Presentatietekst
Introductie
Goede avond, ochtend of middag. Afhankelijk van wanneer je deze presentatie bekijkt. Mijn naam is
Laila Luyt deeltijd student aan de avondmaster Bestuurskunde en werkzaam op de afdeling beleid bij
de brancheorganisatie voor apothekers, de KNMP.
In deze presentatie ga ik jullie in vogelvlucht meenemen naar de gemaakte beleidskeuzes rondom de
mondkapjesplicht als wicked problem vanuit het perspectief van societal resilience, of te wel
responsieve overheid, in Nederland.
Aanleiding
Toen in februari 2020 naar buiten kwam dat de eerste coronabesmetting in Nederland was
geconstateerd ging onze nationale overheid direct de crisisbeheersing in. Besluitvorming en
crisisbeheersing zijn in theorie duidelijk, maar in de praktijk weerbarstig. In de persconferentie van
maart 2020 gaf Rutte aan dat crisisbesluitvorming 100% van de besluiten nemen op basis van 50%
van de informatie is (NOS, 2020). Waarbij Abigail Norville in haar gastcollege aangaf dat de
beschikbare informatie nog vele malen minder is.
Een crisis, en dus ook de coronscrisis, gaat vaak gepaard met onzekerheden, urgentie en
maatschappelijke effecten. Het is daarnaast vaak bijna onmogelijk om geheel voorbereid te zijn, bij
uitstek een wicked problem die vraagt om complexe crisisbesluitvorming.
Zo ook de besluitvorming rondom de mondkapjesplicht. Waar het mondkapje voorheen het domein
van de tandarts, arts, en Aziatische toeristen was, werd er nu acht maanden gediscussieerd voordat
men besloot over te gaan tot een mondkapjesplicht in Nederland. Op 1 december 2020 werd het
dragen van een mondkapje in onder andere winkels, musea en theaters verplicht gesteld. Alvorens
dit crisisbesluit werd genomen, werd eerst door diverse gemeenten geëxperimenteerd. Dit bracht
veel onduidelijkheid met zich mee, omdat elke gemeente andere regels kenden. Dit is een goed
voorbeeld van societal resilience waarbij als reactie op de onduidelijkheid die ontstond onder de
burgers, doordat voor elke gemeente andere regels golden, een beroep op de verantwoordelijkheid
van winkeliers maar ook op het publiek werd gedaan door een landelijk dringend advies af te geven.
Theorie
Ik zal nu eerst kort stilstaan bij de termen wicked problem en societal resilience.
WP
Wicked problems zijn problemen die complex, onvoorspelbaar en onhandelbaar zijn en een open
einde hebben (Head & Alford, 2013, p.2). Verder zijn bij wicked problems niet alleen een groot aantal
variabelen betrokken zijn, maar ook een gebrek aan kennis en informatie, tegenstrijdige meningen,
onzekerheden en dynamiek. Dit maakt het moeilijk is om te voorspellen hoe de problemen zullen
evolueren en hoe ze kunnen worden opgelost (Klijn & Koppenjan, 2016, p. 40). Voor de definitie van
een wicked problem wordt voor deze korte presentatie aangesloten bij Head die in 2008 een wicked
problem definieerde als het bestaan uit drie dimensies, namelijk complexiteit, onzekerheden en
divergentie.
1
