relatie met een belangrijk persoon bijvoorbeeld de ouders, op basis daarvan heb
je een beeld over jouw relaties met anderen. Dit wordt het intern werkmodel genoemd.
Intern werkmodel = is het geïnternaliseerd beeld v/d relatie (gevoelens, gedachten en verachtingen
over zichzelf, de relatiepartner en de onderlinge relatie). Deze mentale representaties zijn gebaseerd
op vroegere ervaringen met relaties/interacties met belangrijke anderen. De mentale representaties
zijn (mede)bepalend voor toekomstig gedrag binnen de relatie.
Een gedachte over een andere persoon kan bepalen hoe je je gedraagt bij die ander. Deze gedachten
over die ander worden ook bepaald door de mentale representaties die je hebt.
Schoolcontext (Verschueren & Koomen, 2012)
Door de gehechtheidstheorie is er meer aandacht gekomen voor de sociaal-emotionele rol die een
leerkracht kan vervullen, waardoor ook het leren gestimuleerd kan worden. Het is echter lang niet
altijd een echte gehechtheidsrelatie.
De leerkracht kan een veilige haven en veilige basisfunctie vervullen, naast de didactische rol. Echter
ligt in onderzoek vooral de focus op de affectieve kwaliteit van de dyadische leerkracht-leerling
relatie.
Dyadisch = de specifieke rol tussen één kind en de leerkracht.
Daarnaast is onderzoek ook gebaseerd op kindkenmerken, bijvoorbeeld het gedrag van een kind.
Denk aan externaliserend gedrag en sekse op de relatiekwaliteit tussen leerkracht en leerling en
andersom de invloed van het gedrag van de leerkracht op de relatie.
Relaties met oudere leerlingen (verschueren 2015)
In dit artikel wordt uitgelegd dat de gehechtheidstheorie ook een basis vormt voor onderzoek bij
oudere leerlingen (eind basisschool/middelbaar onderwijs). Vooral de beschikbaarheid van de
leerkracht als veilige basis is van belang.
Bij oudere kinderen is de veilige basis niet persé dat de leerkracht fysiek in de buurt is, maar dat de
leerkracht emotioneel aanwezig is.
2
, Kinderopvang (hoeft niet geleerd te worden voor het tentamen)
- Dyadische sensitiviteit en groepssensitiviteit
- Pedagogisch medewerker als secundaire gehechtheidsfiguur
- Compenserende rol veilige hechting aan pedagogische medewerker
Het is erg belangrijk om de gehechtheidstheorie te gebruiken in cursussen voor
kinderdagopvangmedewerkers, zodat ze meer sensitief en responsief worden.
Ook is het belangrijk om een sleutelfiguur te kiezen, wie het aanspreekpunt is voor een kind. Op die
manier heeft het kind 1 persoon op wie het zich kan focussen. Daarnaast is het belangrijk dat iedere
medewerkster niet te veel kinderen heeft waarvoor diegene het sleutelfiguur is.
Jeugdzorg (adshead 1998)
Dit artikel geeft zicht in hoe je de gehechtheidstheorie kunt toepassen.
Hulpverleners in de psychiatrische zorg kunnen ook fungeren als tijdelijke gehechtheidsfiguren. Op
het moment dat je een psychiatrische stoornis hebt heb je weer een gehechtheidsfiguur nodig. De
eigen gevoelens en hoe men met anderen omgaat wordt namelijk bedreigt door de stoornis. De
hulpverleners en de instellingen kunnen zelf er voor zorgen dat de cliënten een veilige basis hebben.
Ook maken de onderzoekers het punt dat de gehechtheid de basis kan vormen voor bepaalde
gedragsproblemen als agressiviteit, omdat hulpverleners er misschien niet in slagen om de
benodigde veiligheid te bieden.
Hulpverleners kunnen ook zelf problemen hebben met hechting waardoor ze de hulpverlening zijn
ingegaan. Als je zelf als hulpverlener een problematische geschiedenis hebt gehad wat betreft
hechting wordt het extra lastig om adequaat te kunnen reageren en veiligheid te kunnen bieden aan
je eigen cliënten. Hiervan moet je je bewust zijn.
Tips voor interventie:
- Empatisch luisteren naar de verhalen van cliënten en geeft ruimte voor pijnlijke ervaringen.
- Informatie moet op de juiste manier aangeboden worden (niet bedreigend zijn). Informatie
moet bijvoorbeeld duidelijk aangeboden worden > niet te sturend of te agressief regels
aankondigen etc.
- Een vertrouwensrelatie is erg belangrijk en er moet een veilige basis gevormd worden.
- Consistentie met hulpverleners is erg belangrijk. Wisselingen moeten op tijd aangekondigd
worden.
Voorbeeld tentamenvragen:
Vraag: Welke uitspraak is waar?
1. Een mentale representatie is een intern werkmodel waarin gevoelens, gedachten en
verwachtingen van een persoon over zichzelf, de relatie partner en de onderliggende relatie
liggen opgeslagen.
2. Mentale representaties zijn gebaseerd op eerdere ervaringen met relaties en interacties met
belangrijke anderen en zijn mede bepalend voor toekomstig gedrag binnen de relatie.
Antwoord: beide stellingen kloppen.
Vraag: welke kenmerken/voorwaarden van een gehechtheidsrelatie worden in zowel de artikel van
Verschueren & Koomen (2012) als van Adshead (1998) genoemd?
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper TGDSLD. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
