Uitwerking taken en colleges
PGZ2022
Planmatige Gezondheidsbevordering
Academisch jaar: 2020-2021
1
,Inhoudsopgave
Taak 1: Killer Knakworst .......................................................................................................................... 3
Taak 2: YO YOUP! .................................................................................................................................. 26
Taak 3: Are you safe? ............................................................................................................................ 51
Taak 4: Op de plank? ............................................................................................................................. 79
Taak 5: Duurzame werknemers........................................................................................................... 116
College 0: Introductiecollege Planmatige Gezondheidsbevordering .................................................. 143
College 1 .............................................................................................................................................. 148
College 2 .............................................................................................................................................. 155
College 3 .............................................................................................................................................. 161
College 4 Hoorcollege 4 Op de plank? ................................................................................................ 166
Hoorcollege project deel 1 .................................................................................................................. 173
Hoorcollege project deel 2 .................................................................................................................. 182
Waar in het proces zit alles nu precies?
Taak 1 Vooral: wat zijn gezondheidsproblemen? Hoe kom je daarachter? Wat is het gedrag dat
daarbij hoort? Etc.
Taak 2 Gedrag verklarende modellen
Taak 3 Gedrag veranderende modellen (want je weet het probleem + bijbehorende gedrag → nu:
hoe pak je deze aan?) +s Methodieken
Taak 4 De mensen moeten het gaan gebruiken → we kijken niet naar gedrag, maar naar gedrag van
intermediair (het programma is voor kinderen, maar het gaat over intermediairs (o.a. docenten)). +
welke strategieën je kunt gebruiken daarvoor
Taak 5 Evaluatie
2
,Taak 1: Killer Knakworst
Leerdoelen
1. Wat zijn de basisprincipes van planmatige gedragsveranderingen en voorlichting? (stappen)
a. Waar moet je op letten bij iedere stap?
b. Hoe zie je of iets een probleem is?
c. Hoe bepaal je een doel?
2. Wat betekenen de begrippen; biologische plausibiliteit, oorzakelijk verband, causaliteit,
multifactorieel (+ begrippen hoofdstukken Brug)
3. Wat is het verschil tussen wetenschap en sensatie?
4. Hoe sterk is het verband tussen rood/bewerkt vlees en het ontstaan van kanker (OR, RR). Het
eten van vlees (gedrag) en de uitkomst van kanker (gezondheidsuitkomst)
Extra: Maak 2 open toetsvragen over deze taak
Wat is gezondheidsbevordering?
Antwoord: een combinatie van voorlichting en omgevingsveranderingen die samen gezond gedrag en
leefcondities stimuleren.
Een methode om een gedrag te meten is een vragenlijst onderzoek. Welke twee nadelen komen
hierbij kijken?
Antwoord: mensen kunnen zich bepaalde gedragingen niet meer goed herinneren (recall bias) en
mensen kunnen sociaal wenselijke antwoorden geven. Dit leidt tot onder of overschatting van een
bepaald gedrag.
LEERDOEL 1: Wat zijn de basisprincipes van planmatige gedragsveranderingen en voorlichting?
(stappen)
a. Waar moet je op letten bij iedere stap?
b. Hoe zie je of iets een probleem is?
c. Hoe bepaal je een doel?
Brug, J., Assema, P., & Lechner, L. (Eds.). (2017). Gezondheidsvoorlichting en gedragsverandering :
Een planmatige aanpak (9e druk. ed., Hoofdstuk 1 t/m 3.) Assen : Van Gorcum & Comp B.V.
NB: een gedeelte hiervan is al bekend uit blokken GZW1022 en GZW1024
Brug Hoofdstuk 1
1.1 Inleiding
Gezondheidsvoorlichting is meer dan alleen informatiebrochures:
- WHO: de combinatie van leerervaringen ontwikkeld en ontworpen om mensen en
gemeenschappen (cummunities) te helpen om hun gezondheid te bevorderen.
- Een vakterm voor alle activiteiten die kunnen worden ondernomen om te stimuleren dat
mensen zich op vrijwillige basis gezonder willen en kunnen gedragen.
- Het is een onderdeel van Gezondheidsbevordering = een combinatie van voorlichting en
omgevingsveranderingen die samen gezond gedrag en leefcondities stimuleren.
(Vaak) niet alleen gedrag, maar ook omgeving moet beïnvloed worden.
1.2 Gezondheidsbevordering: doelen, doelgroepen, middelen en begrippen
Doelen
3
, 1. Primaire preventie: voorkomen van specifieke gezondheidsproblemen; wegnemen van
oorzaken of risicofactoren (veilig vrijen campagnes, stoppen met roken, vaccinatie)
o Alleen mogelijk als de oorzaken van het probleem voldoende bekend zijn
2. Secundaire preventie (ofwel vroege opsporing): voorstadium van bepaalde aandoening zodat
gerichte behandeling, gedrags- of omgevingsverandering het erger wordt voorkomen
(borstkankeronderzoek, testen op consultatiebureau)
3. Tertiaire preventie: richt zich op mensen die getroffen/ziek zijn; begint dus na diagnose; doel
is het beheersen van de handicap of ziekte; kwaliteit van leven te vergroten (hulp voor
zelfmanagement bij chronische ziektes als dieetvoorlichting, bloedsuikercontrole training,
therapietrouwheid stimuleren)
Doelgroepen en preventie
Er wordt onderscheid gemaakt tussen hoogrisicobenadering en een populatiebenadering:
- Hoogrisicobenadering: wordt eerst een risicogroep geïdentificeerd op basis van
eigenschappen (erfelijke), vóórkomen van risicogedrag, leeftijd of SES (bijv.:
valpreventieprogramma’s voor ouderen).
o Wordt vooral gebruikt als het relatief risico hoog is, maar prevalentie laag (dus er zijn
weinig mensen maar bij hen is het risico verhoogd); interventie gaat het risico erg
verlagen
- Populatiebenadering: wordt hele bevolking of een grote deelgroep benaderd (landelijke
campagnes van bv SOA Aids Nederland, Voedingscentrum)
o Als het gemiddelde relatief risk laag is, maar prevalentie van het risico is hoog;
interventie gaat niet groot invloed hebben op risk (omdat het al laag was)
Andere indeling van preventie:
1. Universele preventie: richt zich op totale bevolking (op mensen die niet een speciaal
verhoogd risico hebben, doel is het om bij alle mensen gezondheid te verbeteren → vorm
van primaire preventie en populatiebenadering (gymlessen, riolering aanleg, wetten tegen
fijnstof)
2. Selectieve preventie: gericht op bevolkingsgroepen met verhoogd risico, doel is het hun
gezondheid te verbeteren → vorm van hoogrisicobenadering en secundaire preventie
(screenings) (Vmbo in beweging: risicogroep, griepprik, borstkankerscreening)
3. Geïndiceerde preventie: individuen die geen gediagnosticeerde ziekte hebben, maar wel
symptomen of klachten. Doel is het ontstaan van ziekte te voorkomen → vorm van
hoogrisicobenadering en secundaire preventie (bv zelfhulpprogramma bij mensen die
beginnende klachten door overmatig alcoholgebruik hebben)
4. Zorggerelateerde preventie: gericht op individuen met ziekte. Doel is ziektelast reduceren,
complicaties en comorbiditeit te voorkomen → vorm van tertiaire preventie (behandeling
van alcoholverslaving)
Middelen om gezondheidsbevordering te bereiken
3 manieren:
1. Voorlichting: is gebaseerd op vrijwillige gedragsverandering; mensen motiveren, trainen en
helpen bij gezond gedrag: voorbeelden zijn programma’s ter preventie van ongewenste
zwangerschap, SOAS veiligheidsprogramma’s in bedrijven, voorlichting over gezond eten.
Maar ook voorlichting over vroege opsporingen, zoals borstkankeronderzoek
4
