Samenvatting
Samenvatting De rationele stad - Van bouwblok tot wooneenheid
- Instelling
- NHTV (NHTV)
Samenvatting van 59 pagina's voor het vak stedenbouwgeschiedenis aan de NHTV
[Meer zien]Voorbeeld 3 van de 59 pagina's
Voorbeeld 3 van de 59 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
1 beoordeling
Door: carlijnvandenhoven • 6 jaar geleden
Voorbeeld van de inhoud
De rationele stad – Van bouwblok tot wooneenheidHoofdstuk 1
Het Parijs van Haussmann, 1853 – 1882
Parijs is een Haussmann stad geworden, maar bovenal de ‘burgerlijke stad’ bij
uitstek. Hij heeft een type stad geschapen, een ruimte gevormd naar de logica
van de burgerij, die in deze periode heersende klasse is geworden.
De burgerlijke stad: de grote openbare werken van Parijs
Zijn benoeming (Haussmann legt eed af als prefect) in Parijs heeft expliciet tot
doel de door Napoleon III gewenste grote openbare werken in de stad op gang te
brengen. Er is onmiddellijk al sprake van het passeren van de gemeenteraad;
hoewel door de regering benoemd, wordt de raad als weinig meegaand
beoordeeld. Er wordt een officieuze commissie ingesteld om leiding te geven aan
de uit te voeren werken; het is de bedoeling dat de commissie gaat functioneren
als ‘een soort private gemeenteraad’. Deze commissie, die Haussmann zelf
nutteloos vond, behoefde niet meer dan een keer bij elkaar te komen. Deze
aanpak zegt niettemin iets over de aard van de relaties die tussen de
verschillende instanties worden aangebracht, zoals regering, gemeenteraad en
overheidsdiensten, en die kenmerkend zijn voor het bonapartistische politieke
regime.
De prefect krijgt in principe een uitzonderingspositie met een eigen
beleidsterrein; het beleid zal ten uitvoer worden gebracht met een minimum
aan publiciteit en buiten de gebruikelijke kanalen om, teneinde een maximum
aan doeltreffendheid te bereiken.
Haussmann is niet van plan de stad te besturen als een ‘pater familias’, met
eerbiediging van de regels van behoedzaamheid en met de zorg die private zaken
verdienen. Haussmanns methoden staan tegenover die van zijn voorgangers als
het agressieve nieuwe kapitalisme van de financieringsbank tegenover het
belegen kapitalisme van de eerste helft van de negentiende eeuw. De voorname
Parijse bank uit die tijd had te maken met een periode van gematigde maar
constante groei van de productie en het inkomen tussen 1815 en 1852. Deze
kalme groei berustte op een nog archaïsche structuur waarin de rijkdom
voorkwam uit de landbouw en de handel, maar nog niet uit de industrie.
Haussmann introduceert een beheersmethode gebaseerd op de theorie van de
productieve bestedingen. Uitgangspunt is het traditionele overschot op de
Parijse begroting. De theorie van de productieve bestedingen stelt dat het
begrotingsoverschot niet langer moet worden aangewend voor directe
bestedingen op korte termijn, maar ter betaling van de rente op aanzienlijke
leningen over zeer lange termijn. De gemeentelijke financiën zijn daar echter
alleen tegen opgewassen wanneer er een snelle en onafgebroken groei van de
inkomsten tegenover staat, gebaseerd op de groei van de economische activiteit,
van het zakenverkeer en van de bevolking. De rijkdom van de belastingplichtigen
is de rijkdom van de stad. Het beste middel om de inkomsten van de stad te
vergroten is het stimuleren van de verrijking van de belastingbetaler. De stad
wordt beheerd als een kapitalistische onderneming. In 15 jaar schiet het als
,‘productieve bestedingen’ beleende begrotingsoverschot omhoog van 20 naar
200 miljoen frank.
Nog meer nadruk moet echter worden gelegd op de stimulerende functie die de
grote openbare werken van Parijs na 1852 hebben gehad voor de ontwikkeling
en perfectionering van het kapitalistische productieapparaat. Zoals bekend zijn
de werken van het eerste netwerk (1854 – 1858) grotendeels door de stad in
eigen beheer uitgevoerd. De stad treedt hierbij zelf als aannemer op, ook al
beschikt ze nog niet over voldoende technische middelen voor onderzoek en
controle, wat het gevaar inhoudt van grote vertraging in de uitvoering. Het
programma van Haussmann werkt dus als een oproep aan grote financiele
groepen om overeenkomstig het saint-simoniaanse principe van het huwelijk
tussen bank en industrie grote aannemersmaatschappijen op te richten of
kleinere samen te voegen. Het Crédit Foncier van de gebroeders Péreire
(opgericht in 1852) waarvan de leningen voor vier vijfde naar de bouw van
onroerend goed gaan, is Haussmanns uitverkoren instrument om de inrichting
van Parijs te financieren. De methoden en doelstellingen van deze grote
bankgroepen gaan perfect samen met Haussmanns politiek van productieve
bestedingen: men wil het krediet activeren, omvangrijke markten afromen door
de vorming van grootschalige instellingen die geld uitlenen voor een lange
termijn (wat in 1852 een nieuwe techniek is) en men wil de economie richten en
sturen via de oprichting van grote ondernemingen. Hij heeft de methoden en de
mogelijkheden van de handelsbank zeer goed begrepen en past ze toe op het
beheer van Parijs.
De klassieke cultuur dient als referentie zonder dat men zich bekommerd om
eclectische onzuiverheden. De stad pretendeert de gecodeerde figuren van het
klassieke systeem te reproduceren door en retorica van assen en pleinen
gemarkeerd door monumenten. Over de esthetiek moeten we opmerken dat het
aanzien dat Haussmann aan parijs als hoofdstad heeft weten te geven de nieuwe
burgerij volledig tevreden stelt.
Het technische argument is dat van de modernisering en de hygiëne, maar het
heeft een andere betekenis: saneren, transporteren, met voorzieningen
uitrusten. De stad van Haussmann ondergaat de grondigste
structuurverandering in die zin dat ze een ‘voorzieningenstad’ wordt. Om de
distributiefuncties te diversifiëren en te vermenigvuldigen wordt de notie
‘verkeersweg’ getransformeerd tot een complex substraat: snelle verplaatsing
van personen en goederen, water- en gasleidingen en rioleringsnetwerken. Maar
vooral schieten aan alle kanten de ‘voorzieningen’ in de huidige betekenis uit de
grond: gemeentehuizen, dienstgebouwen, ministeries, scholen, lycea,
postkantoren, markten, slachthuizen, ziekenhuizen, gevangenissen, kazernes,
kamers van koophandel, stations ect.
Het probleem is de verdeling ervan over de stedelijke structuur en de aanpassing
van de structuur aan de vermenigvuldiging van deze voorzieningen. Het begrip
voorziening zelf houdt een functionele specialisatie in waarbij de voorzieningen
als instrumenten worden ingezet in hun verhouding tot de stedelijke structuur.
De verschillende niveaus worden zichtbaar gemaakt, zowel door het
wegenstelsel als door de voorzieningen die erover verdeeld worden.
De behoefte aan zo’n strategie van beheersing en scheiding, die het uiteindelijke
effect is van de Haussmannisering, wordt het duidelijkst als men bedenkt dat
Parijs tussen 1835 en 1848 ‘de grootste industriestad ter wereld was geworden’.
, In 1846 had de stad 1 miljoen inwoners daarna kwam er nog een groei maar
deze groei is binnen gelijke grenzen gebleven. De bevolking is verdubbelt van 1
naar 2 miljoen in 1870. Door de grote van de bevolking ontstaat er ook een
scheiding van de verschillende bevolkingsgroepen.
De wijzen van ingrijpen in de stad
Het netwerk van doorbraken
Het bestaan van een door Napoleon III eigenhandig opgesteld plan liet al
vermoeden dat hij een omvattende en samenhangende ingreep in Parijs op het
oog had. Verschillende commentatoren hebben de nadruk gelegd op
Haussmanns vermogen de stad als geheel te beheersen.
Toch moet men niet denken dat Haussmann de stad overal kan beheersen, op
alle niveaus en in alle instanties. Haussmann hoeft bepaald niet zelf een stad uit
het niets te scheppen: hij werkt aan een al grotendeels gestructureerde ruimte.
Hij bewerkt niet de hele structuur, maar alleen bepaalde elementen, op een
selectieve manier en met specifieke wijzen van ingrijpen. Zoals al uit de inhoud
van het plan van Napoleon III blijkt, richt de ingreep zich in de eerste plaats op
een niveau waaraan een bijzondere status wordt verleend, zozeer zelfs dat het
soms lijkt of er geen ander niveau dan dit bestaat: het omvattende niveau. Tot het
omvattende niveau behoort het netwerk van doorbraken die de stad doorsnijden
en die gepaard gaan met grootse monumentale invoegingen zoals pleinen,
stations, belangrijke openbare gebouwen enzovoort.
Dubbele netwerken van doorbraken en monumentale invoegingen heeft een
drieledig doel:
- opwaardering van de monumenten door ze te isoleren en visueel met
elkaar te verbinden
- terugdringen van wat schadelijk voor de gezondheid, oud en versleten is,
en het overal aanbrengen van symbolen van de moderniteit: licht en
ruimte
- bevordering van de doorstroming, van station tot station, van wijk tot
wijk
In feite wordt via het netwerk een correctie op de structuur van de stad
uitgevoerd door het omvattende niveau naar voren te halen, het niveau dat
representatief is voor een nieuwe totaliteit (de metropool, de hoofdstad). Het
netwerk organiseert de verbindingen op het omvattende niveau en biedt ruimte
aan de instellingen die kenmerkend zijn voor deze omvattende orde. Dat het
omvattende niveau zichtbaar wordt gemaakt, is in feite karakteristiek voor de
stad van de barok: de stedelijke groei bereikt een fase die een structurele
aanpassing noodzakelijk maakt, met behulp van nieuwe structurerende
elementen als boulevards en avenues.
Kenmerkend voor de nieuwe structurerende elementen is dat ze visueel zijn,
duidelijk leesbaar, en dat ze ruimte scheppen, dat wil zeggen een tegenstelling
vormen met de compacte, gesloten en in elkaar grijpende stad. Deze van
oorsprong dubbelzinnige elementen, deze met bomen beplante avenues, vormen
de basis van het formele vocabulaire van Haussmann.
Concreet kunnen Haussmanns doorbraken in 3 netwerken worden ingedeeld,
een indeling die niet is gebaseerd op een hiërarchisch onderscheid, maar op de
wijze van financiering:
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper michelleritzen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,48. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 75323 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen