ZSO’S WETENSCHAP 1
ONDERDEEL REFLECTIE OP WETENSCHAP
ZSO 1
2.
Medisch-wetenschappelijk: negatieve notie
- Ziekten opsporen, oorzaken en mechanismen, ontdekken en genezen
Gezondheidswetenschappelijk: positieve notie
- Bevorderen van gezondheid
Gezondheid als negatieve notie Gezondheid als positieve notie
Afwezigheid van ziekten “Health is a state of complete physical, mental and
Gezond en ziek en elkaars tegengestelde, elkaar social well-being and not merely the absence of disease
uitsluitende categorieën or infirmity.”
Voordeel: Gemakkelijker te omschrijven Nadeel: Vaag
Is reden tot handelen Welzijn: hoogst subjectief? Taak van de arts?
Kritiek: Ziekte en gezondheid zijn niet alleen te
begrijpen als elkaar tegenpolen, er is ook nog zoiets als
een tussengebied: gezondheid is toestand en dispositie,
het bevorderen van gezondheid houdt meer in dan
alleen het bestrijden van ziekten, deel tegenover geheel
“WHO defines oral health as a state of being
free from chronic mouth and facial pain, oral
and throat cancer, oral infection and sores,
periodontal (gum) disease, tooth decay, tooth
loss, and other diseases and disorders that limit
an individual’s capacity in biting, chewing,
smiling, speaking, and psychosocial wellbeing.”
Alternatief: Positieve gezondheid Gezondheid is het vermogen van mensen zich aan te passen en een eigen
regie te voeren, in het licht van fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven. Positieve gezondheid
kent zes dimensies: lichaamsfuncties, mentale functies en beleving, spiritueel/existentiële dimensie, kwaliteit
van leven, sociaal-maatschappelijke participatie en dagelijks functioneren.
WHO Oral Health Programme
1. Oral health is integral and essential to general health and essential for well-being.
2. Oral health is a determinant factor for quality of life.
Definitie mondgezondheid in Nederland: gezondheid moet worden beschouwd als een dynamisch concept dat
op drie indicatieniveaus bepaald wordt: het klinische, pathofysiologische beeld van het lichaam, het individueel
functioneren (zowel lichamelijk als psychisch) en het sociaal en maatschappelijk functioneren.
Mondgezondheid is dan te beschouwen op het klinische, pathofysiologische beeld en de functionaliteit van de
1
,mond en de omliggende weefsels, op het niveau van het individuele functioneren en op het niveau van het
sociaal en maatschappelijk participeren.
Andere positieve omschrijvingen:
- Statistisch: meest voorkomend;
- Biologisch: adaptatievermogen aan omgeving;
- Psychologisch: zelfverwerkelijking;
- Sociologisch: vermogen om sociale taken en rollen te vervullen.
Nadeel positieve omschrijvingen: ze ‘dekken’ te weinig van wat we bedoelen met gezond, of te veel (WHO).
Nadeel negatieve omschrijvingen: legt veel nadruk op ziekte en op praktisch (medisch) handelen.
Gezond is normaal?
- Statistisch: gezondheid is wat het meeste voorkomt;
- Medisch: onschadelijk, niet nadelig voor de gezondheid;
- Natuurlijk: wat in de natuur is verankerd;
- Cultureel: wat behoorlijk is binnen een bepaalde groep of cultuur.
Ziektebeeld (medisch of klinisch geheel van klachten en verschijnselen horend bij een bepaalde ziekte) vs.
ziekteconcept (geheel van opvattingen en denkbeelden over een ziekte of ziekte in het algemeen)
Ziekte:
- Illness: subjectieve beleving;
- Disease: medisch handboek;
- Sickness: sociaal probleem.
Context en doel van gezondheid:
- Pragmatisch: met oog op handelen van arts;
- Empirisch: beschrijving van ziekte en gezondheid (bijv. epidemiologisch);
- Wijsgerig: betekenissen, waarden en normen in relatie tot gezondheid en ziekte;
- Programmatisch: met oog op beleid.
Gezondheid met oog op beleid:
- Individugericht: vermogen van individu om goed te functioneren in diens sociale context illness;
- Gemeenschaps-georiënteerd: vermogen om deel te nemen aan de samenleving met oog op
functioneren van instituties die noodzakelijk zijn voor vitale samenleving sickness;
- Medisch-professioneel: functioneren op een wijze die past bij de soort waartoe het individu behoort
disease
2
, 3.
a) Jongen, 14 jr, approximale cariës 26,36.
o In de WHO gezondheidsdefinitie komt het pathofysiologische aspect wel aan de orde als
zijnde één van de criteria voor de stempel ‘ziek’. Cariës hoeft echter niet per se klachten te
geven en iemands fysieke, mentale en sociale toestand kan onveranderd zijn, daarom zou
gesteld kunnen worden dat de jongen volgens de WHO definitie ziek is maar volgens de
definitie met een positieve notie niet, zolang de cariës de patiënt geen beperkingen oplevert.
b) Vrouw, midden 40, teruggetrokken gingiva onderfront, 2 mm tandhals vrij.
o Gingivarecessie kan het gevolg zijn van gingivitis, een ontsteking, en in dat geval zou deze
patiënt volgens de WHO definitie ziek zijn. Kijkend naar de definitie met een positieve notie is
de patiënt gezond zolang er geen beperkingen optreden in haar fysieke, mentale en sociale
toestand. Gingivarecessie kan echter zorgen voor gevoelige tandhalzen en indien patiënt daar
last van heeft, is ze volgens beide definities niet gezond.
c) Man, 23 jr, Rö-foto: 38 en 48 sterk naar mesiaal gekiept.
o Wanneer dit geen verdere gevolgen geeft, zoals een drukkende pijn, is de patiënt volgens
beide definities gezond aangezien niet aan de criteria wordt voldaan om te spreken van
ziekte.
d) Man, 30 jr, ernstige pijnklachten regio 26, 27, percussiepijn.
o Pijn is bij beide definities een reden om te spreken van ziekte.
e) Vrouw, 25 jr, verkleuring 11 en 21, elementen necrotisch door trauma.
o Necrose: het plaatselijk afsterven van weefsel
In het teken van de WHO definitie kan gesteld worden dat de patiënt wegens necrose ziek is.
De necrose zorgt voor verkleuring en wanneer de patiënt hier nadeel aan ondervindt, is zij
ook volgens de andere definitie ziek.
f) Man, 48 jr, voortdurende pijnklachten, klinisch geen probleem te ontdekken.
o Pijn is een toestand van niet-welbevinden en kan als zodanig worden gezien als reden om,
volgens beide definities te spreken van ziekten.
g) Meisje, 13 jr, kroon 21 gefractureerd door val.
o Fractuur is volgens de WHO definitie een reden om te spreken van ziekte en vanwege de
prominente plaats in de tandboog is het aannemelijk dat de patiënt hieraan ook mentale
schade ondervindt, waardoor volgens beide definities sprake is van ziekte.
h) Man, 19 jr, weigert tandheelkundige hulp, panische angst voor tandarts.
o Volgens de definitie met een positieve notie is de patiënt ziek vanwege een gesprek aan
psychisch welbevinden. Ook de WHO neemt dit criterium echter mee en dus is patiënt
volgens beide definities ziek.
4. Perfect gezond gebit:
- Afwezigheid van chronisch mond- en aangezichtspijn;
- Afwezigheid van mond- en keelkanker;
- Afwezigheid van mondinfectie;
- Afwezigheid van parodontale ziekte;
- Afwezigheid van tandverval;
- Afwezigheid van tandverlies;
- Afwezigheid van andere ziekten die zorgen voor beperkingen voor wat betreft bijten, kauwen,
glimlachen en praten;
- Aanwezigheid van een psychisch welbevinden voor wat betreft de staat van de mond (breed begrip
maar heeft betrekking op bijv. kleur, vorm, stand en staat van de aanwezige elementen).
5. Tandenbleken, kunstharsfacing, porseleinen facing, vervangen van oude vullingen en kronen omdat deze
niet tandkleuring zijn. Deze handelingen dragen uiteindelijk bij aan de gezondheid van de patiënt indien
3