INNOVATIEPROJECT
OMRING
Implementatieplan IQ Messenger
,1 - Voorwoord
Voor u ligt het innovatieproject voor stichting Omring. Samengesteld door vijf derdejaars HBO
verpleegkunde studenten van Hogeschool Inholland Amsterdam. In opdracht van Inholland maken wij
een implementatieplan voor de organisatie Omring, … vertegenwoordigen de organisatie Omring en
zijn ook betrokken geweest bij het vooronderzoek van het plan. Op locatie ... willen zij een nieuwe
innovatie implementeren op de afdelingen. Deze innovatie zou wellicht een oplossing kunnen bieden
voor veel voorkomende problemen. Het doel van dit innovatieproject is om een onderbouwd
verpleegkundig advies uit te brengen door middel van een implementatieplan. Wij zullen onder andere
gebruik maken van literatuuronderzoek, maar ook bestuderen we de ervaring van medewerkers om dit
implementatieplan te realiseren. Wij wensen u veel leesplezier.
1
,2 - Samenvatting
Bewoners lopen ongewenst bij andere bewoners op de naar binnen kamer, hierbij ontstaat irritatie en
agressie bij de bewoners. Ook worden hierdoor spullen gestolen van de kamers. Medebewoners
lopen andere woonkamers binnen. Dit zorgt voor onrust, irritatie en een onnodig onveilig gevoel.
In de avond en nacht bellen bewoners soms tegelijk over een grote afstand op de afdeling, hierdoor
moet het personeel zonder duidelijke informatie over de bel een keuze maken naar wie ze gaan. Ook
zorgt het belsysteem voor het onnodig wakker maken van bewoners. Het personeel geeft aan dat de
bel de te lang afgaat en als een bewoner zijn/haar been uit bed laat hangen gaat de bel al af.
Ook hebben bewoners te weinig uitdaging en bewegingsruimte. Een grote oorzaak hiervan is dat de
gangen zo zijn opgebouwd dat ze tegen doodlopende en dichte deuren aanlopen. Hierbij ontstaat
onrust en irritatie onder de bewoners. Soms klimmen bewoners over het hek in de tuin, hierdoor
kunnen ze in de sloot belanden of richting de weg lopen, wat voor onveilige situaties kan zorgen. Uit
deze probleem analyse valt de volgende probleemstelling te concluderen: de werkdruk op de PG
afdeling ligt hoog. De zorgvragers willen de bewoners graag meer vrijheden geven, maar dit kan
momenteel niet op een veilige en overzichtelijke manier. De opdrachtgever hoopt dat deze knelpunten
met het inzetten van de IQ Messenger opgelost kunnen worden. Vanuit deze probleemanalyse is de
volgende hoofdvraag opgesteld: Hoe kan de inzet van IQ Messenger op een psychogeriatrische
afdeling ertoe leiden dat de werkdruk wordt verlaagd, waarbij de vrijheid en veiligheid van de
bewoners zo veel mogelijk wordt behouden? Willen wij beantwoorden door gebruik te maken van de
onderstaande deelvragen
Voor dit onderzoek wordt naast de literatuur gebruik gemaakt van de kwantitatieve
onderzoeksmethode. Er worden drie verschillende enquêtes gemaakt: een voor de medewerkers van
afdeling Gouw – Omring, een voor organisaties die al IQ Messenger gebruiken en een voor de
naasten en -of mantelzorgers van de bewoners van afdeling Gouw. Door het gebruik van deze
onderzoeksmethode kunnen wij de meningen van de hierboven genoemde groepen verzamelen
omdat meningen van groot belang zij bij een kwantitatief onderzoek. De vragen die in de enquêtes
worden gesteld zijn gebaseerd op de vragen die onder het kopje data verzamelen zijn vermeld.
Op basis van de gevonden literatuur kan worden geconcludeerd dat er meer aandacht gegeven moet
worden aan de vrijheid en veiligheid als het gaat over het toepassen van technologie, zoals IQ
Messenger, op een PG afdeling. Volgens literatuur kan toezicht op afstand met bijvoorbeeld een
camera het voordeel hebben van het verruimen van de vrijheid van de bewoners. Het nadeel daarvan
is dat dit ook een inbreuk kan zijn op de privacy. Hier moet dus ook aandacht aan worden besteed bij
het toepassen van technologie op een PG afdeling. Het gebruik van technologie kan ongevallen
aanzienlijk verminderen en dus het valrisico van de bewoners verminderen. Hierdoor zorgt het voor
veiligheid.
Het aantal responsen op de enquêtes van de medewerkers zijn niet genoeg om een representatieve
conclusie te trekken bij deze deelvraag. Met deze beperkte aantal responsen kan wel worden
geconcludeerd dat het gebruik van IQ Messenger de veiligheid van de bewoners van een PG afdeling
kan verbeteren maar de vrijheid verminderen. Vanuit de vier antwoorden van de mantelzorgers die er
zijn ontvangen, valt te concluderen dat er twee duidelijke meningen naar voren komen. Zo heeft 25%
van de mantelzorgers herhaaldelijk een laag cijfer aangegeven bij de vragen en stellingen uit de
enquête, in tegenstelling tot de andere 75% van de mantelzorgers die wel meer waarde hechten een
vrijheid en veiligheid. De mantelzorgers staan dus alle vier achter de implementatie, maar wel met
twee duidelijke visies met betrekking tot vrijheid en veiligheid.
Op IQ Messenger kunnen veel systemen worden aangesloten. Vanuit het literatuuronderzoek is er
bewezen dat met de juiste systemen de werkdruk wordt verlaagd, maar dit hangt af van bepaalde
factoren: weerstand, storingen, weerstand van de medewerkers. De enquêtes zijn op dit moment nog
onvoldoende beantwoord om een duidelijke conclusie te kunnen vaststellen.
De lezer moet er dus rekening mee houden dat dit implementatieplan is gebaseerd op literatuur
onderzoek. De enquêtes zijn niet valide en niet betrouwbaar, wegens te weinig respons vanuit de
praktijk. Daarom kan dit implementatieplan niet het volledige resultaat in het onderzoek opnemen,
maar is er uitgewerkt wat bekend is tot het moment van inleveren.
2
,3
,Inhoudsopgave
1 - Voorwoord.............................................................................................................................1
2 - Samenvatting.........................................................................................................................2
3 - Inleiding.................................................................................................................................6
4 - Probleemanalyse....................................................................................................................8
4.1 - Verpleegkundige relevantie............................................................................................9
4.2 - Probleemstelling..............................................................................................................9
4.3 - Doelstelling.....................................................................................................................9
4.4 - Centrale vraag.................................................................................................................9
4.5 - Deelvragen......................................................................................................................9
5 - Methode.................................................................................................................................9
5.1 - Data verzamelen............................................................................................................10
6 - Onderzoeksopzet..................................................................................................................10
6.1 - Kwalitatief onderzoek...................................................................................................10
6.2 - Literatuuronderzoek......................................................................................................10
7 - Data analyse.........................................................................................................................11
7.1 - Kwalitatief onderzoek...................................................................................................11
7.2 - Betrouwbaarheid en validiteit.......................................................................................11
8 - Deelvragen en onderzoeksopzet na de Corona maatregelen...............................................11
8.1 - Deelvragen....................................................................................................................12
8.2 - Onderzoeksopzet...........................................................................................................12
8.3 - Plan van aanpak............................................................................................................12
9 - Resultaten............................................................................................................................14
9.1 - Wat zegt de literatuur over de mogelijkheden van de techniek van IQ Messenger?....14
9.2 - Wat zegt de literatuur over de huidige inzet van systemen die op IQ Messenger
kunnen bij andere PG instellingen?.......................................................................................16
9.3 - Wat geeft de literatuur aan over de grenzen van vrijheid en veiligheid, binnen een PG
afdeling?................................................................................................................................19
9.4 - Wat geven de bewoners/mantelzorgers aan over de grenzen van veiligheid tegenover
vrijheid?.................................................................................................................................19
9.5 - Welke systemen die op IQ Messenger mogelijk zijn, zijn volgens de medewerkers van
toepassing op afdeling Gouw?..............................................................................................20
9.6 - Welke systemen die op IQ Messenger mogelijk zijn, ondersteunen volgens de
literatuur het verlagen van de werkdruk?..............................................................................21
9.7 - Wat geven medewerkers van een PG afdeling aan over de grenzen van veiligheid
tegenover vrijheid?................................................................................................................22
9.8 - Wat geven medewerkers aan over het implementeren van technologie binnen afdeling
Gouw?...................................................................................................................................23
10 - Discussie............................................................................................................................26
4
,11 - Conclusie...........................................................................................................................27
12 - Aanbevelingen...................................................................................................................28
13 - Implementatieplan.............................................................................................................29
14 - Bibliografie........................................................................................................................31
15 - Bijlages..............................................................................................................................33
Bijlage 1: Enquête Mantelzorgers van afdeling Gouw..........................................................33
Bijlage 2: Enquête Medewerkers afdeling Gouw..................................................................38
Bijlage 3: Enquêtes gebruik van IQ Messenger, andere PG instellingen..............................48
Bijlage 4: Beoordelingscriteria artikel...................................................................................54
Bijlage 5: Beoordelingscriteria artikel...................................................................................55
Bijlage 6: Beoordelingscriteria artikel...................................................................................57
Bijlage 7: Akkoord Inholland: plan van aanpak....................................................................59
Bijlage 8: Mantelzorger enquête alle resultaten – 13 antwoorden........................................61
Bijlage 9: Slimme sensoren uitwerking.................................................................................62
5
,3 - Inleiding
PG staat voor psychogeriatrie. Psychogeriatrie is een onderdeel van de geneeskunde die zich
bezighoudt met aandoeningen die gepaard gaan met de ouderdom. Psychogeriatrische zorg is zorg
die gericht is op het verzorgen van ouderen die lijden aan dementie en alzheimer. Op een PG afdeling
wordt zorg aangeboden aan bewoners met een vorm van dementie. Dit kan variëren van bijvoorbeeld
een geheugenstoornis tot Parkinson of Alzheimer.
In Nederland hebben ruim 280.000 mensen dementie. Echter hebben ruim 100.000 mensen nog geen
diagnose. Van de mensen met dementie wonen er 80.000 in een verpleeg- of verzorgingstehuis. In
Nederland zijn er in totaal 2354 verpleeg en verzorgingstehuizen. (Onbekend, Verpleeghuizen en
verzorgingshuizen in Nederland, Z.d.)
Ongeveer 74% van de mensen met dementie woont thuis en wordt verzorgd door hun naaste familie
en/of omgeving, de zogenaamde mantelzorgers. In Nederland zijn er ongeveer 350.000 mensen die
zorgen voor een naaste met dementie. Wel 31% besteedt hier meer dan 40 uur per week aan. Ook
combineert 36% dit met een baan. Als de mantelzorger de ondersteuning van iemand met dementie
niet meer aankan, is dat een belangrijke reden voor opname in een verpleeg- of verzorgingshuis.
(Alzheimer Nederland , 2019)
In 2018 heeft er een onderzoek plaatsgevonden bij de V&VN, waarbij er initiatieven zijn verzonnen om
de werkdruk te verlagen. Na een jaar is er opnieuw onderzoek gedaan bij 17.000 zorgmedewerkers in
de ouderenzorg, ook wel een herhaalonderzoek genoemd. Uit dit herhaalonderzoek is gebleken dat
zorgmedewerkers in de ouderenzorg een onveranderde hoge werkdruk ervaren. Slechts 3% merkt dat
de werkdruk is afgenomen en 69% zegt dat de werkdruk in het afgelopen jaar juist hoger is geworden.
(Onbekend, Werken aan minder werkdruk in de ouderenzorg , 2019)
Oorzaken van een hoge werkdruk zijn: te weinig personeel, de zorg is zwaarder en complexer
geworden en er zijn extra verantwoordelijkheden bijgekomen zoals administratie. (Onbekend, Werken
aan minder werkdruk in de ouderenzorg , 2019)
De patiëntveiligheid is in gevaar namelijk 64% van de verpleegkundige of ander zorgverleners geeft
aan dat de veiligheid van de patiënt soms in gevaar is (V&VN 2020 , 2019). Daarnaast krijgen de
patiënten ook minder aandacht van de zorgverleners en krijgen ze misschien niet de hulp die ze nodig
hebben. (Onbekend, Drie kwart verpleegkundigen ervaart te hoge werkdruk , 2017)
Ook zijn verpleegkundige en andere hulpverleners zwaar belast door de werkdruk die zij ervaren
(Zuster Jansen BV, Z.d.). Dit kan leiden tot een eventuele burn-out, omdat driekwart van de
verpleegkundigen fysiek of privé lijdt onder de werkdruk blijkt uit onderzoek (V&VN 2020 , 2019).
Gedragingen die op en PG afdeling kunnen voorkomen zijn: agressie, apathie, prikkelbaarheid,
constant aandacht vragen, motorische onrust, angst, depressie, wanen, hallucinaties, rusteloosheid,
zinnen herhalen, klagen en vloeken. (Onbekend, Psychogeriatrische afdeling, Z.d.) (Zuster Jansen
BV, Z.d.)
Om te kunnen anticiperen op het gedrag van PG bewoners is het een mogelijkheid (technologische)
interventies in te zetten, echter moeten deze wel van toepassing zijn binnen de wet zorg en dwang.
De Wzd (Wet Zorg en Dwang) regelt de rechten voor mensen met een psychogeriatrische aandoening
(zoals dementie) of een verstandelijke beperking. Deze mensen kunnen hun wil niet meer (goed) uiten
en worden nu beter beschermd. De Wzd regelt de rechten bij onvrijwillige zorg of onvrijwillige opname
bij deze groep mensen. De wet verplichte ggz gaat nu over de verplichte zorg en opname binnen de
GGZ. De wet zorg en dwang heeft tot doel om de rechtspositie van
de cliënt bij onvrijwillige zorg te versterken en waarborgen. Het wordt
alleen gedaan indien het noodzakelijk is om ernstig nadeel te
voorkomen. Het toepassen van onvrijwillige zorg moet altijd worden
besproken met de arts. (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en
Sport, 2020) (L.Fruijtier, 2018) (Ministerie van Volksgezondheid,
Welzijn en Sport, Z.d.)
Stichting Omring is geselecteerd voor het project “Verpleeghuizen Figuur 3.0: Challenge
van de toekomst”. (Onbekend, Wat houdt de challenge in?, Z.d.) Dit (Onbekend, Wat houdt de
challenge in?, Z.d.) 6
, houdt in dat locatie ... deel mag nemen aan een landelijk onderzoek samen met tien andere
verpleeghuizen, in dit geval gebruik wordt gekeken van het systeem van IQ Messenger. Door middel
van IQ Messenger is het mogelijk verschillende technologische systemen te integreren. Door met
deze challenge mee te doen krijgt de Omring voor tien maanden lang 1,5 dag per week een
adviesbureau te hulp. Verder krijgt de Omring een voucher van 5000 euro voor het definitief maken
van meerdere projectonderdelen.
IQ Messenger is een merktonafhankelijk software platform. Dit houdt in dat er verschillende software
‘systemen’ op kunnen worden gekoppeld. Hierbij maakt het niet uit van welk merk deze software komt.
IQ Messenger zorgt ervoor dat al deze softwaresystemen samenkomen op één platform. Hierdoor is
dit dus ook binnen een applicatie te gebruiken.IQ Messenger heeft een applicatie, deze applicatie is
beschikbaar op IOS en Android. Hierbij kan je dus spreken van een smartphone, maar ook van een
tablet. Over de verschillende systemen komen in de deelvragen meer informatie naar voren
Stichting Omring heeft een focusgroep opgericht. Een focusgroep is een groep van twaalf personen,
die zich tijdens een bijeenkomst van zestig-negentig minuten richt op een ‘gericht’ onderwerp. Bij
stichting omring bestaat deze focusgroep uit 12 medewerkers van afdeling Gouw. Het 'gerichte’
onderwerp is in deze situatie welke technologische interventies als eerste zullen worden ingezet op
afdeling Gouw.
De focusgroep is zich allereerste gaan richten op het verhelderen van de knelpunten, hierbij in acht
genomen welke technologische interventies van toepassing kunnen zijn op de afdeling door mogelijk
gebruik te maken van IQ Messenger. In overleg met de focusgroep wordt er gestart met het
onderzoeken van specifieke technologische interventies, die tijdens de focusgroep naar voren
kwamen als de meest voorkomende knelpunten. de volgende technologische interventies: leefcirkels,
deuren open of dicht voor bepaalde bewoners en cameratoezicht.
- Leefcirkel: een leefcirkel bepaalt met behulp van een sensor, in bijvoorbeeld een polsband,
waar bewoners naartoe kunnen en welke deuren open gaan. De grootte van de leefcirkel kan worden
afgestemd op de individuele situatie van de cliënt. Er zit geen leefcirkel op de deuren van de
woningen. Wel liggen er bij de uitgangen van het gebouw leefcirkels. Alleen bewoners voor wie het
onveilig is om naar buiten te gaan, dragen een polsbandje met een ’tag’. Wanneer zij door de
leefcirkel lopen, gaat de deur dicht. Bewoners krijgen op deze wijze zoveel mogelijk vrijheid, terwijl het
veilig blijft. (Leeuw J. v., 2018)
- Deuren open of dicht voor bepaalde bewoners: Een discussiepunt binnen de medewerkers
van locatie ... is het openen of sluiten van de deuren voor bepaalde bewoners.
- Cameratoezicht: Cameratoezicht in een zorginstelling is alleen toegestaan als dit noodzakelijk
is. Dat wil zeggen dat de zorginstelling het doel niet op een andere manier kan bereiken. Is er geen
andere mogelijkheid, die minder ingrijpend is voor de privacy? Dat moet de zorginstelling eerst
nagaan. Ook mag het cameratoezicht niet op zichzelf staan. Het moet onderdeel zijn van een
totaalpakket aan maatregelen. (Onbekend, Cameratoezicht in een zorginstelling, Z.d.)
De bovenstaande technologische interventie worden toegepast
rekening houdend met de Positieve gezondheid (zie Afbeelding 2).
Binnen stichting Omring staat positieve gezondheid centraal. Er
wordt gekeken naar het perspectief van de zorgvrager, er wordt
niets ingevuld of verwacht. Het is een bredere kijk op het begrip
gezondheid. Hierbij wordt ingegaan op zes dimensies. Dit zijn
lichaamsfuncties, mentaal welbevinden, zingeving, kwaliteit van
leven, meedoen en dagelijks functioneren. In de praktijk kan dit
worden toegepast door een vragenlijst in te vullen. Hier komen de
resultaten uit waaraan kan worden gezien hoe de gezondheid
wordt ervaren. Van hieruit kunnen gesprekken worden gevoerd en
nieuwe plannen worden gemaakt. Dit is dan gebaseerd op zaken
die de zorgvrager echt belangrijk vindt en zou willen veranderen.
(IPH , Z.d.)
Figuur 3.1: Weergave van de zes
dimensies binnen Positieve Gezondheid
(IPH , Z.d.)
7
