Geschiedenis van het antisemitisme
12-9-2013
Wistrich – The longest Hatred
Spaningen tussen verschillende soorten groepen zijn van alle tijden. -> ontstaan
vooroordelen, die een maatschappelijke rol spelen. Meestal gaan deze
vooroordelen na verloop van tijd weg. Vooroordelen ten opzichte van Joden
lijken helemaal niet weg te gaan. Anti-joodse vooroordelen dateren al vanuit de
oudheid. De geschiedenis van het antisemitisme zou al in de oudheid zijn
begonnen. -> niet iedereen hier mee eens.
Dit maakt antisemitisme tot de langste haat, en is dus iets interessants om te
onderzoeken. Antisemitisme heeft een lange geschiedenis, maar het is niet zo dat
antisemitisme altijd en overal voorkomt, heeft niet altijd dezelfde intensiteit. Er
zijn gebieden in europa met een sterkte antisemitistische traditie (Duitsland,
Oostenrijk).
Waarom verdwijnt antisemitisme niet?
Vooroordelen hebben we allemaal, ze horen bij mensen. Maar waarom hebben
sommige vooroordelen wel maatschappelijke gevolgen, en anderen niet? Er
waren stedeen met een grote joodse populatie waar antisemitisme geen grote rol
speelde (Amsterdam) en steden met een grote joodse populatie waar
antisemitisme wél een grote rol speelde (Wenen). De redenering dat er op
plekke met veel joden wel veel antisemitisme zal zijn, klopt dus niet.
Wat opvalt aan anti-joodse vooroordelen is het brede scala aan verwijten:
- Orthodoxe Christenen die joden verwijten dat ze christus aan het kruis hebben
genageld.
- rituele moord -> Dat joden bloed van christenen nodig hadden.
- vergiftigen van bronnen
- machtscomplotten
- agrarische/industriele problemen werden vaak aan Joden verweten
- Alles wat mis kan gaan in een mensen leven, of in de samenleving, kon aan
joden verwijt worden.
Mensen zijn bereid geweest om, gebaseerd op deze vooroordelen, Joden te
discrimineren etc. Actieve vervolging gebeurde in pieken.
Het antisemitisme heeft een geschiedenis van vooroordelen, een opstapeling van
vooroordelen. Het is een complex verschijnsel, en het treedt niet automatisch op
als er ergens Joden zijn. Het heeft niet altijd dezelfde intensiteit, heeft geen
simpele verklaringen. Het is wel iets wat heel erg verbonden is met (west)-
europese geschiedenis. Niet direct, Joden komen uit het midden-oosten. De
eerste anti-joodse uitingen vind je in de mediterraanse wereld. En je vind ze heel
erg in het crhistendom. Vanaf de middeleeuwen zullen we zien dat in west-
europa de vervolgingen van joden begint, de nieuwe vooroordelen ontstaan.
Joden leefde meer in de byzantijnse wereld, maar hier werd het antisemitisme
meer binnen gehouden.
,Waar beginnen we als we de geschiedenis van het antisemitisme onderzoeken?
De meeste historici zouden beginnen bij het christendom. Er zijn door christenen
allerlei beschuldigingen geuit, die daarna een eigen leven zijn gaan leiden.
Maar: sommige historici zegggen dat het antisemitisme afstamt uit de pre-
christelijke periode. Veel weten we hiervan door de werken van Flavius
Josephus, een romein van joodse afkomst. Deze verhalen maken duidelijk dat er
een vijandige relatie bestond. Schäfer heeft in zijn boek Judeophobia veel van
deze verhalen bijeen gebracht.
38 n.Chr in Alexandrië -> Grieken waren de machtigen, de Joden wilde meer
macht. Het conflict werd onder de duim gehouden door de Romeinen. Maar na de
dood van keizer Tiberius ontstaat er een machtsvacuum. De nieuw keizer wilt
beelden van zichzelf neerzetten om te laten vereren, de Joden doen dit niet.
Romeisne bevelhebber Flachhus trekt zich terug. De grieken krijgen vrij spel,
sluiten een pact met Flacchus. -> reeks gebeurtenissen. Antisemitistische
maatregelen -> plakkaten, joden mogen op plekken niet komen, moeten in
ghetto’s wonen, worden mishandeld.
Vaak wordt ook verwezen naar Tatius, die veel boeken schreef over het
Romeinse keizerrijk en schreef ook over Joden. -> ze waren immoreel en
goddeloos.
Gager -> keert zich tegen het idee dat de oudheid zo antisemitistisch was.
Antisemitisme kan je niet meer bestuderen zonder dat je weet waar het op
uitgelopen is. Dit betekend dat historici een soort overgevoeligheid hebben
gekregen ten opzichte van anti-joodse uitspraken en gevoelens.
Romeinen berschermde normaliter de joden? Veel romeinen bekeerde zich tot
het Jodendom. -> waarom? Gager zegt dat de romeinen niet negatief stonden
tegenover de Joden. Er zijn ook positieve, romeinse schrijfers.
Tactius schreef slecht over het jodendom en positief over de germanen -> goede
propaganda voor fascistisch duitsland. Deze verhalen zijn een eigen leven gaan
leiden.
Antisemitisme gaat over dingen die Joden niet gedaan hebben. Deze stukken uit
de oudheid komen voort uit concrete conflicten (Oorlog). De meeste
beschuldigingen die in de oudheid naar Joden werden gegooid, zijn niet dezelfde
beschuldigingen die later terugkomen. De enige beschuldiging die hetzelfde is, is
de beschuldiging dat ze zich hebben afgescheiden. Verder is er heel weinig
continuiteit. De woekerbeschuldiging die ene belangrijke rol speelt in west-
europa later, komt in de hele oudheid niet voor.
College II 19-9-2013
Lezen voor volgende week:
Erik Jan Zürcher – Osmaanse joden, Joodse Turken
Middle Eastern studies, jaargang 2010
, Er waren veel spanningen tussen Joden en Niet-joden in de oudheid. Maar dat er
toch geen spraken is van antisemitiscme zoals je in latere eeuwen ziet, want in
de oudheid hebben de conflicten altijd te maken met poltieke macht.
Kenmerkend voor het latere antisemitisme is dat de politieke context ontbreekt.
Als je zo naar antisemitisme kijkt, moet je de geschiedenis van het antisemitisme
laten beginnen bij de opkomst van het Christendom.
In de Evangelie van Johannes is er veel nadruk op de schuld van de Joden, alle
Joden. Bij mathheus en Johannes vind je hetzelde verhaal: Jezus heeft iemand op
de Sabbat iemand genezen. Mathheus zegt dan, dat er beraadslaagt wordt hoe
Jezus kan worden vernietigd, en dat ze christus hebben gekruisigd omdat hij
iemand had genezen op de Sabbat. De schuld van de joden wordt continu
benadrukt, ze zijn als uitgekozen volk er niet in gelukt om Christus te erkennen.
Augustinus schrijft ook over de joden die christus gedood hebben.
Chrysostonos was een bisschop in Noord-Afrika die in 386-387 een aantal
preken hield tegen de Joden. In die preek begint Chrysostonos met de
constaterting dat er een ziekte opbloeit in de boezem van de kerk. Hij zegt: “De
feesten van de verdorven joden gaan weer beginnen, en velen van u zullen
daarbij aanwezig zijn. Dat is fout. Joden zijn een verworpen volk. Synagoge is een
bordeel, een vluchtplaats voor criminelen en wilde dieren. Het heeft niets te
maken met een plek waar godsdienstige gevoelens worden geuit. Het is een
tempel van afgoderij (…) ”.
De meeste extreme anti-joodse gevoelens komen van Cyrillius uit Alexandrie:
“Joden zijn gestoord en krankzinnig, zwakzinnige godshaters.”
Het beeld is duidelijk, Joden worden door kerkvaders weinig gewaardeerd. He is
niet allees scheldpartijen, maar ook in de oudheid hebben christelijke leiders
actief geprobeerd om de joden in de sameneving in allerlei belangrijke zaken
buiten te sluiten.
- wordt bijvoordbeeld een verbod geuit tegen het huwelijk tussen Joden
en Christenen. En mogen in het vervolg niet meer samen de maaltijd
gebruiken.
- Synode van Orleans: Jodne mogen geen christelijke bedienden mogen
hebben. Mogen zich op goede vrijdag niet op straat vertonen.
- Synode van Toledo: Veel joodse boeken verbrand.
Voortdurend wordt door kerkvaders op de slechtheid en de schuld van de joden
aan de kruisiging gewezen. “Wat het nog veel erger maakt is dat god de joden
zoveel gezegend heeft.” Er werd gezegd dat de favorieten van god, god in de
steek hebben gelaten en dat de joden hun eigen religie niet begrijpen. De joden
zijn het volk van wetten. Dat is iets slechts, dat maakt ze star. -> “Het joodse
geloof is geen geloof, het is een serie van wetten waar geen samenhang en
goedheid inzit. Het is geen religie”.
Joden doordat ze joods zijn kiezen voor het jodendom, expliciet en inpliciet de
kruisiging van christus, door de joden, Goedkeuren.