Overig
Hoofdpunten & begrippen: Oogklepdenken - Ruben Mersch
- Instelling
- Radboud Universiteit Nijmegen (RU)
Hoofdpunten en belangrijke begrippen uit het boek. Begrippen zijn dikgedrukt.
[Meer zien]Voorbeeld 3 van de 5 pagina's
Voorbeeld 3 van de 5 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Voorbeeld van de inhoud
Oogklepdenken – Ruben MerschHoofdpunten & belangrijke begrippen
Inleiding
Ons brein zit vol met binnenwegen en cognitieve shortcuts om zo snel mogelijk een oordeel
te kunnen vellen. Echter, juist omdat het zo snel moet gaan, is dat oordeel zelden het best
mogelijke. Wat we winnen aan snelheid, boeten we aan kwaliteit.
Dagelijks worden we gebombardeerd met meningen, opinies, feiten, anekdotes en
statistieken. Er is steeds meer spin. De grens tussen journalistiek en PR is angstaanjagend
dun. Producenten proberen hun producten aan te smeren door gebruik te maken van
wetenschappelijk onderzoek.
Als een optische illusie herkend is door het brein, kan het zo zijn dat het nog steeds anders
lijkt. Als dat zo is noemt men het een cognitieve illusie.
Wetenschap is niet zozeer een verzameling feiten, maar vooral een methode. Om bepaalde
uitspraken van de wetenschap te doorgronden is het belangrijk zelf goed na te denken. Het is
‘gewoon goed doordacht gezond verstand’.
Hoofdstuk 1: Nonsens geen bezwaar
De postmodernisten zijn verzot op wetenschap. Vooral als ze hele moeilijke termen kunnen
gebruiken in hun publicaties.
Het halo-effect houdt in dat men wordt beïnvloed door gegeven informatie. Eenzelfde artikel
lijkt bijvoorbeeld veel beter als van tevoren wordt gezegd dat het is geschreven door een
beroemde wetenschapper dan door een eerstejaars student. Het heet halo-effect omdat het
positieve van die ene eigenschap als een halo (stralenkrans) naar alle andere eigenschappen
uitstraalt.
Bij vage terminologie is het heel belangrijk dat men heel voorzichtig is met het geloven van
uitspraken.
Cargo cult science gebruikt dezelfde termen als wetenschap, alleen betekent het niets. Het is
vorm zonder inhoud.
Het falsificationisme van Popper: een hypothese moet weerlegbaar zijn. Dit betekent dat er
op zijn minst een denkbare gebeurtenis moet bestaan die ede hypothese tegenspreekt.
Sommige hypotheses kunnen gewoonweg niet fout zijn, dan spreekt men van
onweerlegbare hypotheses.
Intelligent Design is een andere naam voor de term creationisme. Volgens de aanhangers is
het geen geloof, maar een alternatieve wetenschappelijke theorie die evenwaardig is aan de
evolutietheorie. Volgens Intelligent Design kunnen op zijn minst bepaalde eigenschappen van
organismen onmogelijk worden verklaard door natuurlijke processen. Deze eigenschappen
kunnen volgens hen alleen verklaard worden door de acties van een intelligente ontwerper.
Als de hypothese niet wordt bevestigd kan men daarvoor altijd een excuus verzinnen, dit
noemt men een ad-hoc hypothese.
,Hoofdstuk 2: Size does matter
Het maken van onderscheid tussen toeval en geen toeval noemt men statistiek.
Bij significantie is er sprake van géén toeval, er is meer aan de hand.
De vooronderstelling dat het om toeval gaat en er verder niets aan de hand is, wordt de
nulhypothese genoemd.
Bij een type 1-fout (false positive) wordt de nulhypothese verworpen terwijl die eigenlijk
waar is. Bij een type-2 fout (false negative) wordt de nulhypothese aanvaard terwijl die niet
waar is.
Kahneman en Tversky onderzochten of mensen vanuit hun intuïtie statistisch goed
redeneren.
Er zijn twee denkers in ons. Systeem 1 is onze intuïtie, ons buikgevoel. Systeem 2 is de
rationele, bewuste denker.
Onze geest vervangt vaak een moeilijke vraag door een makkelijke vraag. Bijvoorbeeld:
Welke bewering is statistisch het meest waarschijnlijk? Deze vraag wordt vervangen door:
Welke bewering past het best bij de gegeven beschrijving?
Patternicity is het zoeken van patronen. Doordat mensen zo goed zijn in het herkennen van
patronen, denkt men vaak dat er meer aan de hand moet zijn. Men ziet onterecht te veel
patronen.
Soms lijken gebeurtenissen een oorzakelijk verband te hebben, maar is het eigenlijk gewoon
toeval. Dit wordt de illusie van oorzakelijkheid genoemd.
Als onze idioot ergens een cluster bespeurt, bijvoorbeeld vijf maal winst bij een spel, vindt hij
dat verdacht. De toevalshypothese wordt gelijk verworpen en de idioot gaat op zoek naar
een oorzaak.
Vandaag de kan men van bijna alles een steekproef maken. Dit wordt de
alomtegenwoordigheid van steekproeven genoemd. Twee eisen aan een goede steekproef:
o De steekproef moet representatief zijn
o De steekproef moet voldoende groot zijn
De wet der grote getallen houdt in dat men zekerder mag zijn dat de eigenschappen van de
steekproef de eigenschappen zijn die de populatie weerspiegelen wanneer de steekproef
groter is. Hoe groter de steekproef, hoe zekerder.
Onze idioot heeft de neiging om in hokjes te denken, dingen te categoriseren.
Stereotypes zijn een handige manier om met de complexe werkelijkheid om ons heen om te
gaan. Dit is een voorbeeld van hokjes denken.
Hoofdstuk 3: Aantal-apenblindheid
Het is noodzaak dat het aantal apen (aantal proefpersonen) geteld worden die zijn gebruikt
bij een onderzoek als men de waarschijnlijkheid van iets wil inschatten.
Onze idioot oordeelt op basis van gegevens die op dat moment binnen zijn blikveld vallen.
Kahneman noemt dit WYSIATI (What You See Is All There Is).
Survivorship bias houdt in dat men alleen de treffers bekijkt die het overleefd hebben, de
missers krijgt men niet te zien. Bijvoorbeeld de octopus die de voetbaluitslagen van het WK
voorspelde krijgt men wel te zien. De andere dieren die dit minder succesvol deden krijgt
men niet te zien.
Een heuristiek is een vuistregel, een quick and dirty oplossing voor een moeilijk probleem.
Aanwezigheidsheuristiek of availability bias wil zeggen dat men de waarschijnlijkheid van
dingen bepaalt op basis van aanwezige voorbeelden in het hoofd.
Soms hebben kleine gebeurtenissen grote politieke maatregelen tot gevolg, dit wordt
steekvlampolitiek genoemd.
, Een steekproef is representatief als elk lid van de populatie evenveel kans heeft om er in te
belanden. Als de steekproef alleen de uitzonderingen bevat is er sprake van de selection bias
en is er een niet-representatieve steekproef.
Ook de wetenschap kampt met een ernstige vorm van niet-representativiteit. Het heet het
lade-effect, genoemd naar al die bureaulades waar niet-representatieve studies stof liggen te
verzamelen.
Wetenschapstijdschriften hebben een voorkeur voor onderzoek met positieve resultaten, dit
leidt tot publicatie bias.
Bij een wetenschappelijke steekproef is het belangrijk dat hij representatief is en voldoende
groot. Voor de steekproef van onze idioot gelden andere regels. Deze wordt vooral bevolkt
door uitzonderingen, maar ook door verhalen.
Base rate neglect houdt in dat men de onderliggende algemene waarschijnlijkheid totaal
negeert wanneer men specifieke info krijgt. Het testresultaat lijkt belangrijker, het gaat over
jezelf en niet over een doorsneepersoon waar je niks mee te maken hebt.
Schadelijkheid van veel testen: valse positieven. De oplossing hiervoor is om testen strikter te
maken. Echter, wanneer testen te streng worden kan er sprake zijn van valse negatieven.
In artikelen of nieuwsberichten staan soms schrikbarende percentages van bijvoorbeeld kans
op een bepaalde ernstige ziekte. Hierbij is het belangrijk om het onderscheid te zien tussen
relatieve en absolute percentages. De zin 50 % meer kans op kanker is natuurlijk
schrikbarender dan 0,1 % kans op kanker. Deze zinnen kunnen in hetzelfde artikel
voorkomen, bijvoorbeeld in de trant van: Er is een kans van 0,1 % dat personen in de leeftijd
van X jaar deze vorm van kanker krijgen. Men heeft 50 % meer kans op kanker wanneer men
een ongezonde levensstijl heeft (roken, overmatige alcoholconsumptie, etc.).
Hoofdstuk 4: Verhalen, verhalen, verhalen
Wanneer iemand liegt op een eerlijke wijze wordt dat confabulatie genoemd. Die persoon
liegt 'eerlijk’ omdat hij gewoonweg de echte reden niet kan weten.
Arousal misattribution wil zeggen dat proefpersonen hun opgewonden toestand abusievelijk
toeschrijven aan de aantrekkelijke persoon die aan de overkant staat in plaats van aan die
enge hangbrug waar ze overheen moeten.
Ons gedrag wordt bepaald door bewuste beslissingen en onbewuste impulsen, zoals
omgevingsinvloeden. Deze omgevingsinvloeden worden nogal eens onderschat, dit wordt de
fundamental attribution error genoemd.
Onze idioot bedenkt vaak achteraf rationalisaties om beslissingen te rechtvaardigen in plaats
van de echte drijfveren onder ogen te zien.
Mensen kunnen heel goed van een bergje feiten een verklaring maken voor een bepaalde
gebeurtenis. Dit wordt narrative fallacy genoemd, de narratieve denkfout. Het is een
denkfout omdat we erdoor denken dat we meer weten dan we in feite doen.
De ultieme test voor een verklaring is de mate waarin die de toekomst op voorhand
voorspelbaar maakt. Achteraf kan je, met een beetje creativiteit, alles verklaren (ad-hoc
hypotheses).
Post hoc ergo propter hoc: na dit, dus door dit. Als B na A komt, dan wordt B veroorzaakt
door A. Dit kunnen causale relaties zijn, maar ook bijgeloof of associaties bij bepaalde
woorden.
Regressie naar het gemiddelde houdt in dat men bij een harten dame ‘lager’ roept,
aangezien de kans op een hogere kaart erg klein is.
Albert Einstein heeft ooit gezegd dat we alles zo eenvoudig mogelijk moeten maken. Dit staat
bekend als het scheermes van Occam. (overbodige dingen moeten weggeschoren worden).
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper carlijnvanneijenhof. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 52510 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen