Achter de deur van de psychodynamische psychotherapie
het kader & de setting
~ Therapeutische ruimte als voorwaarde voor een therapeutisch proces ~
HET THERAPEUTISCH KADER DAT PROCES BEVORDERT
Inleiding: het concept ‘kader’ gesitueerd en gedefinieerd
Kader: grenst af t.o.v. wat zich buiten bevindt & omlijnt de specifieke inhoud
Elke activiteit heeft een kader
- Afbakenen van de ruimte/ klaarmaken van de plaats waar het gebeurd
- Als je het kader binnen komt, dan heb je het gevoel ‘hier gaat het gebeuren’
- Kader is mee deel van het geheel
Afspraken maken over de 4 hoofddimensies van het kader
- Tijd
o Wanneer/hoe vaak? Met wie? Hoe lang? Tot wanneer? Hoeveel sessies?
o We moeten weten wat het kader betekent en hoe het in elkaar zit
§ Wekelijks/ meermaals per week/ veertiendaags
§ Afwisseld ouders en kind samen en ouders apart
§ Meerstal van 50-60 min.
§ Afgebakend in tijd (korterdurend) of ‘open-ended’ (langerdurend)
- Ruimte: plaats van afspraak/ opstelling van de zitplaatsen
o Plaats van afspraak: Hoe ziet de plek eruit? Je hebt andere dingen nodig afhankelijk
van doelgroep en soort therapie? Van waar maakt ruimte deel van uit? Inrichting?
o Ruimte is anders bij volwassentherapie, muziektherapie…
§ Bank/ stoel(en)/ spelkamer/ speelmat/ Online als specifieke kader
- Regels & afspraken
o Meer & minder uitgesproken regels
o Omtrent betaling, lichamelijk contact, geschenken
- Werkwijze
o Vrije associatie/ vrij spel ⇔ afgesproken focus
o Individueel/ groep/ ouder & kind…
Setting: het kader rondom het kader. (Of hoe de buitendeur zich verhoudt tot de binnendeur)
Kader ⇔ Setting
Kader Setting
- Meer afgebakend - Ruimer concept
- Therapieruimte waar je mensen ontvangt - Institutionele context
- Lading rond concept o Therapieruimte kan plaatsvinden in
o Ongemakkelijk voelen: wie weet ambulante setting (CGG), privépraktijk,
dat ik in therapie ben? residentiële instelling, ziekenhuis…
- Binnen bepaalde hulpverlening
o vb psychose hulpverlening
1
,Korte historiek: van sofa naar veelheid aan kaders
- Psychodynamisch therapeutisch werken is ontstaan op sofa van Freud
- Ontstaan in grote steden in Europa
o Hoogopgeleide cliënten hadden tijd en financiën voor therapie
- Tijdsgeest
o Prototypische cliënt: jonge, intelligente vrouw met een conversiehysterie die verliefd
werd op haar oudere mannelijke dokter/therapeut
o Er werd vooral medisch gekeken naar bezorgdheden: later via hypnose & suggestie
Freud
1900 - Laat cliënt op een andere manier spreken
- Spreken faciliteren: weg openen naar het onbewuste, verdrongen materiaal
o Cliënt verdedigde zich, er heerste ongemak en schaamte hierover
- Een nieuwe opstelling: de sofa
o “Een ceremonieel, een opstelling met een historische betekenis” Freud zit
buiten gezichtsveld van cliënt: geen face-to-face contact
o De sofa wordt het object bij uitstek op het kruispunt van
§ Freud wilt niet meer aan de slag met hypnose & suggestie, toch is
er nog een overblijfsel hiervan (nl. liggen op sofa)
§ Freud wilt het authentieke spreken van de cliënt:
De cliënt in contact brengen met zichzelf, zijn/haar denken en
voelen, het eigen onbewuste à minimaliseert de suggestie: cliënt
uit zichzelf laten spreken, zonder invulling van de therapeut
- 3 grondregels (geen kader):
o Vrije associatie: cliënt heeft opdracht om te vertellen of spelen wat er
door het hoofd gaat, zonder te censureren of achter te houden
o Abstinentie: de neutraliteit die de cliënt aan het werk zet om stil te staan
bij zichzelf, maar ook frustrerend kan zijn à verlangens van cliënt niet
invullen (vb. niet ingaan op uitnodiging feest)
o Gelijkzwevende aandacht: alles wat er verteld en gedaan wordt, daar
schenk je evenveel aandacht aan/ even belangrijk. Is iets om te markeren
en bevragen.
2020
Een veelheid aan psychodynamische kaders
- Psychodynamisch kader heeft zich ontwikkelt vanuit nieuwe problematieken
- Aard van de klinische populatie bepaalde grotendeels dat er een nieuwe
theorievorming kwam + beïnvloedde de praktijk en het kader
- Ander kader nodig voor:
o Persoonlijkheidsstoornis (borderline & narcistische persoonlijkheid)
o Werken met kinderen
o Werken met gezinnen/ ouders & baby’s
- Kader in samenspraak met cliënt + moet passen bij persoon van de cliënt
2
,4 hoofddimensies v/h kader & basisvoorwaarden voor het ontstaan v/e
therapeutisch proces
4 hoofddimensies van het kader (zie schema)
- Tijd
- Ruimte
- Regels
- Werkwijze
Opm.: behandelkader bij kinderen omvat kind en ouders
Van kader naar ontmoetingsruimte: het kader geraakt geïnvesteerd, beladen
met affect & betekenis
Psychotherapieruimte wordt een ontmoetingsruimte
- Cliënt wordt in een specifiek kader uitgenodigd en ontvangen
o Op een vast tijdstip
o Gedurende een afgesproken periode (open-ended of met een zeker duur)
o In een vast afgesproken, rustige ruimte die uitnodigt tot een comfortabel en
vertrouwelijk gesprek à Storende invloeden van buitenaf worden geweerd.
- Therapeut richt zich op cliënt en zijn/haar ritme & niveau van spreken en denken
o Via de communicatiemedia eigen aan de persoon
(van geen materiaal om spreken te facliteren tot creatief materiaal, speelgoed, muziek…)
o Relatie wordt gefaciliteerd door woorden en materiaal à maken denken en spreken
mogelijk
ð Het kader nodigt uit om op zichzelf te richten: op de eigen interne wereld in een nabije
relatie waarin nauwgezet wordt geluisterd
De ruimte van de therapeut wordt de ruimte van de cliënt
- Therapeut ‘ontvangt’ iemand in zijn/haar ruimte:
o Elke therapeut geeft aan zijn/haar therapieruimte een eigen accent
à Voorwerpen in de ruimte weerspiegelen iets van de persoon v/d therapeut
(stoelen, boeken, persoonlijke spullen (wat er aan de muur hangt, op een kast staat…)
- Cliënt zal zich de therapiekamer ‘toe-eigenen’
o Een eigen plekje van maken, zich hechten aan aspecten v/d therapiekamer, zich
hechten aan een plek in de ruimte, een voorwerp in de ruimte …
à Cliënt krijgt gevoel dat dit hun plekje is
o Bij kinderen: explicieter aangeboden: ze krijgen een eigen lade/ doos/ boek
o Bij volwassenen: soms eigen kussen voor de sofa
Het kader geraakt beladen met affect & betekenis
- Bij binnen komen in het kader, dan ontstaat in deze plek affect & betekenis bij C.
- Kader krijgt een eigen subjectieve betekenis in samenspel tussen deze T. & C. via
onderhandelen, exploreren, aanvallen
- Gestelde grenzen kunnen/mogen ‘aanvallen’ à Ervaren hoe T. eraan vasthoudt zonder
- Gestelde grenzen kunnen/mogen ‘aanvallen’ à Ervaren hoe T. eraan vasthoudt zonder in
conflict te gaan à het vertrouwen van de C. wordt verstevigt
3
, Place attachment
- Place attachement: een plaats die voor jou verbonden zijn met herinneringen & ervaringen.
Deze plaats heeft voor een ander geen speciale betekenis.
à Plaats maakt deel uit van je GE en krijgen eeen unieke, persoonlijke betekenis
à Ervaringen à plaats vormen bouwstenen van onze GE, zelfgevoel & identiteit
- Het gaat niet over de objectieve plaats, maar over de betekenis die de plaats krijgt
Place attachment in therapie
- Concrete plaatsen in de therapiekamer/elementen van de inrichting of spelmateriaal
o Krijgen een affectieve lading of betekenis
o Geraken gekoppeld à significante episodes/ervaringen uit het therapieproces
o Zowel positieve, als pijnlijke/angstige betekenis
- Figuur-achtergrond van belangrijke knooppunten
o Waarnaar de cliënt op een later moment van de therapie (vb. naar het einde toe) kan
teruggrijpen
o De cliënt bouwt een ‘persoonlijk patrimonium’ op
Tijd als bondgenoot: belang van historciteit
- Volgehouden continuïteit biedt een container voor versnipperde ervaringen en uitingen van
de cliënt
o Er ontstaat historiciteit doorheen de ontmoetingen, therapiesessies hechten zich aan
elkaar vast en schrijven zich in in de tijd
o Cliënt kan een essentiële historische tijdsdimensie ervaren: er ontstaat een ‘ervoor’
en een ‘erna’, een ‘vorige keer’ en een ‘volgende keer’, een ‘weet je nog toen ik hier
pas kwam…’
o Er ontstaat samenhang, herinnering, een geleidelijk besef van ‘verband’.
o Er kunnen ‘patronen’ zichtbaar worden
- Belang van kunnen ‘wachten’ op wat zich ontvouwt – niet ‘te snel’ willen gaan
o Vertrouwen komt ‘met stukjes’ en ‘via omwegen’
o Illustratie: Kindje dat slaapt op een brancard in huis
Ruimte als bondgenoot: een eigen plek
- Het belang van ‘een eigen plek’ in therapie
o Het kind zoekt eigen plekken in de therapiekamer, een verstopplaats, een plek waar
ik altijd zit
§ Soms vergt het tijd vooraleer het kind zover is.
§ Soms verwacht het kind dat het deze plek moet verdedigen tegen aanvallen
van de therapeut/ andere kinderen…
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper theAstudy. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,98. Je zit daarna nergens aan vast.
