HC1 Aantrekkelijke Stad
Hoorcolleges
- Triomph van de stad (Glaeser): innovatief vermogen van steden heeft de mogelijkheid om
complexe, toekomstige problemen op te lossen
Stad als spiegel van tijd
- stad #1 Uruk: nomadisch → sedentair
● steden, landbouw en economie: macht → arbeidsverdeling; belasting, schrift en
wetgeving
● samenleving en politiek: sociale stratificatie (hierarchie) en bestuur; democratie
Stad als kruispunt en roltrap
- Kruispunt: verzameling van macht, middelen en personen
- Roltrap: plek voor verbetering, mogelijkheden en toekomst
Geschiedenis van de stad
Oudheid // Hippodamos van Milete: rastervorm bij bouw
Architectura (Vitruvius, 25 v. Chr): gids voor bouwprojecten
Middeleeuwen // stadsrechten → veel nieuwe steden
kerk en incrementele planning eromheen
Modern // Alberti: het plein
residentiestad en grachtengordel; actie-reactie planning
19e eeuw // industrialisatie → urbanisatie
Cerda en Hausmann: introductie stadsplanning
20e eeuw // 1900-1930 Tuinstad: verbindt stedelijke principes met groen (Howard)
1930-1960 Geplande stad: functiescheiding (Le Corbusier en CIAM)
1960-1990 Historische stad: renoveren, herbestemmen en historische elementen behouden;
reactie op geplande stad om de stad weer uniek te krijgen
21e eeuw // stedelijke iconen (HC7) en smart cities (HC8)
Stad in Europa
- Matthaeus effect: rijken worden rijker, armen worden armer
● Blauwe Banaan: multinationale Europese megapolis met hogere ontwikkeling
● Handstad: ontwikkeling Randstad breidt uit naar Brabant en Utrecht
- stedelijk succes is dus maakbaar → Europese stedenstrijd
Strijd, identiteit en beleid
- 4B’s: bewoners, bedrijven, bezoekers en bollebozen (5e: bestuurders?)
● B’s behouden + nieuwe aantrekken
- identiteit en beleid van belang bij stedenstrijd
Schaalvoordelen
- Locatietheorie: factoren voor vestiging van bedrijven
● Klassieke LT: grondstoffen, arbeidskrachten, transportkosten en nabijheid van
afzetmarkt; 2 soorten schaalvoordelen
1) Klassieke schaalvoordelen
- Lokalisatie effecten (Marshall): specialisatie en ruimtelijke concentratie van belang
● input sharing: meer keuze uit leveranciers
● labor market pooling: meer keuze uit werknemers
,- Urbanisatie effecten (Jacobs): diversiteit van sectoren van belang
● Onderzoek verkiest urbanisatie effecten boven lokalisatie effecten
2) Moderne schaalvoordelen
- knowledge spillovers: productievere werknemers door kennisoverdracht
- consumptievoordelen: meer publieke voorzieningen (amenities)
thuismarkteffect: grotere klantenkring en keuzevrijheid
Schaalnadelen
- grenzen aan stedelijke groei: duurzaamheid, leefbaarheid, gezondheid
● congestion forces: hoge grondprijzen; files en drukte; milieuschade
● disamenities: leefbaarheidsproblemen
Maten voor stedelijkheid
- sociaal-ruimtelijke-, juridische criteria, omvang en dichtheid, sectorale structuur,...
- brick & mortar criteria: stad als fysieke ontmoetingslocatie
- flow & linkages criteria: stad staat in verbinding met ommeland en andere steden
● daily urban system: reisgebied rondom een stad
● stad als ei: boiled>fried>scrambled
Human capital
- kennisontwikkeling hoogst in stad
- voordelen van kenniswerkers aantrekken
● productiviteit (knowledge spillovers) en werkgelegenheid
● trickle down economics: economische doorwerking naar horeca en detailhandel
● kunnen uitgroeien tot creatieve werkers; gunstig voor stedelijk aanpassingsvermogen
Artikelen
De aantrekkelijke stad (Marlet)
- analyse om stedelijke problemen en kansen in kaart te brengen
- stedelijke concentratie zorgt voor moderne schaalvoordelen, maar ook schaalnadelen
- 4 samenhangende factoren bepalen locatiekeuze voor een stad
Economie Agglomeratie
- arbeidsproductiviteit en werkgelegenheid - bereikbaarheid en banen
- sectorale structuur - stijgende grond- en huizenprijs
Bevolking Woonattracties
- human capital (samenstelling) - amenities (voorzieningen)
- bevolkingsgroei - disamenities (leefbaarheidsproblemen)
Conclusies
- agglomeratie veroorzaakt schaalvoordelen, zoals bevolkingsgroei gevolgd door
voorzieningen en werkgelegenheid en vervolgens human capital
● ook schaalnadelen, zoals stijgende grondprijzen, files, geluids- en milieuoverlast
Inclusief Urbanisme (Florida)
- rise of creative class (boek): creatieve ideeën → geld; werk volgt wonen
- new urban crisis: economische opwaardering van de stad verdrijft armere inwoners → kloof
tussen winnaars en verliezers; ongelijkheid → inclusief urbanisme om dit te voorkomen
, - inclusief urbanisme: bredere participatie door aanbod van betaalbare woningen en
laagopgeleide banen
● bottom-up en publiek-private samenwerking: grote rol voor lokale inwoners
● interactie met andere steden: elkaars ‘best practices’ overnemen
HC2 Competitieve Stad
Hoorcolleges
Schaalvoordelen
1) Klassieke schaalvoordelen: stedelijke concentratie gebaat bij...
- lokalisatie effecten (Marshall): specialisatie → input sharing + labor market pooling
- urbanisatie effecten (Jacobs): diversiteit van sectoren
2) Moderne schaalvoordelen: knowledge spillover, consumptievoordelen en thuismarkteffect
- beide face-to-face contact en nabijheid van belang
● high tech vs. high touch: behoefte aan contact, maar ook opkomst van technologie
Verbondenheid
- superlineariteit (Pan et al, 2013.): naast sociale netwerken binnen stad ook tussenliggende
transportinfrastructuur van belang voor agglomeratiekracht
● NL weinig agglomeratiekracht → borrowed-size concept: agglomeratiekracht lenen
bij buurlanden door verbindingen; ‘local buzz with global pipelines’
- death of distance: door mobiliteit locatiekeuze minder van belang? Nee...
● glocalisering: global-local paradox; mondiaal economisch speelveld, maar toch
belang van stedelijke concentratie en sterke regionale clusters
○ Beneluxering: bedrijven kiezen een centraal hoofdkantoor voor meerdere
kantoren door de hele Benelux
- foreign direct investment (FDI) in NL zorgt voor bedrijven en banen
● locatiekeuze voor investeerders afhankelijk van behaviorale matrix (Pred)
○ 2 factoren voor goede locatiekeuze: 1) amount of info + 2) ability to use
- Middel- en kleinbedrijf (MKB) minder mogelijkheden FDI → meer locatiegebonden
● neighbourhood effect: bedrijfsverplaatsingen vaak binnen de regio
○ ruimte beschikbaar; bekendheid; bereikbaar; fusie; personeel behouden
Citymarketing
- Citybranding: inspelen op imago (gezamenlijk beeld van de stad) met beelddragers
● fysieke beelddragers: routes, overgangspunten, knooppunten, wijken,...
● overige beelddragers: attracties, sportevenementen, personen, streekproducten,...
- tourist gaze: blik van toeristen bepaald door clichés; stadsbezoek = cliché controleren
- pisa effect: belang van landmarks (fysieke beelddrager)
Hardware, Software en Mindware
Hardware (productiefactoren) Software (woon/werk) Mindware (stadsimago)
- fysiek-geografische factoren - sociaal-culturele factoren - mentale beelden (ervaring,
● specialisatie (Marshall) - werk volgt wonen verhalen en media) hebben
● diversiteit (Jacobs) fysieke gevolgen
● stad tussen de oren
