Hoofdstuk 1: De mens
Titel 1: Personenrecht
Afdeling 1: bestaan van de fysieke persoon
Bestaan van de persoon is juridisch
Elke fysieke persoon die bestaat heeft rechtspersoonlijkheid & dus drager rechten en
verplichtingen
Begint met geboorte & eindigt met dood
Begin
A. het bestaan
Vanaf geboorte pas drager van rechten en verplichtingen
Geboorte = momentane gebeurtenis wanneer kind gescheiden wordt van de moeder (&
begint zelfstandig te leven)
Rechtspersoonlijkheid wordt slechts toegekend indien
o Kind levend geboren wordt
o Kind levensvatbaar is
Kind moet kunnen blijven leven
Soms aan nog ongeboren vrucht rechten toegekend in verband met erven (Art 725 BW), het
ontvangen van schenkingen (Art 906 BW) & erkenning (Art 328, lid 2 BW)
o Rechten pas gebruiken als kind levensvatbaar & levend geboren werd
o Kind kan geen rechtspersoonlijkheid hebben voor de geboorte
o Rechten toekennen doen ze enkel om toevallige discriminatie te vermijden
o Art 43 e.v. BW
B. Embryobescherming
Embryowet 11 mei 2013
o Onderzoek op menselijke embryo’s
Onder bepaalde omstandigheden mogen embryo’s onderzocht worden
o Klonen & embryo’s gebruiken voor commerciële doeleinden => verboden
6 Juli 2007: wet medisch begeleide voortplanting
o Regelt statuut van de overtallige embryo’s & gameten
o Kern bestaat erin dat de afspraken die gemaakt worden correct moeten worden
nageleefd
C. Abortus
= bescherming ongeboren vrucht
Vanaf 15 oktober 2018 abortuswet
o Regelt vrijwillige abortus
Vruchtafdrijving bij vrouw die daar niet in toestemde (Art 348, 349 & 352 Sw)
Verschillende invalshoeken
o Naargelang spontaan optreedt (spontane abortus of miskraam)
o Doel waarvoor gepleegd
Therapeutische redenen = gezondheid moeder
Eugenetische redenen = ongeboren kind zwaar misvormd is
Sociale redenen = na verkrachting…
o Naargelang persoon die abortus uitvoert
Medisch geschoold
Niet medisch geschoold
o Naargelang vrouw heeft toegestemd
Voor de abortuswet was de wet van 3 april 1990 geldig
o Hier was elke vorm van opzettelijke zwangerschapsonderbreking met doel vrucht te
doden & met doding vrucht tot gevolg strafbaar
Pagina 1 van 117
, Art 2 abortuswet
o Neemt strafbaarheid weg onder 5 cumulatieve omstandigheden
Abortus moet gebeuren op verzoek + toestemming van vrouw
Moet door geneesheer in medisch verantwoorde omstandigheden
Gedurende 1ste 84 dagen van de zwangerschap
Voor 12de week zwangerschap
Enkel indien vrouw in noodsituatie verkeert
o Arts kan weigeren abortus te plegen maar moet hen doorverwijzen naar andere arts
D. Aangifteverplichtingen naar aanleiding van geboorte
Aangifte geboorte binnen 15 dagen na geboorte kind door vader/ meemoeder of moeder zelf
(Art 43 e.v. BW)
Indien laatste dag zaterdag, zondag of wettelijke feestdag —> volgende werkdag is laatste
dag
Hierin staat
o Dag, uur, plaats & geslacht kind
o Voornamen die kind zal krijgen
o Voornamen, naam, beroep & woonplaats moeder & vader (indien vaderlijke
afstamming bestaat)
Einde
Dood enerzijds, onzekerheid bestaan anderzijds
A. Dood
Lichamelijke dood = einde fysieke persoon + einde rechtspersoonlijkheid
Juridische problemen
o Juiste vaststelling van ogenblik van overlijden
Met oog op orgaantransplantatie (Art 10-14 orgaantranspantatiewet)
Zijn allemaal kandidaat donor tenzij u dit hebt duidelijk gemaakt dat u dit
niet wilt
o Conflict recht om rustig te sterven & respect voor menselijk leven
o Juridisch statuut lijk
Automatisch autopsie = kinderen jonger dan 18 maanden die onverwacht & medisch
onverklaard sterven
o Doen dit om beter zicht te krijgen op wiegendood en om sterfgevallen in toekomst te
vermijden
I: Vaststelling van het overlijden
Proces die zich in de tijd kan uitrekken
Belangrijk voor orgaantransplantatie
Eenvoudigste vaststelling —> toestand van het menselijk lichaam na overlijden
Mens is dood indien er volledige & definitieve afwezigheid is van elke hersenwerking
Klinische dood = aantal functies die kunstmatig in stand worden gehouden
o Vb: kunstmatige bloedsomloop, kunstmatige beademing, kunstmatig de temperatuur
op peil houden…)
Indien dood vastgesteld met oog op transpanstatie, moet vaststelling gebeuren door 3
geneesheren die los staan van de transplantatie
II: Recht om rustig te sterven
Recht om menswaardig te sterven
Ingrepen in stervensproces, aantal inzichten soms strijdig met elkaar
o Onaantastbaarheid van het sterfbed
Arts mag niet zeggen we gaan nog behandeling starten als ze weten dat de
persoon in kwestie dit niet overleeft
o Beperkte mate van zelfbeschikking voor rechtssubject bij beoordeling van kwaliteit
levenssituatie
Pagina 2 van 117
, a) Interventie in het stervensproces —> elke fysieke persoon heeft recht om ongestoord te
sterven onaantastbaarheid van het sterfbed
o Is verwerpelijk & strijdig met diepste persoonlijkheidsrechten
o Alle ingrepen waardoor het stervensproces kunstmatig wordt verlengd =
therapeutische hardnekkigheid
b) Medische handelingen met als oogmerk het doden
o Euthanasiewet 28 mei 2002
1. Euthanasie = het opzettelijk levensbeëindigend handelen door een ander dan de
betrokkene, op diens verzoek
Vroeger was euthanasie enkel voor levensbeëindigende situaties voor
terminale patiënten
Nu veel ruimer voor: terminale patiënten & patiënten die zich in uitzichtloze
situatie bevinden van aanhoudend & ondraaglijk lijden, zowel fysiek, als
psychisch & ongeneeslijk zijn
2. Principiële strafbaarheid
Euthanasie valt onder strafrechtelijke kwalificatie van doding & doodslag (Art
392-393 Sw.)
3. Toegelaten euthanasie
Voorwaarden die vervuld moeten worden —> hierdoor geen misdrijf
Toegepast door arts, elke levensbeëindigend optreden door andere
personen dan arts strafbaar blijven onder gebruikelijke voorwaarden
Vrijwillig, onoverwonnen & herhaald onderzoek, in schriftelijke
vorm, door meerderjarige, handelingsbekwame persoon of
ontvoogde minderjarige
o Verzoek kan worden vervangen door wilsverklaring
o Handelingsbekwame meerderjarige of ontvoogde
minderjarige kan in wilsverklaring schriftelijk zijn wil
toekennen aan arts dat hij euthanasie wil plegen als hij
ernstig lijdt aan ernstige en ongeneeslijke ziekte,
aandoening, als zijn toestand onomkeerbaar is
o Wil van patiënt meestal via vertrouwenspersoon aan arts
overgebracht (Art 4 euthanasiewet)
Terminale of uitzichtloze toestand van aanhoudend lijden,
ongeneeslijk lijkt
o Bij ordeelsbekwame minderjarige patiënt is euthanasie
slechts toegelaten indien hij medisch uitzichtloze toestand
bevindt van fysiek lijden & overlijden binnen afzienbare
termijn niet geneigd wordt
Toestand moet gevolg zijn van ernstige &
ongeneeslijke, door ongeval of ziekte veroorzaakte
aandoening
Naleving van alle voorwaarden en procedures (art 3 paragraaf 3)
Arts die euthanasie uitvoerde is verlicht dit aan te geven bij federale controle &
evaluatiecommissie (Art 5-6 euthanasiewet)
o Moet ook nakijken of euthanasie in overeenstemming met wet is uitgevoerd (Art 8
euthanasiewet)
4. Geen mensenrecht
Door zaak Diana Pretty euthanasie geen beschermd mensenrecht
Ze wou dat man haar probeerde te helpen met zelfmoord
Fout dus werd veroordeeld hiervoor want mag niet
Pagina 3 van 117
, 5. Geen verplichting tot medewerking
Geen enkele arts is verplicht om mee te werken aan euthanasie
c) Medische handelingen zonder oogmerk om te doden
o Niet het oogmerk om te doden, maar de dood tot gevolg, verschillende typegevallen
1. Toedienen van pijnbestrijdingsmiddelen
Geen euthanasie
Doel = pijnbestrijding
2. Zinloze of onverantwoorde medische ingrepen
Eerste beslissing ligt bij geneesheer
Vast moet staan dat in huidige stand van de medische wetenschap een
tussenkomst in redelijkheid geen uitkomst biedt
3. Kunstmatig in leven houden & mogelijkheden die huidige geneeskunde biedt,
kunnen aanleiding geven tot delicate problemen
Indien lichaam dood verklaart (klinische dood) moet alles gestaakt worden,
enkel in toestand voor de transplantatie
Indien lichaam niet dood is verklaart (vb: patiënt die al maanden in coma ligt)
en er zijn geen tekenen dat de behandeling nutteloos is moet een rechter
tussenkomen bij de eventuele stopzetting van de kunstmatige voeding
4. Personen die over vrije wil beschikken, hebben recht om medische behandeling te
weigeren
Indien wil geuit wordt door ouders van minderjarige, moet de beslissing van
de ouders getoetst worden door een jeugdrechter
III: Rechtsstatuut van het lijk
Weinig regelgeving voorhanden voor lijk
Lijk is res sacra = geen verhandelbaar goed
Moet respect tonen voor overledene
o Ook wil moet gerespecteerd worden ten opzichte van beschikkingen lijk & begrafenis
Lijkschouwing of obductie
o = onderzoek door gespecialiseerd geneesheer om bepaalde vaststellingen te doen
met betrekking tot overlijden
o Kan gevraagd worden door
Nabestaanden onmiddellijk na overlijden
Strafrechtelijk onderzoek
Civielrechtelijk als bewijs
Bij zeer jonge kinderen
Afstand van een lijk
o = wilsbeschikking van overledene om lichaam af te staan aan universiteit of
wetenschappelijk onderzoekscentrum om voorwerp uit toemaken van verder
onderzoek of studie
Wegnemen organen transplantatie
o Mag bij elk individu, tenzij verzet ingeschreven in bevolkingsregister
o Mag niet indien overlijden wegens ongekende oorzaak
o Anonimiteit donor altijd gewaarborgd blijven (Art 10-14 orgaantransplantatiewet)
IV: formaliteiten bij het overlijden
Art 55 e.v. BW
Aantal verplichtingen
o Aangifteverplichting
Plaats overlijden…
o Opmaken overlijdensakte
o Geneesheer die overlijdensattest opmaakt, vult omstandig formulier in met oog op
statische verwerking
Pagina 4 van 117
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper HWer333. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,99. Je zit daarna nergens aan vast.