Financieel familie- en erfrecht
Hoorcollege 1
Rechten en verplichtingen van echtgenoten
- 4 blokken: 2 blokken financieel familierecht en 2 blokken erfrecht
o Elk blok bestaat uit 2 hoorcolleges en 1 werkcollege
o Totaal dus 8 hc en 4 wc
o Elk hc bestaat uit 2 kennisclips
o Wc zijn interactief aan de hand van casus
- Globale lijnen!
- Materiaal per week: leidraad
o Ook extra oefencasus
- Schriftelijk tentamen (open vragen)
Relatievermogensrecht
Regelt de wijze waarop vermogensrecht reageert op huwelijk etc. en ook op de scheiding.
We kijken met name naar het huwelijk. Daar komt GP bij. Paar details waarop dit van elkaar
verschilt. Samenwoners zal terugkomen in HC2.
- Wat valt er onder relatievermogensrecht?
o Huwelijksvermogensrecht
o Partnervermogensrecht
o Samenwoners
- Voor huwelijk en GP geldt: boek 1 BW en algemeen vermogensrecht is van
toepassing
Dus niet alleen BW1 van toepassing. ook zoeken in algemeen vermogensrecht.
- Voor samenwoners geldt: alleen vermogensrecht van toepassing
Eindigen van huwelijk etc.
- “Het huwelijk is de helft van de rechten verliezen en de plichten verdubbelen.
De formele relaties: huwelijk en GP
Globaal overzicht:
Huwelijk
- 1:30 lid 1 BW
Kan worden aangegaan door 2 personen
- 1:33 BW
Persoon kan met 1 andere huwelijk verbonden zijn
- 1:67 lid 1 BW
Aanstaande echtgenoten moeten ten overstaan van ambtenaar en met getuigen
verklaren dat zij getrouw alle plichten zullen vervullen (ja-woord)
GP
- 1:80a BW
Met 1 persoon aangaan
- 1:80a lid 3 BW
Registratie van partnerschap geschiedt bij een akte van registratie van partnerschap
opgemaakt door ambtenaar van burgerlijke stand (geen ja-woord)
Overgang van ene relatie naar de ander
- Huwelijk naar andersoortige relatie
Huwelijk moet dan eerst worden ontbonden.
- GP kun je wel omzetten in huwelijk
, Zie art 1:80g BW: indien zij wensen dat GP wordt omgezet in huwelijk, moeten ze
ambtenaar van burgerlijke stand omzetting laat opmaken. Dan eindigt GP en start het
huwelijk
Einde formele relatie
- Art 1:149 BW
Huwelijk eindigt:
o Door dood
o Vermissing
o Echtscheiding
o Ontbinding van huwelijk na scheiding tafel en bed
- 1:80c lid 1 BW
GP eindigt:
o C: Met wederzijds goedvinden door inschrijving ambtenaar van een door
beide partners en een of meer advocaten of notarissen ondertekende en
gedateerde verklaring waaruit blijkt op welk tijdstip de partners omtrent de
beëindiging van het DP een ovk hebben gesloten.
o E: door omzetting van GP in huwelijk
Toepasselijk vermogensrecht
- Huwelijk
o Titel 6,7,8 boek 1 BW + algemeen vermogensrecht
- GP
o Titel 6,7,8 boek 1 BW (art 1:80b BW) + algemeen vermogensrecht
1:80b is schakelbepaling: GP van overeenkomstige toepassing
Familierechtelijke betrekkingen en gezag
- Huwelijk
o Personen- en familierecht (veelal automatische familierechtelijke betrekkingen
en gezag)
- GP is hetzelfde
Consequenties voor andere rechtsgebieden
- Huwelijk
o Erfrecht
o Pensioenrecht
o Alimentatierecht
o Belastingrecht
- GP is hetzelfde
Rechten en plichten tussen echtgenoten en GP
- Titel 5: het huwelijk
- Titel 5a: GP
- Titel 6: rechten en verplichtingen van echtgenoten
- Titel 7: de wettelijke gemeenschap van goederen
- Titel 8: huwelijkse voorwaarden
- Titel 9: ontbinding van het huwelijk
- Titel 10: scheiding van tafel en bed en ontbinding huwelijk na scheiding van tafel en
bed
Deze komt in de praktijk niet veel voor. Weinig scheidingen van tafel en bed. Waar
het nog wel eens wil voorkomen is met religieuze redenen dat ze niet mogen
scheiden, maar wel van tafel en bed.
Titel 6: rechten en verplichtingen van echtgenoten
, - 1:81 BW: zorgplicht tussen echtgenoten
- 1:82 BW: zorgplicht naar minderjarige kinderen
Deze 2 geven de morele inhoud van het huwelijk
- 1:83: inlichtingenplicht
- 1:84: kosten van de huishouding
- 1:85 en 86: schulden gewone gang van de huishouding
- 1:87: vergoedingsrechten en beleggingsleer
- 1:88 en 89: beschermingsbepalingen
- 1:90-92 jo 1:97: bestuursregeling
- 1:92a: toepassingsbereik titel 6
1:81 en 1:82 BW: morele inhoud huwelijk
Art 1:81 BW:
- Getrouwheid, hulp en bijstand
Geen vermogensrecht
- Het nodige verschaffen
Is wel iets vermogensrechtelijk, zelfs afdwingbaar. Het is niet alleen tijdens huwelijk
afdwingbaar, maar ook na het huwelijk zie je bijv. alimentatieverplichting.
Art 1:82 BW
- De tot het gezin behorende kinderen verzorgen en opvoeden
Gaat niet alleen over de eigen kinderen, maar ook over stief- en pleegkinderen.
Ouders kunnen elkaar ook aanspreken op dit artikel. De vraag is hoe vaak dat
gebeurt. Docent heeft het nooit meegemaakt. Ervaring leert: op moment dat ouders
elkaar moeten aanspreken omdat ze vinden dat de ander financieel gezien bijv.
onvoldoende zorg draagt, dat het reden is voor een echtscheiding. Zit je al in hele
andere procedure
Art 1:83 BW: inlichtingenplicht
- Plicht tot verschaffen van inlichten over:
o Gevoerd bestuur, en;
o Stand van goederen en schulden
- Desgevraagd, dus de andere echtgenoot moet hierom verzoeken
- Gehele vermogen, dus gemeenschappelijk vermogen maar ook prive vermogen
- Geen verantwoordingsplicht!
- Niet voldaan aan inlichtingenplicht? Gevolg: opheffing gemeenschap (art 1:109 BW),
uitsluiten bestuur gemeenschapsgoederen (1:91 lid 1 BW)
Art 1:84 BW: kosten van de huishouding
Regeling geldt voor alle huwelijksgoederenregimes. Het is dus niet relevant of je in
gemeenschap van goederen bent gehuwd, of onder uitsluitingen zijn gehuwd. Het artikel
heeft interne werking. Het bepaalt dus de verhouding tussen de echtgenoten.
- Huishouding
Wat is huishouding? Dit is de organisatie strekkende tot bevrediging van de materiele
en geestelijke levensbehoefte van echtgenoten en eventuele kinderen. Dus uitgaven
die een dienstbare functie vervullen binnen het samenlevingsverband van het
huishouden/gezin. Het gaat om gemeenschappelijk belang. Uitgaven moeten nodig
zijn om huishouding draaiende te houden. Nodig om gezin normaal te kunnen laten
functioneren. Denk aan huurtermijnen, rente hypotheek, onkosten voor kinderen,
vakanties, ontspanning, medische behandelingen (mits normaal, huisarts). Dus niet:
aflossen op hypotheekschuld en premies ten behoeve van kapitaalverzekering. Het
zijn wel uitgaven die worden gedaan, maar uiteindelijk geen kostenpost. Door die
uitgaven word je er niet armer van. Er wordt wel geld uitgegeven maar vindt ook
vermogensophoping plaats. Schuld wordt minder. Per saldo dus niet armer. = geen
kostenpost, ook geen kosten van huishouding. HR heeft er iets over gezegd (2010).
, - Aansprakelijkheid
Uitgangspunt art 1:84 BW: aansprakelijk is echtgenoot die verbintenis aangaat. Let
wel: als uitgave ook onder art 85 BW valt, dus gewone huishouding, ontstaat er wel
dubbele aansprakelijkheid. Dan is ook andere echtgenoot aansprakelijk. Dus
belangrijk verschil tussen 1:84 en 1:85.
- Draagplicht (lid 1)
Hierin wordt bepaald hoe kosten van de huishouding door echtgenoten gedragen
moeten worden. Er wordt bepaald dat het van inkomen en eventuele vermogen dient
te worden gedragen. Er is ook een volgorde opgenomen in lid 1. Inkomen gaat voor
vermogen. Gemeenschappelijk gaat voor privé. Dus wanneer eigen inkomens of
vermogens gebruikt moeten worden, geschiedt dit naar evenredigheid.
Voorbeeld gemeenschappelijk
Eerst vanuit gemeenschappelijk inkomen dragen. Als dat niet voldoende is, dient het
vanuit het prive inkomen gedragen te worden. Dat geschied naar evenredigheid.
Vervolgens als dat onvoldoende is, moet het gedragen worden uit het
gemeenschappelijk vermogen. En is dat nog onvoldoende, dan geschied het naar
privévermogens en ook weer naar evenredigheid.
Ontbreken gemeenschap (want huwelijkse voorwaarden)
In dit geval moeten kosten huishouding gedragen worden vanuit privé inkomen en
vermogens. Dan gebeurt het dus ook naar evenredigheid, eerst inkomen en dan
vermogen. Kan natuurlijk zijn dat je in huwelijkse voorwaarden of schriftelijke ovk
afwijkende afspraken hebt gemaakt. bijv. dat het niet naar evenredigheid plaatsvindt
maar gewoon 50/50.
Art 84 heeft het over het gemeen inkomen. Dus inkomen die in het
huwelijksgemeenschap valt.
- Bijdrageplicht/fourneerplicht (lid 2)
Echtgenoten dienen dus ook die geldelijke middelen ter beschikking te stellen
overeenkomstig de draagplicht uit lid 1. Daarbij ook van belang wie er
bestuursbevoegd is. 1 echtgenoot bevoegd = hij moet geldelijke middelen
beschikbaar stellen, overeenkomstig draagplicht van lid 1.
- Regelend recht (lid 3)
Er mag dus van worden afgeweken. In lid 3 is opgenomen dat dit mogelijk is bij
schriftelijke overeenkomst. Hoeft dus geen notariële akte te zijn. Tot 2001 moest dat
wel.
- HR 22 mei 1987 (Ridder te voet)
Gaat over rechtsverwerking. Partijen waren gehuwd. in voorwaarden stond dat man
beheer had over inkomsten van mevrouw, ten behoeve van betaling kosten van de
huishouding. Beheer kon hij alleen maar hebben als vrouw inkomsten aan man zou
afgeven. Deze mevrouw weigerde dat te betalen. hij vorderde na huwelijk bedrag van
mevrouw. HR heeft geoordeeld dat er sprake is van rechtsverwerking, dus dat
vordering niet meer bestond.
- HR 15 september 2006, ECLI:NL:HR:2006:AW3044
Hier was in voorwaarden vervalbeding opgenomen in kader van de kosten van de
huishouding. dat is een normaal beding die je bijna in alle akten terugziet. De HR
heeft in dit arrest bepaalt dat op een vervalbeding in kader van verrekening kosten
van huishouding, in beginsel met succes een beroep op kan worden gedaan. Het is
anders als het naar maatstaven van R&B onaanvaardbaar is als een partij zich op dit
beding beroept. Het is dus niet per definitie onaanvaardbaar.
- HR 29 juni 2012, ECLI:NL:HR:2012:BW9769
