Samenvatting van de artikelen uit de reader, filmpjes van youlearn en de youlearn vragen voor het vak Gezondheidsgedrag: interactie tussen individu en omgeving.
Samenvatting gezondheidsgedrag: interactie individu en omgeving
Thema 1 Omgevingsinvloeden ................................................................................................................ 2
Thema 1.1 Omgeving in relatie tot gezondheid .................................................................................. 2
Thema 1.2 Theoretisch model (mindmap) .......................................................................................... 9
Thema 2 Obesogene omgeving ............................................................................................................. 12
Thema 2.1 Invloed op eet- en beweeggedrag................................................................................... 12
Thema 2.2 Dual process view ............................................................................................................ 25
Thema 3 Sociale gezondheid – omgevingsinvloeden binnen sociale settings ...................................... 31
Thema 3.1 Modellen voor gezondheidsgedrag ................................................................................. 31
Thema 3.2 Zelfdeterminatietheorie .................................................................................................. 37
Thema 3.3 Social identity approach .................................................................................................. 43
Thema 4 Omgevingsbeleving – theoretische verklaringen voor invloed van de omgeving op de
gezondheid ............................................................................................................................................ 47
Thema 4.1 Interactie tussen individu en omgeving .......................................................................... 47
Thema 4.2 Ongezonde verleiding en gezonde duwtjes in de rug ..................................................... 57
Thema 5 Gezonde omgeving ................................................................................................................. 60
Thema 5.1 De veranderende norm, interventies tegen roken ......................................................... 60
Thema 5.2 Roken en omgevingsfactoren .......................................................................................... 63
Thema 5.3 Omgevingsinterventies in het ziekenhuis ....................................................................... 67
1
,Thema 1 Omgevingsinvloeden
Dit thema geeft een algemeen inhoudelijke verkenning van de omgevingsinvloeden van
gezondheidsgedrag.
Thema 1.1 Omgeving in relatie tot gezondheid
Omgevingsfactoren spelen een belangrijke rol bij gezondheidsgedrag.
Artikel Boekhout ‘Health behavior: interaction between individual and environment’
Je gezondheidsgedrag en zelfbeeld worden beïnvloed door je omgeving.
o Soms zijn we ons hier bewust van, meestal niet.
o Iedereen ervaart zijn of haar omgeving anders.
Het Rainbow Model of Health van Dahlgren en Whitehead
o Dit model bestaat uit 4 verschillende lagen van invloed die je omgeving heeft op je
gezondheid.
Het individu met de genetische predispositie en leefstijl staat in het midden.
Daaromheen zit de sociale omgeving met familie, vrienden, collega’s etc.
Daaromheen de leef- en werkomstandigheden.
De laatste laag zijn de algemene socio-economische, culturele en omgevingscondities.
o De lagen zijn niet onafhankelijk, maar ze zijn verweven en interacteren met elkaar.
Er is vaak sprake van gezondheidsverschillen tussen groepen met lage en hoge inkomens.
o Denk aan beperkte beschikbaarheid van gezond eten, overdaad aan fastfood restaurants,
cultuur waarbij jongeren op scooters rijden in plaats van fietsen, aanwezigheid van natuur.
2
, Lalonde’s Health Field concept
o Dit model bestaat uit 4 belangrijke factoren, die gezondheid kunnen beïnvloeden:
o Alle 4 de velden interacteren met elkaar en beïnvloeden samen de gezondheid van een
individu.
Theorieën over gezondheidsgedrag maken een onderscheid in verschillende niveaus van invloed,
die elkaar beïnvloeden. Het onderscheid tussen de niveaus is echter niet altijd scherp te maken:
o Macroniveau: sociaal, economisch, cultureel of fysiek.
o Mesoniveau: werk- en leefomstandigheden.
o Microniveau: gedrag en genetische predispositie.
Het ANGELO model (Analysis Grid for Environments Linked to Obesity).
o Dit model bevat macro en micro factoren, die bijdragen aan de ontwikkeling van obesitas.
Overheden kunnen op macroniveau invloed uit oefenen (bijv. verbod op roken), maar ook het
microniveau beïnvloeden (denk aan BOB campagne).
Gezondheidspsychologie
o Een gezondheidspsycholoog kan helpen om verstandige keuzes te maken met betrekking tot
eten en bewegen (primaire preventie), maar ook om negatieve (mentale) gevolgen van
fysieke problemen te voorkomen (secundaire en tertiaire preventie).
o Lalonde’s model heeft geleid tot een internationale verandering in het heersende paradigma,
waarbij gezondheid niet langer meer gedefinieerd wordt als ‘de afwezigheid van ziekte’,
maar als ‘het gevolg van een complex samenspel van verschillende typen determinanten’.
Hierbij zijn er determinanten waar het individu controle over heeft en waar het individu
geen of heel beperkte controle over heeft.
o Dit heeft weer geleid tot een meer holistische, biopsychosociale aanpak van gezondheid
binnen de maatschappij.
o Het Ottawa Charter heeft 5 gezondheid gerelateerde gebieden geïdentificeerd:
Beleid gericht op het bevorderen van gezondheid.
Versterken van actie vanuit de gemeenschap.
Ontwikkeling van persoonlijke vaardigheden.
Gezondheidszorg meer richten op preventie van ziekte en gezondheidsbevordering.
Gezondheid bevorderende omgevingen creëren.
o Gevolg is dat als iemand tegenwoordig ziek is als gevolg van ongezond gedrag, we ons
realiseren dat dit niet alleen de schuld van het individu is.
o Gezondheidspsychologen houden zich daarom niet meer alleen met het individu bezig, maar
ook met diens omgeving.
3
, o De definitie van gezondheid door de WHO “gezondheid is een toestand van volledig fysiek,
mentaal en sociaal welbevinden, en niet alleen de afwezigheid van ziekte of gebreken”.
Kritiekpunt 1: Volledig welbevinden binnen deze 3 gebieden tegelijk bereiken is bijna
onmogelijk.
Kritiekpunt 2: Gezondheid wordt als statisch gegeven gezien, terwijl het dynamisch is en
in de tijd en over situaties heen veranderd.
Vanuit positieve psychologie is daarom positieve gezondheid als term geïntroduceerd als zijnde
‘het vermogen tot aanpassing en zelfmanagement in het licht van fysieke, emotionele en sociale
uitdagingen in het leven’.
o De definitie van gezondheidspsychologie die de Open Universiteit hanteert is “de
wetenschap die zich richt op de relatie tussen fysieke, biologische en sociale factoren aan de
ene kant en ziekte aan de andere kant”.
De environmental stress theorie verklaart hoe een stimulus uit de omgeving voor de een
stressvol kan zijn en voor de ander niet. De theorie heeft vooral betrekking op negatieve
invloeden van de omgeving op de gezondheid.
Omgevingspsychologie bestudeert de relatie tussen de kwaliteit van leven van een individu en
diens omgeving.
Conclusie: de interactie tussen de omgeving en gezondheidsgedrag is complex.
Opdracht 1.1.1
Vraag 1. Wat is de definitie van het RIVM van een gezonde leefomgeving?
Een gezonde leefomgeving is een leefomgeving die als prettig wordt ervaren, die uitnodigt tot
gezond gedrag en waar de druk op de gezondheid zo laag mogelijk is.
Hierbij wordt zowel de fysieke als de sociale omgeving bedoeld.
Vraag 2. Licht het conceptuele kader van het RIVM voor leefomgevingskwaliteit toe?
Kwaliteit van de leefomgeving is een van de factoren, die de kwaliteit van leven bepaalt. Deze
bestaat uit ruimtelijke, fysieke en sociale omgevingsfactoren.
Naast meetbare (objectieve) kenmerken, zijn ook oordelen en percepties van belang.
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper jmafranken. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
