Samenvatting leerpakket 5 – palliatieve zorg
Samenvatting AFP
Colonsarcinoom
Colon = dikke darm
Benigne = goedaardig
Maligne = kwaadaardig
Carcinogenese = het ontstaan van een kwaadaardige tumor
Oncogen = gemuteerde variant van het pronto-oncogen, hierdoor ontstaat abnormale celgroei ->
tumor
Carcinoom = tumor ontstaan uit epitheelcellen; huid, binnenzijde van darm- en luchtwegen
Sarcoom = tumor ontstaan uit steun en bindweefsel
- Liposarcoom = vetweefsel
- Osteosarcoom = botweefsel
- Chondrosarcoom = kraakbeen
- Leiomyosarcoom = glad spierweefsel
Hematologische maligniteiten = kanker in bloedbereidende organen en lymfeklieren = leukemie,
multipel myeloom, maligne lymfoom
Carcinoma in situ = tumor die eerst een poosje, soms jaren, beperkt blijven tot het epitheel zonder
dat ze infiltrief groeien.
TNM classificatie
Tumor Primaire tumor T0= geen primaire tumor
(poliep, vetbobbel)
Tis = carcinoma in situ
(primaire tumor zit op de
plek waar die is ontstaan
T1-4 = toenemende
afmeting tumor
, Node Regionale lymfeklieren, deze N0=geen metastasen in
klieren ontvangen als eerste lymfe
tumorcellen vanuit de regio waar N1-3 = toenemend aantal
de tumor ligt. Is niet perse in
afstand het meest dichtbij
gelegen, hier wordt de
ontwikkeling van lymfogene
metastasen verwacht
Metastasis Metastasen op afstand M0= geen metastasen op
afstand
M1= metastasen op
afstand
Kanker ontstaat als gevolg van genetische veranderingen in lichaamscellen, die daardoor veranderen
in tumorcellen. Dit is meestal als gevolg van een mutatie, maar kan ook komen door een breuk in de
chromosomen. Het is niet precies duidelijk waardoor deze mutaties ontstaan, wel is duidelijk dat
endo- en exogene factoren een rol kunnen spelen. Endogene factoren zijn voornamelijk de factoren
van binnenin, dus hormonale invloeden, genetische factoren en eventueel gevolg van andere ziekten.
Exogene factoren zijn o.a.: roken, slechte voedingsstijl, onvoldoende bewegen, overmatig
alcoholgebruik en onverstandig zongedrag.
Bij kanker is er een verstoring in de celgroei en celdood. Een tumor groeit exponentieel, de twee
hoofdrolspelers bij het ontstaan van kanker zijn oncogenen en tumorsupressorgenen.
Oncogenen = gemuteerde variant van het pronto-oncogen (normale cel) welke door een mutatie op
een abnormale manier wordt geactiveerd. Deze mutatie kan gedurende het hele leven optreden
door endo- en/of exogene factoren
Tumorsupressorgen = coderen eiwitten die een remmende invloed hebben op de celgroei. Door een
mutatie kan het tumorsupressorgen worden gedeactiveerd of vernietigd, hierdoor blijft de celgroei
maar doorgaan en deze word niet meer geremd. (omdat het tumorsupressorgen niet meer werkt).
Normale groei is celgroei door groeifactoren. Deze worden dan weer geremd door groeiremmers.
Apoptose is als het ware afsterving van de cel waardoor weer een nieuwe cel ontstaat. Bij kanker
gaat het ergens in de cyclus mis.
Metaplasie = er gaat iets mis maar het is nog niet schadelijk. Dit is omkeerbaar.
Dysplasie = kan beide kanten op, dit kan goed gaan maar het kan ook fout gaan en dan ontstaat er
een voorvorm van kanker. Dit kan leiden tot neoplasie
Neoplasie = het ontstaan van kwaadaardige cellen, dus kanker.
Er zijn 3 verschillende manieren van ontstaan van kanker, de behandeling is afhankelijk van de
manier waarop de kanker is ontstaan.
Abnormale groei = carcinogenese. In de groei gaat er iets mis.
1. Oncogen (bevinden zich in gewone cellen) -> activatie van oncogen leidt tot
ongecontroleerde celgroei
2. Tumorsuppressor-genen (remming) -> mutatie hierin leidt tot inactivering van die genen,
daardoor ontstaat er ongecontroleerde groei. Er vindt geen remming meer plaats.
Tumorsuppressorgenen zouden eigenlijk de foute cellen beter moeten maken.
3. DNA-reparatiegenen -> mutatie hierin leidt tot blijvende beschadiging van cellen.
Continue doorgroei = tumor groeit door, bijvoorbeeld van eierstok naar baarmoeder
Metastasering lichaamsholte = tumor gaat naar een andere lichaamsholte, bijvoorbeeld vanuit de
maag naar een andere holte
Metastasering lymfevaten = verspreiding via lymfevaten
,Metastasering bloedbaan = verspreiding via bloedbaan.
Verschillende soorten kanker
Melanoom (huid)
- Woekering van melanocyten
- Risicofactoren
o Overmatige UV-blootstelling
o Zonneverbranding als kind
o Erfelijke aanleg
- ABCD-criteria
- Diagnose: biopsie (weghalen)
- Behandeling: operatie
Borstkanker – mammacarcinoma
- Meest voorkomende kanker bij vrouwen
- Risicofactoren:
o Late menopauze
o Kinderloos
o Overgewicht
o Mutaties in genen BRCA1 en 2
- Symptomen:
o Meestal zelf ontdekt door vrouw
o Intrekkingen tepel
o Huidirritatie, bloederig vocht
- Behandeling
o Operatie -> lumpectomie (borstbesparing) , mastectomie
o Radiotherapie
o Chemotherapie
- Metastase -> longen, botten
Dikkedarmkanker / coloncarcinoma
- Risicofactoren
o Rood vlees, vetten, dierlijke eiwitten
o Weinig lichaamsbeweging
o Roken
o Familie aanleg
o Chronische darmontsteking / crohn / colitis ulcerosa
o Adenomateuze poliepen -> grote aantallen -> goedaardige poliepen worden meestal
na 5 a 10 jaar kwaadaardig
- Symptomen
o Rectaal bloedverlies/melena
o Gevoel van incomplete defecatie
o Pijnlijke defecatie, kramp, incontinent
o Wisselende ontlastingspatroon
o Dunne pootloodvormige faeces
- Diagnose: coloscopie (biopt)
- Behandeling: operatie (evt. met stoma) chemotherapie, radiotherapie
- Metastase: lever, onderin darmen -> longen
Longkanker
- 90% ten gevolge van roken (ook asbest en andere chemicaliën)
, - Symptomen
o Meestal asymptomatisch (niet in de gaten hebben dat je symptomen hebt)
o Vergevorderde symptomen: hoesten, stridor, heesheid
- Vormen
o Kleincellig carcinoom (komt meest voor)
o Plaveicelcarcinoom
o Adenocarcinoom
o Grootcelligcarcinoom (komt meest voor)
- Diagnose: foto, biopt, PET-scan, CT-scan
- Behandeling: operatie, chemotherapie, radiotherapie
- Prognose: grote kans op recidief (terugkomst), geringe overlevingskans
- Metastase: in de longen zelf, hoofd
Prostaatcarcinoma
- Meest voorkomende kanker bij mannen
- Risicofactor: leeftijd
- Symptomen
o Pollakisuri (heel vaak kleine beetjes plassen)
o Nycturie (snachts plassen)
o Nadruppelen
- Diagnose:
o Rectaal toucer (voelen)
o PSA
o Biopt
- Behandeling
o Operatie
o Radiotherapie
o Hormonale therapie -> verlagen testosteronspiegel waardoor tumorgroei vertraagt
Testiscarcinoma (balkanker)
- Meestal tussen de 20 en 45 jaar
- Risicofactoren: familliaal
- Symptomen: pijnloze zwelling, vaak meer last van metastasen
- Behandeling: chirurgie, radiotherapie
- Prognose: 80% reageert goed op behandeling
Aanbevelingen ter preventie van kanker (wereld kanker onderzoek fonds)
- Vermijd overgewicht
- Minimum half uur lichaamsbeweging per dag
- Vermijd suikerhoudende dranken
- Groenten en fruit
- Beperk rood vlees
- Vermijd bewerkt vlees
- Beperkt alcohol (2 voor man, 1 vrouw)
- Beperkt zoutconsumptie
- Eerste 6 maand borstvoeding
Therapie maligne factoren
- Chirurgische therapie
- Radiotherapie (bestralingen)
