HOORCOLLEGES
Hoorcollege 1 – Studie van de samenleving Woensdag 12
februari
Tentamenstof
M&P -> H1, 2 en 4
R&S -> H2 en 6
Wat is sociologie?
= studie van de samenleving
- Mensen die met elkaar omgaan in een afgebakende ruimte en een cultuur
delen
- Gerhard en Jean Lenski: verschillen tussen samenlevingen (samenlevingen
zijn niet statisch, ze bestuderen samenlevingen, sociaal-culturele evolutie)
- Sociaal-culturele evolutie: het proces van verandering dat het resultaat is
van samenlevingen die nieuwe informatie en technologie verkrijgen
Laag ontwikkeld Hoog ontwikkeld
Klein (gemeenschap, dorp of stad) Groot (westerse samenleving, grote
steden, grote organisaties)
Weinig keuze in manier leven (of Gevarieerde en gespecialiseerde
verzamelaar, of jager) manier van leven (veel beroepen, veel
keuze)
Trage ontwikkeling/verandering Snelle ontwikkeling/verandering
- Studie van de samenleving is te breed
- Je moet het meer zien als een bepaalde bril opzetten (een bepaalde
manier van kijken) op de samenleving
- Kijken naar de relaties die mensen met elkaar aangaan
- Een manier om naar het sociale leven te kijken
- Begrijpen hoe de samenleving daadwerkelijk functioneert
Wanneer sociologie ontstaan?
Voortgekomen uit sociale transformatie
- Groei kapitalisme (fabrieken): misère en lijden, verzwakte familierelaties,
verdwijnen tradities
- Groei steden: armoede, ziektes, vervuiling, criminaliteit, daklozen
- Politieke verandering: individuele vrijheid en individuele rechten
- Verdwijnen gemeenschappen: ondermijning sterke sociale structuren van
familie en traditie door individualisering en nadruk op economische
efficiëntie (Toennies)
o Gemeinschaft (hechte sociale relaties) en gesellschaft (sociale
omgan vanuit eigenbelang)
Indelen in hokjes/open deuren of niet?
- Het systematisch, sceptisch en kritisch bestuderen van het sociale leven
- Sociologie wordt wel eens weggezet als studie naar open deuren en wat
algemeen bekend is, maar vaak laat het het onverwachte in het algemene
zien
- Het duidelijke uitdagen, de wereld in twijfel trekken en het
afleren/afwennen van het vertrouwde
- Een manier van denken. Begrijpen van de samenleving
, - Identificeren van algemene patronen/structuren van sociaal leven door
naar concrete voorbeelden te kijken (rechtssysteem, politieke systeem,
klasse, gezin, geloof zijn structuren die een bepaalde rol hebben om te
begrijpen wat er speelt)
- Mensen in hokjes indelen (door die structuren: je bent rijk of arm,
Nederlandse afkomst of niet-Nederlandse afkomst, goed opgeleid of niet
goed opgeleid)
o Risico van stempels drukken op mensen -> discriminatie
Sociologie is overal
- In films
- In boeken
- In schilderijen
- In de krant
- Op straat
- Sociologie gaat over de samenleving op verschillende manieren bekijken
om zodoende het ongewone in het gewone te zien
- Je moet een bepaald sociologisch verschijnsel kunnen beschrijven en
verklaren
- Een bepaalde theorie gebruiken om een verschijnsel te verklaren
Vraagstukken in de sociologie
Ongelijkheidsvraagstuk
Cohesievraagstuk (hoe leven mensen met elkaar samen)
Rationaliseringsvraagstuk (technische ontwikkeling, wetenschap)
Waarom sociologie?
- Stelt ons in staat om de menselijke verschillen en het menselijk lijden te
zien en om de uitdagingen aan te gaan om in een diverse wereld te leven
- Het sociologisch perspectief zet ons ook aan om kritisch na te denken over
de relatieve kracht en zwakheid van alle manieren van leven, ook onze
eigen manier
- Maar:
o Sociologie is onderdeel van een veranderlijke wereld: een
beschrijving of verklaring van nu kan in korte tijd niet meer voldoen
(kennis kan veranderd zijn)
o Sociologen maken deel uit van hetgeen ze onderzoeken: een
socioloog die in Europa is opgegroeid bekijkt andere delen van de
wereld vanuit Europees perspectief (etnocentrisme)
o Sociologische kennis wordt onderdeel van de samenleving:
onderzoek naar toenemende criminaliteitscijfers wordt in de media
gerapporteerd, mensen lezen die en worden zich meer bewust van
criminaliteit met als resultaat dat ze meer aangifte doen van
criminaliteit wat dan weer moet worden onderzocht
Things are not what they seem ~ Peter Bergers
- Kijk eens naar je eigen leven. Hoe zou je leven eruit gezien hebben als je in
Mumbai geboren was of in een andere provincie in Nederland
- We denken dat we individuele keuzes maken, maar is dat wel zo?
- Waarom heb je ervoor gekozen om criminologie in Rotterdam te gaan
studeren?
, - Keuze en gedrag liggen vaak buiten onze controle en verlopen volgens
sociale patronen. Dat idee vinden we moeilijk om te accepteren
Keuze om zelfmoord te plegen
- Zelfmoord lijkt individuele handeling te zijn, maar wordt toch sociaal
vormgegeven
- Durkheim
- Sommige mensen hebben meer kans om zelfmoord te plegen dan andere
(mannen, protestanten, rijken, alleenstaanden in vergelijking met
vrouwen, katholieken en joden, armen en getrouwden)
- Sociale integratie: gebondenheid met samenleving
- Minder zelfmoord in categorieën met sterke sociale bindingen
- Mate waarin mensen gebonden zijn in de samenleving is bepalend voor het
risico op zelfmoord
Het gaat om de verklaring
- Tegenwoordig is zelfmoord onder armen groter dan onder rijken
- Betekent dit dat Durkheim niet meer opgaat?
- Waarom armen vaker dan rijken? Zijn armen minder goed geïntegreerd in
de samenleving?
Theorie
Uitspraken over hoe en waarom specifieke feiten met elkaar te maken hebben
(systematisch generaliseren)
- We hebben het nodig om verschijnselen te verklaren
Maakt onderscheid tussen sociologie en journalistiek of documentaires
W hoe sterker personen een godsdienstige groepering zijn geïntegreerd, des
te kleiner de kans op zelfdoding
C katholieken zijn eind negentiende eeuw in Europa sterker in hun
godsdienstige groepering geïntegreerd dan protestanten
E onder katholieken komt einde negentiende eeuw in Europa gemiddeld
minder zelfmoord voor dan onder protestanten
= Theorieën testen
W: wetmatigheid, algemene uitspraak
C: conditie, stelling, aanname
E: explorant, verklaring, hypothese die je kunt toetsen
Theoretisch perspectief
- = Een beeld dat sturing geeft aan het denken en onderzoeken
- Welke onderwerpen moeten we onderzoeken?
- Op wat voor manier moeten feiten aan elkaar worden gekoppeld tot een
theorie?
- Wat voor aannames maken we bij het opstellen van een theorie?
Vier perspectieven
Functionalistisch perspectief
- Samenleving wordt beschouwd als een complex systeem waarvan de
verschillende onderleen met elkaar samenwerken
- Sociale structuur: patronen van sociale gedrag
- Sociale functies: alles structuren leveren een bijdrage aan het functioneren
van de samenleving
- Stabiele, niet snel veranderende, evenwichtige samenleving
- De verschillende structuren in de samenleving zoeken en de functie ervan
bestuderen
- Comte, Spencer, Durkheim, Parsons, Merton
, Merton
- Consequenties sociale structuren zijn voor mensen verschillend (gezin
kinderen grootbrengen, maar biedt voordelen voor mannen terwijl het
vrouwen in ontwikkeling beperkt)
- Manifeste functies: bekende en bedoelde consequenties van sociale
patronen (universiteit: kennis en vaardigheden bijbrengen voor
arbeidsmarkt)
- Latente functies: onbekende en onbedoelde consequenties van sociale
patronen (universiteit: huwelijksmarkt, voorkomen werkeloosheid onder
jongeren (denk aan crisis), versterken/in stand houden sociale
ongelijkheden/status (wie niet naar de uni gaat kan veel werk niet doen))
- Sociale disfuncties: sociale patronen met onwenselijke uitwerking voor het
functioneren van de samenleving (gezin: veel geweld. School: veel stress)
Kritiek:
- Samenleving wordt beschouwd als een begrijpelijk, geordend en stabiel
geheel
- Sociale patronen verschillen van plaats tot plaats en van tijd tot tijd
- Ongelijkheden zijn niet alleen functioneel voor de samenleving. Houdt
weinig rekening met ongelijkheden die voortkomen uit sociale klasse,
etniciteit, geslacht, etc. die voor spanning en conflict zorgen
- Macro perspectief: brede kijk op samenleving en samenleving wordt een
op zichzelf staand iets, bijna losstaand van de mensen zelf
Conflict perspectief
- Samenleving wordt beschouwd als strijdveld van verschillen en
ongelijkheden die zorgen voor conflict en verandering
- Aandacht voor hoe factoren zoals sociale klasse, etniciteit, geslacht,
beperkingen en leeftijd zijn gerelateerd aan de ongelijke verdeling van
geld, status, macht, opleiding
- Continue verschillen en conflicten tussen dominante groepen en
achtergestelde groepen (rijk vs arm, blank vs zwart, man vs vrouw)
- Niet alleen onderzoek naar maar ook oplossen van ongelijkheden
- Marx
Kritiek:
- Door focus op ongelijkheden en conflicten te weinig aandacht voor
gedeelde waarden en normen en afhankelijkheden die eenheid creëren
- Oplossen door politieke betrokkenheid doet afbreuk aan wetenschappelijke
objectiviteit
- Macro perspectief: brede kijk op samenleving en samenleving wordt een
op zichzelf staand iets, bijna losstaand van de mensen zelf
Sociale actie perspectief
- Symbolische interactionisme: beschouwt de samenleving als een uitkomst
van dagelijkse interacties tussen mensen die dingen gezamenlijk doen
- Aandacht voor de betekenis die mensen geven aan sociale interactie
- Sociale constructie van de wereld om ons heen wordt gebouwd
- Weber, Goffman, Homans, Blau
Kritiek
- De focus op dagelijkse interactie heeft risico dat het belang van grotere
sociale structuren worden gemist (klasse, etniciteit, cultuur)
- Vooral op micro niveau, en dat kan je niet zomaar omzetten in macro
niveau
- Te weinig aandacht voor het bestaan van de samenleving
Rationele keuze theorie